Câu chuyện này một lần nữa lại được "xới" lên tại hội nghị thúc đẩy cải cách quản lý, kiểm tra chuyên ngành ngày 16/9, khi ông Nguyễn Hoài Nam, Phó Tổng thư ký Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP) đã rất bức xúc khi phản ánh về quy định đăng ký sử dụng mã số mã vạch nước ngoài (MSMV) trên bao bì các lô thủy sản xuất khẩu tại Nghị định 74/2018/NĐ-CP.
Khốn khổ vì mã số, mã vạch
Đại diện VASEP cho biết, thủ tục đăng ký sử dụng MSMV nước ngoài đòi hỏi nhiều giấy tờ, hồ sơ khó xin được từ khách hàng nên DN mất nhiều thời gian và nhiều khi không đủ hồ sơ theo yêu cầu, dẫn đến DN tốn nhiều thời gian, kinh phí, thậm chí bị Hải quan xử phạt vi phạm hành chính do không xin được Giấy xác nhận của Tổ chức mã số, mã vạch quốc tế GS1.
Doanh nghiệp vẫn gặp khó khăn vì mã số, mã vạch. |
Đại diện VASEP cho biết, thủ tục đăng ký sử dụng MSMV nước ngoài đòi hỏi nhiều giấy tờ, hồ sơ khó xin được từ khách hàng nên DN mất nhiều thời gian và nhiều khi không đủ hồ sơ theo yêu cầu, dẫn đến DN tốn nhiều thời gian, kinh phí, thậm chí bị Hải quan xử phạt vi phạm hành chính do không xin được Giấy xác nhận của Tổ chức mã số, mã vạch quốc tế GS1.
VASEP cho biết, đã có nhiều cuộc làm việc với cơ quan chức năng để giải quyết. Tuy nhiên, sau đó tại dự thảo Thông tư ghi nhãn điện tử, Bộ KH&CN lại đưa ra yêu cầu sử dụng MSMV thì phải được kết nối từ cơ sở dữ liệu MSMV quốc gia, tức là lại yêu cầu DN có MSMV dù là do nước ngoài cấp vẫn phải làm các thủ tục đăng ký vào cơ sở MSMV quốc gia như trước.
Vì vậy, đại diện VASEP kiến nghị bỏ quy định này trong dự thảo Thông tư ghi nhãn điện tử, đồng thời sớm sửa đổi NĐ 74/2018/NĐ-CP để hủy bỏ quy định MSMV nước ngoài trong Nghị định.
Liên quan tới câu chuyện này, ông Nguyễn Hồng Uy, đại diện Tiểu ban Thực phẩm dinh dưỡng của Hiệp hội DN châu Âu tại Việt Nam (EuroCham), phản ánh từ kinh nghiệm mà chính tập đoàn đa quốc gia mà mình đang làm việc.
Ông Uy kể: Để đăng ký một mã số, mã vạch nước ngoài tại Việt Nam thực sự mất rất nhiều thời gian. Một tập đoàn đa quốc gia hoạt động trên 160 nước, tại Việt Nam có đội ngũ luật sư hùng hậu chuyên giải quyết vấn đề pháp lý nhưng đến khi chuyển giao sản phẩm sản xuất nhượng quyền của tập đoàn tại Việt Nam thì chính tập đoàn cũng khốn khổ vì điều này, mất hơn 35 ngày mới hoàn thiện tất cả thủ tục xin ủy quyền mã số mã vạch.
Quay trở lại DN xuất khẩu của Việt Nam, đại diện EuroCham đặt vấn đề, nếu DN xuất khẩu Việt Nam sản xuất theo đơn đặt hàng của siêu thị Costco của Mỹ, với quy định trên DN Việt Nam chắc chắn phải đến Costco xin giấy uỷ quyền, liệu họ có đồng ý khi điều đó không có trong hợp đồng. DN nước ngoài ở Việt Nam như chúng tôi phải mất hơn 35 ngày, thì VASEP chắc mất nhiều thời gian hơn. Nhiều khi chính quy định bất hợp lý đang "giết chết" xuất khẩu.
Cần xem xét đến bất lợi COVID-19
Mặt khác, đại diện EuroCham một lần nữa kiến nghị với Chính phủ về Thông tư 05/2019 của Bộ KH&CN có đưa ra yêu cầu: Nếu nhãn sản phẩm thực phẩm có công bố là không chứa hoặc là không bổ sung một chất gì đó thì chất đó phải không tồn tại trong sản phẩm. Không tồn tại có nghĩa là hàm lượng bằng 0, nhưng trong tự nhiên sẽ không có một chất nào có hàm lượng bằng 0.
Ví dụ, trong hoa quả tự nhiên, nhất là các loại hoa quả mọng nước như cam, chanh, quất, cà chua... Mặc dù trồng ở nông trại hữu cơ, không dùng chất bảo quản gì nhưng bản thân các loại hoa quả đó đã chứa chất bảo quản tự nhiên là Axi benzoric - cây tự sinh ra để chống lại vi khuẩn, sâu bệnh.
Với quy định của Thông tư 05, ông Uy nhìn nhận sẽ không có sản phẩm nào trong các loại hoa quả Việt Nam được dán nhãn là không chứa chất bảo quản. Điều bất hợp lý này sẽ là rào cản cho các sản phẩm của Việt Nam ra quốc tế, cũng như các sản phẩm chất lượng của quốc tế vào Việt Nam. "Chúng tôi kiến nghị cần phải sửa đổi thông tư này", ông Uy đề nghị.
Nhìn nhận vấn đề như "chuyện đã thành lệ", Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế trung ương (CIEM), ông Phan Đức Hiếu, chia sẻ: Mỗi lần đi làm thủ tục hành chính thì người dân, doanh nghiệp (DN) luôn phải hồi hộp vì lo không biết có làm được không? Có thiếu giấy tờ thủ tục gì không?... Ngày nhận kết quả cũng không dám lạc quan là thủ tục của mình sẽ được giải quyết. Thậm chí, khi cần loại giấy tờ gấp, họ lại càng bị làm khó dễ, cơ quan Nhà nước cứ vin đúng thủ tục, giấy tờ mới hoàn thiện, trong khi đó thời gian với DN, người dân là vàng, là bạc.
Về vấn đề kiểm tra chuyên ngành, theo báo cáo của CIEM cho thấy, thời gian qua, mặt hàng phải thực hiện quản lý, kiểm tra chuyên ngành giảm từ khoảng 100.000 mặt hàng (2015) xuống còn 78.000 mặt hàng. Hiện nay, tỷ lệ các lô hàng xuất nhập khẩu phải kiểm tra chuyên ngành tại giai đoạn thông quan khoảng 19,4%... Mặc dù vậy, những thay đổi tích cực vẫn còn quá ít so với yêu cầu của Chính phủ và kỳ vọng của cộng đồng DN. Những vướng mắc, bất cập về quy định, thủ tục trong quản lý, kiểm tra chuyên ngành vẫn đang là rào cản gây tốn kém thời gian và chi phí của DN.
Trong 2 năm trở lại đây, CIEM cho biết số lượng văn bản về quản lý, kiểm tra chuyên ngành đối với hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu tăng hơn 120 văn bản. Số lượng văn bản quá nhiều, gây khó khăn, lúng túng cho cả DN và cơ quan hải quan trong việc theo dõi, cập nhật và áp dụng. Chất lượng văn bản chưa cao, có văn bản gây trở ngại cho DN.
Tuy vậy, ở góc độ cơ quan quản lý, ông Trần Quốc Tuấn, Cục trưởng Cục Quản lý sản phẩm hàng hóa (Tổng cục Tiêu chuẩn đo lường chất lượng, Bộ KH&CN), phân trần rằng quan điểm cải cách là cần thiết, tạo sự phát triển tốt hơn cho quốc gia, lợi ích người tiêu dùng và tạo thuận lợi cho môi trường kinh doanh. Tuy nhiên, cải cách nhưng cũng vẫn phải tuân theo quy định pháp luật. Ở cơ quan quản lý nhà nước cũng có cái khó xử là nếu không siết chặt quản lý như trong lĩnh vực an toàn thực phẩm sẽ gây ảnh hưởng tới sức khoẻ người tiêu dùng, nên cơ quan chức năng phải đắn đo, suy nghĩ làm sao để bảo vệ hài hòa lợi ích giữa các bên.
Ông Phan Đức Hiếu nói rằng, trong giai đoạn khó khăn vì COVID-19 hiện nay, một số nước trong khu vực ASEAN đang áp dụng các quy trình giải quyết nhanh hoặc tạm ngừng một số quy định không cần thiết, gây khó dễ cho DN.
"Việt Nam cũng nên làm như vậy để nâng cao sức cạnh tranh. Trong bối cảnh bình thường quy định đó là phù hợp nhưng trong bối cảnh khó khăn thì quy định đó không còn phù hợp.", Phó Viện trưởng CIEM đề nghị.
TS. Nguyễn Đình Cung Thành viên Tổ Tư vấn Kinh tế của Thủ tướng Chính phủ Tư duy quản lý Nhà nước nhiều nơi vẫn kiểm soát nên thiết kế quy định theo kiểu "anh làm gì phải báo, tôi chấp nhận thì mới được làm". Vì vậy, Nhà nước cần phải thay đổi cách quản lý, chuyển mạnh sang hậu kiểm.Tuy nhiên, lâu nay nhiều người cũng hiểu sai về hậu kiểm. Họ cứ nghĩ hậu kiểm tức là cho người ta làm xong rồi sau đó vào kiểm tra, mà không hiểu đúng rằng hậu kiểm là kiểm tra rủi ro, kiểm tra trường hợp nào có lịch sử vi phạm, cá nhân đã từng vi phạm hoặc không cam kết tuân thủ. Còn đối với người dân, DN làm đúng thì không được kiểm tra, gây khó dễ hoạt động kinh doanh. Bà Nguyễn Minh Thảo Trưởng ban Nghiên cứu Môi trường kinh doanh và Năng lực cạnh tranh CIEM Cải cách hoạt động quản lý, kiểm tra chuyên ngành là vấn đề không mới nhưng còn sức nóng rất lớn. Nhiều kiến nghị mà DN đưa ra đã được Bộ, ngành tiếp thu cải cách nhưng chưa đáp ứng kỳ vọng. Còn nhớ tại một hội nghị của các nhà đầu tư trong ASEAN, nhiều nhà đầu tư đã phản ánh Việt Nam là nước có thủ tục, chi phí đầu tư cao nhất trong khu vực. Đây là một thông tin rất đáng buồn trong lúc mà lãnh đạo Chính phủ luôn đặt vấn đề cải cách môi trường kinh doanh lên hàng đầu. Ông Đàm Quang Thắng Tổng Giám đốc công Agricare Việt Nam Không chỉ các thủ tục hành chính, kiểm tra chuyên ngành làm khó doanh nghiệp mà ngay trong đợt dịch COVID-19 vừa qua, doanh nghiệp cần phải tồn tại, cần được hỗ trợ nhưng chính sách của Nhà nước không thể đến với đa phần doanh nghiệp là vì thủ tục quá phức tạp, điều kiện rất khắt khe. |
Lê Thúy