Hiệp hội Điều Việt Nam (VINACAS) vừa có báo cáo gửi Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) về tình hình sản xuất và khó khăn mà các doanh nghiệp (DN) đang gặp phải.
Ngành điều chỉ ra nhiều nguy cơ xấu khi phụ thuộc nguyên liệu điều nhân nhập khẩu. |
Thống kê từ VINACAS cho thấy, 2 tháng đầu năm nay đã xuất khẩu được 61,5 nghìn tấn, trị giá 346 triệu USD, giảm 7,76% về lượng và giảm 11,34% về giá trị so với cùng kỳ năm trước. Tiêu thụ nhân điều giảm là do lượng hàng còn tồn kho khá lớn ở các nước do tích trữ để dự phòng những biến động khó lường của đại dịch COVID 19. Mặt khác, giá các loạt hạt giảm sâu khiến việc tiêu thụ hạt điều bị ảnh hưởng theo. Chính vì vậy, cùng với lượng tiêu thụ giảm, giá điều nhân cũng giảm sâu trong thời gian dài cho đến nay.
Đồng thời, báo cáo từ VINACAS chỉ ra một lo ngại: trong ngành sản xuất và chế biến điều đã và đang diễn ra một vấn đề gây bức xúc và lo lắng, có thể ảnh hưởng rất lớn đến sự tồn tại và phát của ngành điều Việt Nam (cả trong sản xuất điều thô lẫn chế biến điều nhân).
"Mặc dù nhiều năm qua, Việt Nam đang dẫn đầu chuỗi cung ứng, chuỗi giá trị điều toàn cầu, nhưng vị thế đó của Việt Nam đang bị lung lay, bị đe dọa và chắc chắn sẽ xảy ra nếu chúng ta không thay đổi và ngăn chặn xu thế này ngay từ bây giờ", VINACAS cho rằng, đó là hệ quả của việc cho phép nhập khẩu điều nhân vào Việt Nam mà không áp dụng kèm theo các biện pháp bảo vệ ngành chế biến điều trong nước.
Với hơn 10.158 tấn được nhập vào Việt Nam trong 2 tháng đầu năm nay sẽ tương đương gần 44.000 tấn hạt điều thô. Còn năm 2022, theo số liệu từ Tổng cục Hải quan, đã có 78.583 tấn được nhập vào Việt Nam, tương đương gần 350.000 tấn hạt điều thô - lớn hơn tổng sản lượng điều thô do Việt Nam sản xuất trong 1 năm.
VINACAS cho biết chủ trương của các nước trồng điều ở châu Phi (và gần đây có cả Campuchia) là phát triển công nghiệp chế biến điều, giảm dần xuất điều thô. Vì vậy, họ đưa ra nhiều chính sánh ưu đãi, hỗ trợ để thu hút đầu tư các nhà máy chế biến điều. Đồng thời, với điều thô xuất khẩu, họ quy định và giám sát chặt giá xuất khẩu tối thiểu; áp mức thuế xuất khẩu cao. Nhưng với điều nhân xuất khẩu thì miễn thuế. Trong khi đó, cả điều thô và điều nhân khi nhập vào Việt Nam để chế biến, xuất khẩu đều được Việt Nam miễn thuế.
"Chính sách của nhà nước 2 bên như vậy dẫn đến sự bất bình đẳng trong thương mại giữa doanh nghiệp chế biến 2 nước; tạo điều kiện để điều nhân từ châu Phi nhập khẩu vào Việt Nam; chẳng những không đem lại lợi ích gì cho đất nước mà còn đem đến những nguy cơ lớn đối với toàn ngành điều Việt Nam và ảnh hưởng lớn đến kinh tế - xã hội của Việt Nam", VINACAS chỉ ra lo ngại phương thức này chỉ do một số doanh nghiệp lớn (chủ yếu là doanh nghiệp FDI) làm đầu mối thực hiện, lợi nhuận chủ yếu tập trung cho số doanh nghiệp này.
Các loại nhân điều nhập về hầu hết có chất lượng thấp; khi xuất đi sẽ làm giảm chất lượng chung của ngành diều Việt Nam, làm mất dần uy tín và thị phần của điều nhân Việt Nam trên thương trường quốc tế. Làm mất đi một “Thương hiệu quốc gia” được dày công xây dựng trong nhiều năm qua.
Đồng thời, nhân điều nhập khẩu vào Việt Nam sau đó xuất khẩu sẽ cạnh tranh trực tiếp với hạt điều thô trong nước. Do đó, hạt điều thô Việt Nam sẽ ngày càng khó tiêu thụ. Mặt khác, việc các nhà máy chế biến của Việt Nam thu hẹp dần sản xuất; cũng đổng thời sẽ là vùng nguyên liệu bị thu hẹp; đời sống của hàng trăm ngàn hộ nông dân trồng điều sẽ gặp khó khăn.
Do tính chất nghiêm trọng của vấn đề này, VINACAS khẩn thiết đề nghị Bộ Công Thương chủ trì, cùng các bộ, ngành liên quan hỗ trợ tìm giải pháp, trình Chính phủ cho phép thực hiện để sớm tạo sự công bằng trong chế biến và kinh doanh điều nhân trên thị trường quốc tế.
VINACAS đề xuất cơ quan chức năng xem xét không miễn thuế nhập khẩu với nhân điều nhập khẩu vào Việt Nam; Áp thuế suất 25% với hạt điều đã bóc vỏ (Mã 0801.32.00), theo Biểu thuế nhập khẩu ưu đãi ban hành kèm theo Nghị định 57/2020/NĐ-CP ngày 10/07/2020; Áp giá nhập khẩu tối thiểu đối với nhân điều nhập khẩu vào Việt Nam.
"Bộ Công Thương và các Bộ, ngành liên quan hỗ trợ chúng tôi nghiên cứu, đề xuất và ban hành các biện pháp “Phòng vệ thương mại”, “Hàng rào kỹ thuật” phù hợp", VINACAS bày tỏ mong muốn.
Thy Lê