Mặc dù đã nỗ lực vào cuộc "giải cứu", tuy nhiên đến nay vụ 58 container hồ tiêu mắc kẹt ở Nepal vẫn chưa thể "hồi hương", con số thiệt hại đến thời điểm này khó mà "đong đếm".
Hàng xuất khẩu 'trở đi mắc núi, trở lại mắc sông'
Vụ việc xảy ra khi cách đây hơn 4 tháng, một số doanh nghiệp xuất khẩu hồ tiêu của Việt Nam đã gặp khó khăn khi hồ tiêu xuất khẩu sang Nepal không được thông quan do đối tác Nepal chưa xin giấy phép nhập khẩu theo quy định và từ chối nhận hàng.
Để đưa các container hồ tiêu quay lại Việt Nam, Hải quan Nepal yêu cầu phải có ý kiến của Bộ Công Thương và Vật tư Nepal cũng như yêu cầu doanh nghiệp phải hoàn thành bộ chứng từ tái xuất theo quy định.
Doanh nghiệp xuất nhập khẩu dễ dính bẫy nếu chủ quan. |
Đến thời điểm này, Vụ Thị trường châu Á - châu Phi (Bộ Công Thương), cho biết Bộ đã hỗ trợ để các container hàng đủ điều kiện rời Nepal. Tuy nhiên, vấn đề vẫn đang gặp vướng mắc ở Hải quan Ấn Độ, hiện nay Đại sứ quán của Việt Nam ở Ấn Độ đang tiếp tục xử lý.
Đáng chú ý, vụ việc trên không phải là hy hữu, nhất là thời gian qua, trong bối cảnh dịch COVID-19 diễn biến phức tạp, nhiều rủi ro trong xuất nhập khẩu không đáng có đã xảy đến với các doanh nghiệp Việt Nam.
Vừa qua, Thương vụ Việt Nam tại Pakistan cảnh báo trường hợp một doanh nghiệp xuất khẩu cao su tại tỉnh Thừa Thiên Huế gặp vấn đề khi thanh toán thư tín dụng (L/C). Sau khi giao hàng, công ty làm thủ tục thanh toán nhưng ngân hàng nơi bên mua mở L/C từ chối với lý do bộ chứng từ không phù hợp với các quy định.
Lúc này, công ty liên hệ với khách hàng đề nghị chấp nhận thanh toán nhưng cũng bị từ chối. Nguyên nhân khá dễ hiểu là vào thời điểm đó, dịch COVID-19 đang diễn biến phức tạp trên toàn thế giới, giá cao su rớt mạnh nên khách hàng tìm cách ép giá.
Doanh nghiệp trên muốn chuyển lô hàng về Việt Nam (sau khi tìm cách bán cho khách hàng mới nhưng không thành công) nhưng cũng không thể thực hiện do không đáp ứng điều kiện do phải có sự chấp thuận của khách hàng cũ theo quy định của nước sở tại (luật pháp Pakistan chỉ cho tái xuất một số lô hàng nhập khẩu đã mở tờ khai hải quan nếu có sự chấp thuận của người mua). Bởi vậy, doanh nghiệp trên cũng đang đứng trước nguy cơ thua lỗ, thậm chí mất lô hàng.
Bài học đắt giá
Những rủi ro không chỉ xảy ra trong lĩnh vực xuất khẩu, ngay trong nhập khẩu, việc sốt ruột nóng vội cũng đang khiến một số doanh nghiệp Việt lâm vào tình cảnh "tiền mất, tật mang".
Ông Đậu Anh Tuấn, Trưởng Ban Pháp chế (Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam), cho biết hồi tháng 5 vừa qua, VCCI có nhận được một đơn tố cáo đối tác của một công ty Việt Nam bị đối tác Nam Phi lừa gần 30 nghìn USD. Công ty này đăng thông tin có nhu cầu nhập hạt nhựa trên trang Alibaba.com. Ngay lập tức có một công ty ở Nam Phi liên lạc, báo giá, địa chỉ liên lạc qua email. Giá rất hợp lý nên hai công ty nhanh chóng ký hợp đồng và công ty Việt thanh toán luôn trước 50% tổng giá trị hợp đồng vào tài khoản công ty bên kia Nam Phi.
Sau đó, một công ty logistics lo lô hàng bên kia báo phải thanh toán phí để mua giấy đăng ký xuất nhập khẩu và giấy kiểm tra chất lượng cho lô hàng, công ty cũng hoàn thành thanh toán thêm hơn 3 nghìn USD nữa.
Ông Tuấn cho biết: "Sự việc diễn ra đúng thời điểm dịch COVID-19, không hiểu bị đối tác bên kia "dụ dỗ" sao mà công ty này tin tưởng đối tác, nhân tiện đề nghị bên kia bán luôn lô hàng khẩu trang y tế nhập khẩu từ Nam Phi".
Theo đó, hai bên nhanh nhẩu ký hai hợp đồng nhập 1,6 triệu khẩu trang và cũng ngay sau đó bên Việt Nam đã chuyển vào tài khoản công ty kia 16,5 nghìn USD. Bên kia chưa buông tha, còn bắt buộc thanh toán thêm gần 1,3 nghìn USD tiền sửa mẫu bao bì sai và 1,5 nghìn USD tiền hoàn thành thủ tục xin giấy chứng nhận hàng từ thiện từ Bộ Y tế Nam Phi.
Như vậy, chóng vánh, công ty Việt Nam đã thanh toán gần 30 nghìn USD cho bên mua dù chưa hề làm hợp đồng. Đến khi chờ mãi không thấy bên Nam Phi chuyển hàng mới tá hỏa liên hệ hãng tàu kiểm tra số tracking từ hãng tàu thì số container không hề tồn tại. Liên hệ hãng sản xuất khẩu trang ký trong hợp đồng thì được báo họ từ lâu không sản xuất khẩu trang và không cung cấp cho công ty nọ.
Đây là hệ quả của việc doanh nghiệp làm ăn không chuyên nghiệp, bài học đắt giá cho thiếu hiểu biết, thiếu sự điều tra, nghiên cứu đối tác. Đa phần doanh nghiệp Việt bị thiệt hại do quá chủ quan, không liên hệ với thương vụ để xác minh doanh nghiệp trước khi giao dịch hoặc thanh toán.
Trước thực tế này, Thứ trưởng Bộ Công Thương Cao Quốc Hưng lưu ý, các doanh nghiệp trong hoạt động kinh doanh quốc tế cần tìm hiểu kỹ thông tin về nước sở tại, các thủ tục xuất nhập khẩu của nước đối tác cũng như tìm hiểu kỹ đối tác của mình. Trong trường hợp doanh nghiệp cần hỗ trợ đối với các thông tin nói trên, Hiệp hội và doanh nghiệp có thể liên hệ với Bộ Công Thương hoặc liên hệ trực tiếp với Thương vụ Việt Nam tại thị trường đó.
Các doanh nghiệp nên cân nhắc sử dụng các điều kiện thanh toán thương mại quốc tế ít rủi ro như T/T hoặc việc mở L/C at sight 100% không hủy ngang (cam kết được ngân hàng đảm bảo). Cùng với đó, ông Hưng lưu ý, hiệp hội cần phát huy vai trò kết nối các doanh nghiệp, định hướng cho các doanh nghiệp cạnh tranh lành mạnh, tránh việc cạnh tranh phá giá, dẫn đến việc Chính phủ các nước áp dụng các biện pháp, quy định hạn chế nhập khẩu nhằm bảo hộ sản xuất trong nước.
Thy Lê