Theo ông Nguyễn Anh Dương, Trưởng Ban Nghiên cứu tổng hợp của Viện Nghiên cứu Quản lý kinh tế Trung ương (CIEM), kinh tế Việt Nam tiếp tục đà phục hồi tăng trưởng trong 6 tháng cuối năm 2022. Tổng sản phẩm trong nước (GDP) tăng 13,67% trong quý III/2022, và 5,92% trong quý IV/2022. Tính chung cả năm 2022, tăng trưởng GDP đạt 8,02%, cao hơn đáng kể so với mục tiêu đề ra (6-6,5%).
Lạm phát thấp nhưng lãi suất cao
Tăng trưởng GDP thực tế của Việt Nam đã vượt đáng kể so với tiềm năng trong quý II/2022 và quý III/2022. Tuy nhiên, ông Dương cũng cho biết, xu thế tăng trưởng GDP có xu hướng giảm dần liên tục kể từ 2016 đến hết năm 2022, qua đó phản ánh các cải cách về phía cung (chất lượng tăng trưởng) chưa tương xứng.
Triển vọng kinh tế Việt Nam trong năm 2023 có thể chịu ảnh hưởng của nhiều yếu tố hơn. |
Chỉ số giá tiêu dùng (CPI) năm 2022 tăng 3,15%, thấp hơn đáng kể so với mục tiêu Quốc hội đề ra. Lạm phát cơ bản bình quân cả năm 2022 tăng 2,59%, thấp hơn mức lạm phát tổng thể. Tuy nhiên, lạm phát cơ bản liên tục tăng cao từ quý III/2022...
Bình luận về bức tranh phát triển kinh tế Việt Nam năm 2022, GS.TS Trần Thọ Đạt - nguyên Chủ tịch Hội đồng Trường Đại học Kinh tế Quốc dân, cho hay hiện có quan điểm cân bằng giữa yếu tố vĩ mô và vấn đề thực tại của nền kinh tế. Ở Mỹ, lạm phát tăng rất mạnh, có thời điểm trên 8% nhưng lãi suất chỉ tăng khoảng 4%. Trong khi ở Việt Nam, lạm phát tăng trên 3%, nhưng lãi suất tăng 6-7%. Lãi suất tăng gấp đôi lạm phát. “Mối quan hệ này có đặc biệt không? Cần có suy nghĩ về trạng thái cân bằng mới giữa lạm phát, lãi suất trong năm 2023”, ông nói.
Theo GS. TS. Trần Thọ Đạt, chúng ta không nên quá cứng nhắc một mục tiêu vĩ mô, để rồi trả giá quá đắt, khi doanh nghiệp chịu chi phí vốn vay quá lớn. Thêm vào đó, lãi suất cao, đơn đặt hàng của doanh nghiệp giảm nhưng thu ngân sách tăng trưởng gần 30% so với dự báo.
Vị chuyên gia đặt câu hỏi: “Liệu dự toán của chúng ta thấp hay thu quá nhiều trong bối cảnh nền kinh tế khó khăn? Cần lý giải rõ ràng; bên cạnh đó, do chúng ta tăng thu nội địa xuất nhập khẩu hay ở các lĩnh vực khác mới có số thu lớn đến vậy?”.
Đáng chú ý, ông Đạt cho rằng, tăng trưởng GDP năm 2022 trên 8%, nhưng Việt Nam không nên say sưa với thành tích, bởi tăng trưởng này chủ yếu dựa trên so sánh năm 2021 với mức tăng trưởng thấp chỉ 2,6%, trong khi đó nền kinh tế hiện đối diện với khó khăn lớn, đặc biệt là lãi suất khá cao.
“Tôi cảm nhận 2023 là năm khá đặc biệt”, ông Thọ nhắc. “Đặc biệt là xáo trộn đời sống, suy giảm niềm tiềm của nhà đầu tư và sự xáo trộn thị trường tài chính. Kinh tế Việt Nam tăng trưởng rất tốt trong ASEAN, chỉ đứng sau Malaysia và cao nhất trong hơn 10 năm nhưng thị trường chứng khoán lại giảm mạnh nhất trong mấy chục năm qua. Tại sao lại có suy giảm niềm tin trên thị trường tài chính, trái phiếu doanh nghiệp, đây là vấn đề chúng ta cần lưu ý để lột tả thêm bức tranh của nền kinh tế”, GS Trần Thọ Đạt nói.
Có những khó khăn từ ‘nội tại’
Theo TS. Lê Duy Bình, Giám đốc Economica Việt Nam, năm 2023, nền kinh tế Việt Nam được dự báo phải đối mặt với những "cơn gió ngược", đó là vấn đề ngoại cảnh. Song, ông cho rằng vấn đề không chỉ khó khăn từ “cơn gió ngược” mà còn là nội tại nền kinh tế đang gặp phải.
Nhìn lại năm 2022, một trong những vấn đề mà ông Bình nêu ra là thị trường trái phiếu gặp khó vì xuất phát từ quá trình buông lỏng hoạt động quản lý của một số doanh nghiệp, từ đó tạo ra bất lợi cho thị trường chứng khoán, trái phiếu. “Đây không phải cơn gió ngược, mà đây là khó khăn tự làm ra”, ông Bình cho hay.
Đồng thời, Giám đốc Economica Việt Nam liệt kê ra những khó khăn không chỉ xuất hiện ở năm 2023 mà đã xảy ra ở thời điểm cuối năm 2022 như tình trạng thiếu hụt việc làm, người lao động thất nghiệp tăng mạnh. Đây là báo hiệu hiện trạng kinh tế Việt Nam đang phụ thuộc quá lớn vào các ngành thâm dụng lao động như dệt may, da giày, đồ gỗ - và những ngành này sẽ không phải tương lai của nền kinh tế Việt Nam.
“Việt Nam cần có biện pháp khắc phục trong năm 2023 và tầm nhìn ra sao, dịch chuyển ra sao. Nếu không có hành động nhanh, sớm thì những vấn đề này tiếp tục diễn ra trong tương lai", vị chuyên gia cảnh báo.
Về dự báo năm 2023, CIEM đưa ra 2 kịch bản cập nhật. Theo đó, tăng trưởng kinh tế năm 2023 có thể đạt mức 6,47% theo kịch bản 1 và 6,83% trong kịch bản 2. Xuất khẩu cả năm dự báo tăng 7,21% trong kịch bản 1 và tăng 8,43% trong kịch bản 2. Thặng dư thương mại dự báo tương ứng ở các mức 5,64 tỷ USD và 8,15 tỷ USD. Lạm phát bình quân năm 2023 dự báo lần lượt ở mức 4,08% và 3,69%.
Đặc biệt, báo cáo của CIEM đánh giá triển vọng kinh tế Việt Nam trong năm 2023 có thể chịu ảnh hưởng của nhiều yếu tố hơn như khả năng kiểm soát sự lây lan của các biến thể virus corona và các dịch bệnh mới, qua đó tạo điều kiện cho hoạt động kinh tế. Thứ hai, mức độ thắt chặt tiền tệ ở các nền kinh tế chủ chốt nhằm xử lý áp lực lạm phát; các nền kinh tế chủ chốt sẽ gia tăng cạnh tranh địa chính trị, xung đột Nga-Ukraine có thể kéo dài, nhưng giữa các nhóm nền kinh tế “cùng chí hướng” có thể sẽ gia tăng hợp tác trên nhiều lĩnh vực; tăng trưởng kinh tế sẽ phụ thuộc đáng kể vào khả năng đa dạng hóa các thị trường xuất khẩu, gắn với tận dụng cơ hội từ các FTA và xử lý các rủi ro gắn với đối đầu thương mại-công nghệ giữa các siêu cường, xu hướng giảm giá của các đồng tiền ở khu vực so với USD,...
Trước những khó khăn này, nhóm nghiên cứu của CIEM nhấn mạnh lại thông điệp về việc ưu tiên chính sách cần tiếp tục tập trung vào cải thiện nền tảng kinh tế vi mô và đổi mới hệ thống thể chế kinh tế theo hướng thân thiện hơn với đổi mới sáng tạo và môi trường, gắn với xử lý hiệu quả những rủi ro trong môi trường kinh tế quốc tế đầy biến động.
Lê Thúy