Trước thực trạng hàng giả, hàng nhái "đổ bộ" từ thành thị về nông thôn qua các kênh thương mại điện tử, tại Toạ đàm "Hàng giả lan rộng trên không gian số: Làm sao bảo vệ người tiêu dùng ở nông thôn?" tổ chức ngày 12/12, các chuyên gia, nhà quản lý đã cùng mổ xẻ nguyên nhân và đưa ra những giải pháp cấp thiết.
Bà Trần Bích Ngọc, Phó phòng Chính sách - Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số (Bộ Công Thương), nhận định hàng giả hiện nay đang lan tràn dưới 3 hình thức chính: Giả về chất lượng, mạo danh thương hiệu lớn và giả về nguồn gốc xuất xứ.
 |
|
Các chuyên gia cho rằng lợi dụng sự bùng nổ của thương mại điện tử và tâm lý ham rẻ, "cơn lốc" hàng giả đang dịch chuyển mạnh mẽ từ thành thị về nông thôn. |
Đáng lo ngại, khu vực nông thôn và vùng ven đang trở thành "vùng trũng" tiêu thụ các mặt hàng này. Lợi dụng tâm lý ham rẻ, thói quen mua sắm theo đám đông, tin vào lời truyền miệng hoặc các nhân vật có ảnh hưởng (KOLs) trên mạng, người dân dễ dàng sập bẫy. Việc mua bán thường không có hóa đơn, khiến quyền lợi đổi trả hay khiếu nại của người tiêu dùng nông thôn gần như bị bỏ ngỏ.
Đồng quan điểm, PGS. TS Bùi Thị An, Ủy viên BCH Hội Bảo vệ Người tiêu dùng Việt Nam, nhấn mạnh, hàng giả đã phủ sóng khắp mọi lĩnh vực, từ xăng dầu, thực phẩm chức năng đến các mặt hàng thiết yếu cho nhà nông như phân bón, thuốc bảo vệ thực vật.
"Những mặt hàng nào xã hội cần nhất, mang lại siêu lợi nhuận hoặc dễ làm giả nhất thì đối tượng xấu sẽ tập trung vào. Hậu quả là người nông dân mất mùa, năng suất sụt giảm, ảnh hưởng trực tiếp đến an sinh và an ninh xã hội," bà An cảnh báo.
Lý giải nguyên nhân của vấn nạn này, Luật sư Trương Thanh Đức, Giám đốc Công ty Luật ANVI, cho rằng bên cạnh thủ đoạn tinh vi của gian thương, nguyên nhân cốt lõi nằm ở sự nghiêm minh của pháp luật.
Theo ông Đức, chế tài xử lý hiện nay chưa đủ sức răn đe. Trong khi lợi nhuận từ làm hàng giả lên tới hàng trăm tỷ đồng, mức phạt chỉ vài tỷ đồng chẳng khác nào "muối bỏ bể". Bên cạnh đó, các quy định pháp lý về quản lý đầu mối chưa thống nhất, nguồn lực thực thi hạn chế khiến việc phân biệt thật – giả ngày càng khó khăn. Thậm chí, nhiều mặt hàng giả hiện nay được bán với giá cao, mẫu mã đẹp để đánh lừa lòng tin của người tiêu dùng.
Về phía người tiêu dùng, đặc biệt là tại vùng sâu vùng xa, hạn chế về tiếp cận kiến thức pháp luật và kỹ năng số là rào cản lớn. Tâm lý "biết là rủi ro nhưng không còn lựa chọn" do thu nhập thấp khiến họ trở thành nạn nhân, đôi khi vô tình tiếp tay cho hàng giả.
PGS. TS Bùi Thị An cũng thẳng thắn chỉ ra những "kẽ hở" trong công tác quản lý thị trường và hải quan. Bà cho rằng, đâu đó vẫn còn sự "liên kết" tiêu cực giữa một bộ phận cán bộ quản lý và gian thương, hoặc sự buông lỏng kiểm soát biên giới, khiến hàng lậu, hàng giả tuồn sâu vào nội địa.
Để giải quyết bài toán này, bà Trần Bích Ngọc cho biết Luật Thương mại điện tử vừa được Quốc hội thông qua ngày 10/12 và sẽ có hiệu lực từ 1/7/2026, là công cụ pháp lý quan trọng quy định rõ trách nhiệm của các nền tảng trực tuyến, bao gồm cả hoạt động livestream bán hàng.
Cùng với đó, việc ứng dụng công nghệ số như định danh người bán qua mã số thuế, VNeID sẽ giúp truy vết nguồn hàng và bảo vệ người tiêu dùng hiệu quả hơn.
Tuy nhiên, dưới góc độ thực tế tại địa phương, PGS. TS Bùi Thị An cho rằng công nghệ thôi là chưa đủ với đối tượng người tiêu dùng lớn tuổi ở nông thôn. Bà đề xuất giải pháp trao trách nhiệm cho chính quyền cơ sở.
"Cần coi việc ngăn chặn hàng giả là nhiệm vụ của trưởng thôn, trưởng bản, trưởng xã. Họ là những người sát dân nhất, có thể giúp nâng cao nhận thức và bảo vệ bà con khỏi những chiêu trò lừa đảo, thay vì để người tiêu dùng phải 'tự bơi' giữa ma trận thương mại điện tử," bà An kiến nghị.
Để tự bảo vệ mình trước khi các chế tài mới đi vào cuộc sống, đại diện Bộ Công Thương đưa ra 4 khuyến cáo đối với người tiêu dùng khi mua sắm trực tuyến. Đó là, mua đúng nơi uy tín: Ưu tiên các website, sàn thương mại điện tử đã đăng ký với Bộ Công Thương. Kiểm tra kỹ thông tin: Đọc kỹ mô tả, đánh giá (review) sản phẩm và tỉnh táo phân biệt các đánh giá ảo. Lưu lại bằng chứng: Giữ lại hóa đơn, chứng từ giao dịch để làm căn cứ xử lý khi có sự cố. Phản ánh kịp thời: Nếu mua phải hàng giả, cần báo ngay cho cơ quan chức năng qua website của Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số hoặc Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia.
Cuộc chiến chống hàng giả không chỉ là chuyện của hàng hóa, mà là vấn đề bảo vệ sức khỏe, tài sản và niềm tin của người dân. Chỉ khi có sự chung tay của cơ quan quản lý, chính quyền địa phương và sự thông thái của người tiêu dùng, vấn nạn này mới có thể được đẩy lùi.
Thanh Hoa
