Ông Nguyễn Nam Hải - Chủ tịch Hiệp hội cà phê- ca cao Việt Nam (VICOFA) cho hay, tháng 10/2023, cả nước xuất khẩu trên 43.000 tấn, giảm 14,2% so với tháng trước và giảm tới 48,8% so với cùng kỳ năm trước. Đây là khối lượng xuất khẩu thấp nhất tính theo tháng trong 12 năm qua. Kim ngạch xuất khẩu cà phê trong tháng 10/2023 đạt 157,55 triệu USD, giảm 6,6% so với tháng 9/2023 và giảm 28,0% so với tháng 10/2022. Điều này càng phản ánh nguồn cung thiếu hụt tại Việt Nam khi đã ở cuối niên vụ 2022 – 2023.
Lượng giảm, nhu cầu tăng, giá cà phê xuất khẩu của Việt Nam hiện đã đạt mức kỷ lục trong vòng 30 năm qua, đạt 2.682 USD/tấn, tăng 17% so với cùng kỳ năm trước. Tại thị trường trong nước, giá cà phê cũng lập mốc cao kỷ lục, có thời điểm lên đến 70.000 đồng/kg. Hiện tại giá cà phê nội địa đang ở mức bình quân 61.000 đồng/kg, cao hơn 68% so với cuối năm ngoái.
Chỉ rõ nguyên nhân khiến lượng cà phê xuất khẩu sụt giảm mạnh, ông Hải cho biết, do trong nước không còn hàng để xuất khẩu. Trước đó, xuất khẩu tháng 9/2023 cũng chỉ đạt xấp xỉ 51.000 tấn, trị giá khoảng 169 triệu USD, giảm hơn 48% về lượng và hơn 28% trị giá so với tháng 9/2022.
 |
|
Giá cà phê tăng cao nhưng xuất khẩu giảm sâu do nguồn cung đã hết. |
Kết thúc niên vụ 2022-2023 (từ tháng 10/2022 đến tháng 9/2023), xuất khẩu cà phê của Việt Nam đạt 1,66 triệu tấn (khoảng hơn 27,7 triệu bao, 60kg/bao), giảm 4,5% so với niên vụ 2021-2022. Tuy nhiên, kim ngạch thu về vẫn tăng 3,4% lên mức 4,08 tỉ USD nhờ giá tăng cao. Đây là mức kim ngạch cao nhất trong các niên vụ từ trước đến nay.
Xét theo từng loại cà phê xuất khẩu, cà phê Robusta chiếm tỉ lệ cao nhất với 1,49 triệu tấn, kim ngạch 3,25 tỷ USD, cà phê nhân Arabica chỉ xuất khẩu 41.500 tấn, kim ngạch 169 triệu USD, cà phê nhân đã khử cafein 36.000 tấn, kim ngạch 136 triệu USD. Cà phê rang xay và hòa tan xuất khẩu khoảng 90.000 tấn (chưa quy đổi ra cà phê nhân), kim ngạch khoảng 510 triệu USD (khối lượng chiếm khoảng 5,4% và kim ngạch chiếm khoảng 12,5% tổng các loại cà phê xuất khẩu trong niên vụ cà phê 2022/2023).
So với niên vụ trước, niên vụ này cà phê Robusta xuất khẩu tăng khoảng 0,7% về khối lượng và 10,8% về kim ngạch. Trong khi đó, cà phê Arabica giảm khoảng 30,7% về khối lượng và giảm 34,9% về kim ngạch.
"Lũy kế 10 tháng của năm 2023, xuất khẩu cà phê đạt gần 1,3 triệu tấn với kim ngạch gần 3,3 tỷ USD, giảm gần 11% về lượng xuất khẩu và 1,2% về kim ngạch so với cùng kỳ năm trước" ông Nguyễn Nam Hải cho hay.
Mặc dù giá cà phê trong năm 2023 tăng cao nhưng nhiều diện tích cà phê đã chuyển đổi cây trồng trước đó để trồng sầu riêng, trái cây. Nguyên nhân là do giá cà phê những năm qua xuống quá thấp nên người nông dân chưa đầu tư nhiều cho cây cà phê (trừ các công ty cà phê và một số hợp tác xã). Cùng với đó, tình trạng biến đổi khí hậu, đặc biệt hiện tượng El Nino gây khô hạn, ảnh hưởng lớn đến cà phê Robusta cả nước.
Theo ông Hải, cà phê Arabica trong nước chỉ có một số vùng trồng được nên số lượng hạn chế, trong khi loại này có chất lượng cao nên phải nhập khẩu về tiêu thụ. Riêng với cà phê chế biến, trong những năm gần đây hệ thống chuỗi cà phê trong nước phát triển, nhiều thương hiệu cà phê nước ngoài có mặt và mở chuỗi khắp các thành phố lớn tại Việt Nam. Vì vậy, các doanh nghiệp kinh doanh chuỗi cà phê này phần lớn nhập khẩu cà phê đã chế biến như cà phê rang xay, cà phê hòa tan.
"Chủ yếu hàng nhập khẩu là loại chất lượng cao để phục vụ tại các khách sạn, nhà hàng, tiệm cà phê cao cấp, cà phê trong nước chưa đáp ứng được, hoặc theo quy trình tiêu chuẩn riêng của hệ thống. Do nhu cầu ngày càng tăng lên nên lượng nhập khẩu cũng tăng”, ông Hải thông tin.
VICOFA dự báo, niên vụ cà phê 2023 - 2024 sẽ thu hoạch muộn hơn niên vụ trước. Một số địa phương như Gia Lai, Kon Tum, Sơn La sẽ thu hoạch cà phê sớm hơn vào cuối tháng 10, đầu tháng 11 và thu hoạch rộ cuối tháng 12 và tháng 12/2023.
Cục Trồng trọt (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) cho biết hiện cả nước có hơn 710.000 ha cà phê, vượt gần 18% so với quy hoạch của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (giai đoạn 2020 - 2030 là cả nước có 600.000 ha cây cà phê).
Về sản lượng, VICOFA dự báo niên vụ cà phê 2023-2024 sản lượng giảm 10%. Nguyên nhân là do ảnh hưởng của biến đổi khí hậu, diện tích trồng xen tăng, người nông dân sẽ đầu tư vào các cây trồng có hiệu quả kinh tế cao như sầu riêng, cây ăn trái). Bên cạnh đó, do giá cà phê đang có xu hướng giảm nên một số vùng có hiện tượng hái xanh ảnh hưởng lớn đến chất lượng cà phê đầu niên vụ.
Ông Nguyễn Quang Bình - chuyên gia thị trường cà phê dự báo, giá cà phê niên vụ 2023 - 2024 sẽ tiếp tục neo ở mức cao. Tới tháng 6/2024 nếu các nền kinh tế lớn trên thế giới tiếp tục giảm lãi suất, xuất khẩu cà phê sẽ tiếp tục hưởng lợi. Bởi đây là lúc các nhà rang xay trên thế giới mua tồn kho và nhu cầu sẽ càng tăng. Do đó, giá cà phê khó có cơ hội đi xuống, đặc biệt là giá cà phê Arabica. Hiện giá cà phê Arabica từ mức 140cent/pound (70.000/kg) đã tăng lên 175 cent/pound (92.000/kg) và mức giá này sẽ tiếp tục tăng.
Với cà phê Robusta áp lực đầu mùa của cà phê Việt Nam khiến giá giảm, song từ nay đến cuối năm giá cà phê Arabica sẽ ổn định cho đến tháng 6 năm sau cho đến khi chính sách tiền tệ của EU, Mỹ đã ổn định.
Nguyễn Hạnh
