Hiện, nguồn cung cho thị trường mua bán nợ đạt khoảng 6 triệu tỷ đồng, bằng 125% GDP, trong đó nợ xấu và nợ tiềm ẩn khoảng 8,61%, tương đương 566.000 tỷ đồng.
Tuy nhiên, do thị trường mua bán nợ còn thiếu hành lang pháp lý nên sự tham gia của các chủ thể còn hạn chế, thiếu các nhà môi giới, định giá tài sản chuyên nghiệp, các nhà đầu tư có tổ chức…
Doanh số rất thấp
Trên thị trường mua bán nợ Việt Nam hiện nay, ngoài công ty Quản lý tài sản của các tổ chức tín dụng Việt Nam (VAMC) và công ty TNHH Mua bán nợ Việt Nam (DATC) còn có hơn 20 công ty quản lý nợ và khai thác tài sản (AMC) thuộc các ngân hàng thương mại và khoảng 30 công ty mua bán nợ tư nhân.
Tuy nhiên, thực tế, doanh số mua bán nợ của các tổ chức này còn rất thấp so với con số nợ xấu đang tồn tại trên thị trường.
Tại Hội nghị quốc tế IPAF lần thứ 4 với chủ đề: Củng cố an ninh tài chính châu Á và giải pháp thực hiện diễn ra sáng 15/11, ông Lê Việt Dũng, Phó Trưởng ban phụ trách Ban Giám sát tổng hợp, Ủy ban Giám sát tài chính Quốc gia (NFSC), cho biết trên thực tế, tỷ lệ nợ xấu của toàn hệ thống cao hơn nhiều so với số liệu báo cáo của các tổ chức tín dụng (TCTD).
Số liệu do Ngân hàng Nhà nước (NHNN) thống kê chỉ tính các khoản nợ xấu nội bảng mà không tính đến các khoản nợ được cơ cấu lại, các khoản nợ xấu tiềm ẩn. Chẳng hạn, tháng 3/2012 là 8,6%, tháng 6/2012 là 10%, cuối năm 2016 là 10,8%, cuối năm 2017 còn 7,7%, 6 tháng đầu năm 2018 còn 6,67%, tương ứng với 486.000 tỷ đồng. Tuy vậy, nếu bao gồm cả các khoản nợ tiềm ẩn thì con số nợ xấu sẽ có sự thay đổi đáng kể.
Trên thực tế, quá trình xử lý nợ xấu có chuyển biến rõ nét kể từ khi Quốc hội ban hành Nghị quyết số 42/2017/QH14. Theo đó, hàng loạt cơ chế được áp dụng như quyền thu giữ tài sản đảm bảo, thủ tục rút gọn giải quyết tranh chấp liên quan đến tài sản đảm bảo, cho phép bán nợ theo giá thị trường, có thể cao hoặc thấp hơn dư nợ gốc…
Vì vậy, kết quả xử lý nợ xấu trong giai đoạn từ 2012 đến nay đã có những kết quả tích cực, tổng nợ xấu đã xử lý trong 6 tháng đầu năm nay đạt khoảng 60.000 tỷ đồng. Trước đó, cuối năm 2017 đạt 120.000 tỷ đồng, trong đó nợ xấu đã bán cho VAMC khoảng 30.000 tỷ đồng.
Hiện nay, hầu hết các TCTD đã xây dựng kế hoạch xử lý nợ xấu cho giai đoạn 2017 –2020. Trong đó, năm 2018 dự kiến xử lý được khoảng 20-30%, đến cuối năm 2020 đưa tỷ lệ nợ xấu thực tế (bao gồm nợ xấu nội bảng, nợ xấu đã bán cho VAMC) xuống dưới 3%.
Tại Hội nghị, các chuyên gia khẳng định để đạt được mục tiêu phát triển thị trường mua bán nợ, Việt Nam phải hoàn thiện khuôn khổ pháp lý.
 |
|
Thị trường mua bán nợ chưa phát triển |
Mua bằng “tiền tươi, thóc thật”
Ông Phạm Tiến Đạt, Phó Viện trưởng Viện Chiến lược và Chính sách tài chính, cho biết hiện nay, cơ chế xử lý nợ xấu của VAMC bằng cách phát hành trái phiếu đặc biệt, vì thế nợ chỉ được mua theo giá trị sổ sách và bị động trong xử lý thu hồi nợ. VAMC không phải trích lập dự phòng khi mua nợ xấu bằng trái phiếu đặc biệt và cũng không chịu áp lực nợ xấu.
Trong khi đó, mua bán nợ theo thị trường rất thấp, 9 tháng đầu năm 2018, mua nợ theo giá thị trường mới chỉ đạt 427 tỷ đồng.
Riêng các TCTD, phần lớn nợ xấu là do các tổ chức này tự xử lý qua dự phòng rủi ro, thu nợ từ khách hàng. Các hình thức như bán nợ, phát mại tài sản đảm bảo… chiếm tỷ lệ rất nhỏ.
Vì vậy, theo ông Đạt, để đẩy nhanh hơn nữa quá trình xử lý nợ xấu, cần hình thành thị trường mua bán nợ với sự tham gia tích cực của các nhà đầu tư trong và ngoài nước.
Kinh nghiệm ở hầu hết quốc gia cho thấy AMC thường mua lại nợ xấu của ngân hàng bằng “tiền tươi, thóc thật”, sau đó tìm cách xử lý khoản nợ này chủ yếu bằng cách mua bán nợ theo thỏa thuận.
Thực tế, nhiều nước châu Á đã thành công với mô hình xử lý nợ xấu này. Chẳng hạn, năm 1997, Quỹ giải quyết nợ xấu của Hàn Quốc được thành lập, với phương pháp giải quyết nợ xấu là đấu thầu quốc tế và thoái vốn cổ phần cho bên thứ ba bằng hình thức đấu giá công khai, đến cuối năm 2012 đã thu hồi được 47.000 tỷ Won.
Hầu hết các chuyên gia đều khẳng định để xử lý nợ xấu cần thiết phải phát triển thị trường mua bán nợ.
Tuy nhiên, trong khi đợi khuôn khổ pháp lý hình thành, ông Đạt cho rằng cần phải phát huy vai trò chủ đạo của tổ chức mua bán nợ như VAMC, công ty TNHH Mua bán nợ Việt Nam (DATC), tạo điều kiện để thị trường hoạt động và thu hút các chủ thể mới tham gia, đa dạng hóa các sản phẩm nợ và phương thức xử lý nợ.
Hoàng Hà
