Ở Lào Cai, nơi có đông đồng bào dân tộc thiểu số, điều kiện hạ tầng còn hạn chế, nhiều mô hình HTX điện tử, HTX ứng dụng công nghệ cao đang nổi lên như một minh chứng cho khả năng “bứt phá từ công nghệ”, giúp các hộ sản xuất giảm chi phí, nâng giá trị sản phẩm, mở rộng thị trường và quan trọng hơn, tạo ra những chuyển biến về tư duy sản xuất.
Hiệu quả từ thương mại điện tử
Tại xã Xuân Quang, nơi tỷ lệ hộ dân tộc thiểu số chiếm tới hơn một nửa và trình độ văn hoá trước đây còn hạn chế, sự ra đời của HTX nông lâm thủy sản Phong Niên đã mở ra một cách làm hoàn toàn mới.
Nếu trước kia sản xuất chỉ trông chờ vào thương lái địa phương thì nay, HTX đã đăng tải sản phẩm lên mạng xã hội, các trang thương mại điện tử để tiếp cận khách hàng ở các huyện, thị lân cận.
 |
|
Thương mại điện tử giúp HTX mở rộng thị trường. |
Quy trình đơn giản nhưng hiệu quả, khách đặt hàng online, HTX phân bổ sản lượng cho từng hộ và thu gom tại điểm chợ trung tâm của địa phương đúng thời gian. Mô hình này không chỉ làm thay đổi tập quán sản xuất mà còn rút ngắn chi phí giao dịch, gia tăng thu nhập cho nhiều hộ nghèo.
Tương tự, ở xã A Mú Sung, HTX Tri thức – Bản địa Goong cho thấy một hướng đi táo bạo, khi chuyên nghiệp hoá đội ngũ bán hàng online, đưa hình ảnh bản làng và sản phẩm địa phương lên mạng xã hội, xây dựng hệ sinh thái thương mại số ngay giữa vùng cao.
Tất cả nhân sự của HTX đều là người dân tộc thiểu số, tuổi từ 19–35, trình độ 12/12, trước đó chưa ai từng chạm vào máy quay hay phần mềm chỉnh sửa. Thế nhưng với chương trình đào tạo, hướng dẫn bài bản của HTX, họ đã biết quay video quảng bá, biết chăm sóc khách hàng, biết tối ưu chất lượng sản phẩm, biết phân tích phản hồi của thị trường.
Có thể nói, công nghệ không chỉ giúp HTX Goong bán được sản phẩm đi khắp miền mà còn giúp thanh niên vùng cao tự tin làm chủ kỹ năng thời đại số, điều mà trước đây ít ai dám nghĩ tới.
Đột phá nhờ số hóa
Cũng trong dòng chảy ứng dụng khoa học công nghệ trong nông nghiệp ở Lào Cai, HTX Duy Phong (xã Bảo Nhai) đã mạnh dạn số hoá toàn bộ quy trình kinh doanh, từ đánh mã số, mã vạch, quản lý tồn kho bằng máy quét, lưu trữ dữ liệu khách hàng và nhà cung cấp theo thời gian thực.
Việc ứng dụng chuyển đổi số là nấc thang quan trọng đưa HTX từ mô hình thủ công sang quản trị hiện đại, giảm đáng kể sai sót và chi phí nhân lực, đồng thời mở ra khả năng phân tích dữ liệu để nắm bắt nhu cầu thị trường, yếu tố sống còn trong cạnh tranh.
Bên cạnh đó, không thể không kể đến HTX nông nghiệp Hảo Anh (phường Lào Cai), đang tạo dựng chuỗi giá trị gạo đặc sản Séng Cù theo mô hình công nghệ cao.
Từ phần mềm theo dõi đất, nước, nhật ký điện tử, camera giám sát cho tới tem truy xuất QR và phần mềm bán hàng, tất cả đã đưa HTX tiến gần chuẩn mực của một doanh nghiệp công nghệ trong sản xuất nông nghiệp.
HTX Hảo Anh không chỉ nâng chất lượng hạt gạo Séng Cù, đưa sản phẩm lên các sàn thương mại điện tử, mà còn mở rộng vùng nguyên liệu lên hàng trăm ha, liên kết 63 hộ dân, tạo việc làm ổn định và giảm rủi ro mùa vụ. Doanh thu hơn 9 tỷ đồng mỗi năm, đầu tư 4,5 tỷ cho máy móc, thiết bị, dây chuyền… là minh chứng rõ ràng rằng công nghệ đã trở thành “máy kéo” cho sự tăng trưởng của HTX.
Từ những thành công ấn tượng của các HTX ở Lào Cai, có thể thấy khoa học công nghệ không chỉ giúp HTX tăng năng suất mà còn nâng cấp toàn bộ chuỗi giá trị, từ sản xuất, chế biến, đóng gói, tiêu thụ, truy xuất nguồn gốc.
 |
|
Nhiều HTX đang chủ động bước vào sân chơi số hóa. |
Sự chủ động của các HTX phần nào đó được truyền cảm hứng từ tinh thần của Nghị quyết 57 khi nhấn mạnh lấy đổi mới sáng tạo làm động lực chủ đạo, lấy chuyển đổi số làm phương tiện then chốt và khoa học công nghệ làm nền tảng cho năng suất và sức cạnh tranh.
Trong bối cảnh nền kinh tế toàn cầu bước vào kỷ nguyên số với tốc độ thay đổi chưa từng có, yêu cầu đổi mới mô hình tăng trưởng và nâng cao năng suất trở thành áp lực ngày càng lớn đối với mọi lĩnh vực.
Riêng với khu vực kinh tế hợp tác, nơi tập trung gần 35.000 HTX và hàng triệu lao động nông thôn, sức ép ấy càng rõ rệt. Sản xuất manh mún, năng suất thấp, thiếu thị trường, thiếu công nghệ… từng là những điểm nghẽn cản trở HTX phát triển bền vững.
Chính vì vậy, sự ra đời của Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia không chỉ mang ý nghĩa chiến lược ở tầm vĩ mô mà còn trở thành động lực trực tiếp tạo ra những thay đổi sâu sắc ở cấp cơ sở.
Phá điểm nghẽn, thêm động lực
Để chuyển đổi số lan tỏa sâu rộng, chỉ nỗ lực của HTX là chưa đủ. Trong hành trình ấy, Liên minh HTX Việt Nam và Liên minh HTX các tỉnh đóng vai trò điểm tựa quan trọng.
Các lớp tập huấn về kỹ năng số, quản trị HTX, lập kế hoạch kinh doanh, marketing online, sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP – GlobalGAP, xây dựng thương hiệu, kết nối tiêu thụ… đang tạo ra những thay đổi mạnh mẽ từ nhận thức tới hành động. Mỗi lớp học với 40 học viên vùng cao là một bước thu hẹp khoảng cách tri thức số, là cơ hội để nông dân tiếp cận công nghệ và tự tin vận hành HTX điện tử.
Đặc biệt, hệ thống Liên minh các cấp đã hỗ trợ xúc tiến thương mại qua Postmart, Voso và “Phiên chợ Khuyến nông” đang mở ra cánh cửa thị trường rộng lớn hơn, giúp sản phẩm vùng cao có cơ hội vươn ra thị trường cả nước và quốc tế. Đây là điểm then chốt giúp công nghệ tạo giá trị thay vì chỉ là hình thức.
Dẫu vậy, bức tranh chuyển đổi số của các HTX trên cả nước cũng cho thấy những tồn tại cần được giải quyết, như thiếu nhân lực chất lượng cao, thiếu hạ tầng công nghệ, thiếu vốn đầu tư, quy mô đất đai nhỏ lẻ và nhận thức của người dân chưa đồng đều.
Vì vậy, cần xây dựng nền tảng HTX số dùng chung. Thay vì mỗi HTX tự đầu tư phần mềm, máy móc, lưu trữ dữ liệu, một nền tảng dùng chung sẽ giúp tiết kiệm chi phí, đồng bộ quản trị, tạo ra liên kết dữ liệu xuyên HTX và tăng khả năng kiểm chứng – truy xuất nguồn gốc. Đây chính là hạ tầng số cốt lõi thúc đẩy hợp tác – chia sẻ tài nguyên và phân phối chéo sản phẩm.
Thứ hai, tăng cường “bình dân học vụ số” cho nông dân, nghĩa là đào tạo kỹ năng công nghệ ở mức dễ hiểu, dễ áp dụng, gắn với thực hành ngay trong sản xuất. Không thể kỳ vọng nông dân vận hành phần mềm nếu thiết kế quá phức tạp, xa rời thực tế. Công nghệ chỉ hiệu quả khi phù hợp với trình độ và điều kiện của người sử dụng.
Thứ ba, mở rộng kết nối thương mại điện tử, không chỉ trong nước mà hướng tới các nền tảng toàn cầu như Amazon, Alibaba… để đưa sản phẩm đặc sản lên thị trường quốc tế. Lào Cai có nhiều sản phẩm bản địa có thể trở thành thương hiệu toàn cầu nếu có chiến lược đúng.
Cuối cùng, cần cơ chế hỗ trợ tài chính, vốn vay ưu đãi để HTX mạnh dạn đầu tư “cú hích công nghệ”. Khi Nghị quyết 57 được triển khai quyết liệt từ Trung ương đến địa phương, khi các HTX coi công nghệ là trục xoay của năng suất, khi nông dân vùng cao tự tin trở thành công dân số, khi hệ sinh thái hỗ trợ được hoàn thiện… khu vực kinh tế tập thể hoàn toàn có thể bước vào giai đoạn tăng trưởng mới.
Nam Phong
