Trong bối cảnh đó, nhiều mô hình HTX đã cho thấy sự bứt phá nhờ ứng dụng khoa học công nghệ. Điển hình, HTX Kinh doanh dịch vụ du lịch nông nghiệp Châu Mộc, phường Mộc Sơn (phường Mộc Châu, tỉnh Sơn La) nổi lên như một minh chứng tiêu biểu cho nỗ lực vươn lên từ đổi mới tư duy, liên kết và công nghệ.
Liên kết để nâng cao hiệu quả
Thành lập năm 2023, HTX Châu Mộc đã sớm xác định con đường phát triển không thể chỉ dựa vào lợi thế tự nhiên sẵn có của vùng cao nguyên Mộc Châu, mà phải dựa trên nền tảng khoa học và công nghệ hiện đại.
Dù Mộc Châu vốn nổi tiếng với những sản phẩm đặc trưng như mận hậu, xoài, mơ, chè…, nhưng trong nhiều năm, khu vực này vẫn bị "trói buộc" bởi quy luật khắc nghiệt của mùa vụ: khi thu hoạch rộ thì dư thừa, rớt giá, khi hết mùa thì không có sản phẩm để giữ thị trường, trong khi bảo quản truyền thống không đủ sức kéo dài thời gian lưu thông.
 |
|
Ứng dụng công nghệ chế biến giúp HTX gia tăng hiệu quả trái mận (Ảnh minh họa). |
Trước thực tế đó, HTX Châu Mộc đã mạnh dạn đầu tư đồng bộ vào hạ tầng chế biến và bảo quản, với hệ thống máy sấy lạnh cho nông sản, nồi xào công nghiệp bán tự động, kho lạnh đạt chuẩn…
Đặc biệt, HTX đã tiên phong tiếp cận và ứng dụng công nghệ bảo quản khí quyển biến đổi (MAP), công nghệ đang được xem là tiêu chuẩn cao trong bảo quản nông sản phục vụ xuất khẩu. Đây là bước đi mang tính chiến lược, cho thấy quyết tâm chuyển từ sản xuất thô sang chế biến sâu, từ bị động chạy theo mùa vụ sang chủ động kiểm soát vòng đời sản phẩm.
Điểm nhấn quan trọng nhất trong hành trình đổi mới là việc HTX ký kết hợp tác và phối hợp chặt chẽ với Viện Cơ điện nông nghiệp và Công nghệ sau thu hoạch (VIAEP).
Dưới sự hướng dẫn của các chuyên gia từ Viện Cơ điện nông nghiệp và Công nghệ sau thu hoạch (VIAEP), HTX không chỉ tiếp nhận mà còn làm chủ công nghệ MAP, từ đó tạo ra một bước thay đổi đột phá, khi kéo dài thời gian bảo quản mận hậu tươi lên đến 3 tháng mà vẫn đảm bảo chất lượng, giữ nguyên độ chắc, màu sắc và hương vị tự nhiên.
Với một loại quả tươi vốn chỉ có thể giữ được vài ngày đến vài tuần theo phương pháp truyền thống, thành công này mang ý nghĩa đặc biệt lớn, mở ra cơ hội giúp đặc sản Mộc Châu “phá vỡ ranh giới mùa vụ”.
Tác động kinh tế được thể hiện rõ rệt. Dù mùa mận đã kết thúc, HTX Châu Mộc vẫn cung ứng mận tươi cho thị trường với giá ổn định từ 40.000–60.000 đồng/kg, thay vì bị ép giá như trước đây. Nhờ đó, nguồn thu của HTX được duy trì liên tục, người tiêu dùng được tiếp cận sản phẩm chất lượng cao, còn thương hiệu mận hậu Mộc Châu đứng trước cơ hội mở rộng thị trường, kể cả thị trường xuất khẩu.
Ứng dụng công nghệ MAP vì vậy không chỉ giúp HTX “phá vỡ ranh giới mùa vụ”, mà còn nâng tầm giá trị nông sản vùng cao nguyên theo hướng hiện đại, chuyên nghiệp, phù hợp với tiêu chuẩn của nền nông nghiệp hội nhập.
Bắt nhịp kinh tế số
Tuy nhiên, công nghệ chỉ là một trụ cột trong chiến lược phát triển của HTX Châu Mộc. Yếu tố tạo nên sức bật dài hạn lại nằm ở cách HTX kiến tạo một “chuỗi liên kết xanh”, mô hình tổ chức sản xuất dựa trên tri thức, quy trình chuẩn hóa và sự gắn kết lợi ích giữa HTX, người nông dân và các đơn vị khoa học, doanh nghiệp.
Hiện nay, HTX liên kết với 15 hộ dân trên diện tích 20 ha mận. Không chỉ dừng lại ở việc thu mua nông sản, HTX tổ chức tập huấn kỹ thuật, hướng dẫn quy trình canh tác an toàn, cung cấp vật tư đầu vào bảo đảm chất lượng, giám sát sản xuất theo tiêu chuẩn vietGAP và đặc biệt là ký hợp đồng bao tiêu với mức giá cao hơn thị trường từ 10–15%.
Qua đó, người nông dân vừa yên tâm sản xuất, vừa không bị ảnh hưởng bởi biến động giá cả, trong khi HTX có nguồn nguyên liệu chuẩn hóa và ổn định, còn thị trường được cung cấp sản phẩm truy xuất nguồn gốc rõ ràng.
 |
|
Khoa học công nghệ cũng là chìa khóa để HTX làm chủ mùa vụ, giải bài toán được mùa mất giá. |
Đáng chú ý, thành công của HTX Châu Mộc cho thấy Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị về đột phá khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số đang lan tỏa sâu rộng trong khu vực kinh tế hợp tác. Những yếu tố tất yếu trong bối cảnh hội nhập, từ chuyển đổi số, ứng dụng công nghệ sau thu hoạch, đến tiêu chuẩn hóa quy trình, đã được HTX cụ thể hóa bằng những kết quả rõ ràng, thuyết phục.
Thành công của HTX Châu Mộc cũng là minh chứng cho khả năng vươn lên của các HTX nếu được định hướng đúng, được tiếp cận công nghệ phù hợp và được trao cơ hội tham gia vào kinh tế số. Khi tri thức trở thành tài sản chung của cộng đồng sản xuất, những hạn chế của mô hình nhỏ lẻ, manh mún sẽ dần được khắc phục, nhường chỗ cho sự chuyên nghiệp, hiện đại, có khả năng cạnh tranh trong nền kinh tế thị trường.
Điều cần thiết lúc này là tiếp tục nhân rộng các mô hình hiệu quả như Châu Mộc, khuyến khích sự tham gia của lực lượng trẻ trong quản trị HTX, tăng cường hỗ trợ kỹ thuật, tài chính và xúc tiến thương mại từ các cơ quan chức năng. Đồng thời, mở rộng các chương trình liên kết giữa HTX và viện trường, doanh nghiệp, tạo dựng môi trường pháp lý thuận lợi để khoa học công nghệ thực sự trở thành trụ cột phát triển của kinh tế hợp tác.
Khi khoa học và công nghệ được ứng dụng đúng cách, chúng không chỉ tạo ra những trái mận tươi ngon ngay cả khi mùa đã qua, mà còn mở ra một tương lai mới cho nông dân, cho HTX và cho cả nền nông nghiệp Việt Nam. Đó cũng là tinh thần của Nghị quyết 57, ứng dụng hiệu quả chuyển đổi số, khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo để xây dựng nền nông nghiệp hiện đại, hiệu quả, bền vững.
An Chi
