Trên thực tế những tiến bộ khoa học - kỹ thuật, nhất là trong sản xuất nông, lâm nghiệp được triển khai, ứng dụng đã tạo "làn gió" mới trong sản xuất nông, lâm nghiệp ở những vùng khó khăn. Tuy nhiên vẫn còn những dự án hình thức, nguồn lực đầu tư nghiên cứu còn thấp, một bộ phận người dân vẫn sử dụng công cụ thô sơ, lạc hậu, năng suất thấp.
Vẫn còn những điểm nghẽn
Từ thực tế triển khai ứng dụng các dự án khoa học và công nghệ (KH&CN) ở địa phương, ông Dương Đình Đức, Giám đốc Sở KH&CN tỉnh Lai Châu, phản ánh nhiều mô hình, sản phẩm sau chuyển giao còn phát triển manh mún, nhỏ lẻ, không nhân rộng được hoặc phát triển nhưng chưa đáp ứng được yêu cầu thị trường. Có thể kể đến mô hình phát triển cây chanh leo ở huyện Tam Đường được thực nghiệm ở 6 xã với mục tiêu sản xuất sản phẩm xuất khẩu sang thị trường châu Âu nhưng chất lượng quả của ba xã ở vùng sâu, vùng khó khăn đạt rất thấp.
Những tiến bộ khoa học - kỹ thuật, nhất là trong sản xuất nông, lâm nghiệp được triển khai, ứng dụng đã tạo "làn gió" mới trong sản xuất nông, lâm nghiệp ở những vùng khó khăn. |
Đáng kể là ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số đặc biệt ít người, như vùng người Mảng, La Hủ... việc triển khai mô hình kém hiệu quả, ứng dụng KHCN hiện mới chỉ dừng ở việc chuyển đổi giống cây trồng, vật nuôi giúp cải thiện đời sống, thu nhập mà chưa ra được sản phẩm hàng hóa hay vùng nguyên liệu phục vụ thị trường.
Bên cạnh đó, vẫn còn ít DN nông nghiệp và các DN có thế mạnh của vùng dân tộc thiểu số và miền núi theo kịp nhu cầu sản xuất để kết nối giữa KHCN và thị trường. Trong những năm qua, chưa có nhiều sự tương tác giữa DN, HTX với nhà khoa học. Chính quyền địa phương trong phạm vi quản lý chưa chủ động quan tâm, đặt hàng với nhà khoa học mà phần lớn các đề xuất nhiệm vụ đều do các nhà khoa học tìm đến các sở, ngành…
Vì vậy, nhiều địa phương kiến nghị Bộ KH&CN chỉ đạo thực hiện các chương trình có tính chất liên vùng để giải quyết những vấn đề quy mô lớn, tiếp tục quan tâm đầu tư tới vùng đồng bào dân tộc thiểu số.
Huy động thêm nguồn lực
Bộ KH&CN cho biết, với mục tiêu thúc đẩy tiến bộ ứng dụng, chuyển giao tiến bộ KH&CN thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội nông thôn, miền núi, vùng dân tộc thiểu số giai đoạn 2016 - 2020, chương trình "Hỗ trợ ứng dụng, chuyển giao tiến bộ KH&CN đẩy mạnh phát triển kinh tế - xã hội nông thôn, miền núi, vùng dân tộc thiểu số giai đoạn 2016 - 2020” đã hỗ trợ cho 400 dự án được phê duyệt triển khai trên 61 tỉnh thành phố, với tổng kinh phí trên 3.000 tỷ đồng. Các dự án được triển khai nhiều lĩnh vực trồng trọt, chăn nuôi, thủy sản, công nghệ bảo quản chế biến.
Bộ KH&CN sẽ tập trung lựa chọn xây dựng mô hình mang tính điển hình cho các vùng miền, kết quả dự án được nhân rộng, phát triển. |
Ông Chu Quốc đạt, Vụ trưởng Vụ phát triển KH&CN địa phương (Bộ KH&CN), cho biết chương trình ứng dụng, chuyển giao tiến bộ KH&CN thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội nông thôn, miền núi, vùng dân tộc thiểu số giai đoạn 2021-2025 sẽ dựa trên cơ sở kết quả triển khai ở giai đoạn trước. Bộ sẽ tập trung lựa chọn, triển khai đưa vào ứng dụng tiến bộ KHCN mới như công nghệ thông minh, sản xuất thông minh, tự động hóa sản xuất. Đặc biệt ở nông thôn, miền núi, chương trình hướng đến sản phẩm chủ lực được đưa vào danh sách các sản phẩm OCOP địa phương.
Đồng thời, Bộ KH&CN sẽ tập trung lựa chọn xây dựng mô hình mang tính điển hình cho các vùng miền, kết quả dự án được nhân rộng, phát triển. Trên cơ sở hỗ trợ của Nhà nước sẽ kêu gọi xây dựng dự án đối ứng để huy động nguồn lực của DN, HTX.
Trước câu hỏi làm thế nào để người dân, DN, HTX được hưởng lợi nhiều hơn từ chương trình này, ông Đạt cho biết ngày 10/3/2021, Bộ KH&CN đã thông báo tới sở KH&CN 63 tỉnh thành kêu gọi đề xuất dự án giai đoạn tới.
Về nguồn lực, ngân sách Nhà nước sẽ hỗ trợ nông dân, HTX làm chủ quy trình công nghệ, máy móc thiết bị mới, đào tạo tập huấn cho cán bộ kỹ thuật của HTX, DN, người dân về xây dựng mô hình áp dụng thực tiễn.
"Nguồn lực của DN, nhà sản xuất, HTX là xây dựng hạ tầng, đầu tư máy móc thiết bị phổ thông, nhân công lao động thực hiện dự án. Cùng với đó, chúng tôi cũng mong muốn huy động xã hội hóa từ các nguồn lực khác để thông qua dự án làm chủ quy trình, tiếp nhận quy trình KH&CN, áp dụng thực tiễn sản xuất để nâng cao chất lượng sản xuất cho người dân, DN", Vụ trưởng Vụ phát triển KH&CN địa phương cho biết.
Để các dự án thành công, ông Đạt nhìn nhận, từ chính sách khi muốn triển khai dự án, phát triển sản phẩm thì phải đầu tư hạ tầng như nhà máy, xưởng sản xuất, đất đai để trồng trọt, chăn nuôi. Đặc biệt, cần lựa chọn đúng công nghệ, tổ chức có công nghệ có thể chuyển giao cho DN, công nghệ phải tiến bộ, hiệu quả.
Đặc biệt, công tác truyền thông rất quan trọng, nếu người dân không biết thì khả năng nhân rộng dự án hạn chế. Cũng như cần sự tham gia của cơ quan ban ngành địa phương, từ đó giúp các mô hình phát triển bền vững, thu hút nhiều bà con dân tộc thiểu số tham gia.
Thy Lê