- Thị trường kinh tế chia sẻ có thể bị các tập đoàn đa quốc gia lũng đoạn?
- Thị trường giao đồ ăn: Doanh nghiệp nội đang ở đâu?
- Grab, be tiếp tục tạm dừng hoạt động tại một số khu vực từ ngày 16/4
Ngày 7/12, hàng trăm tài xế Grab đã tập trung trước khu văn phòng Grab tại Hà Nội và tới Liên đoàn Lao động Hà Nội kiến nghị Grab không tăng mức khấu trừ, không tính mức thuế giá trị gia tăng (VAT) tăng cho tài xế và ký hợp đồng lao động với tài xế. Câu chuyện này phần nào phản ánh về những bất cập trong phát triển mô hình kinh tế chia sẻ tại Việt Nam.
'Thả nổi' hoạt động
Tại Hội thảo “Báo cáo đánh giá tác động của một số loại hình kinh tế chia sẻ chính tới nền kinh tế”, ông Phạm Bình Minh, Phó Chủ tịch Hiệp hội Taxi Hà Nội tiếp tục than phiền về dịch vụ đặt xe công nghệ, cụ thể là Grab.
Lái xe Grab biểu tình kiến nghị Grab không tăng mức khấu trừ. |
Theo ông Minh, các doanh nghiệp (DN) kinh doanh vận tải truyền thống phải chịu sự quản lý rất khắt khe với sự thay đổi của chính sách thường xuyên như Nghị định 10, Thông tư 12, Thông tư 58 của Bộ Công an về xe kinh doanh phải có biển màu vàng, cũng như tác động lớn nhất gần đây là Nghị định 126 về thuế VAT.
Trong khi đó, bản chất của dịch vụ chạy xe theo công nghệ không phải là kinh tế chia sẻ mà là kinh tế số. Trước đây, Grab luôn nói không kinh doanh vận tải, nhưng thực chất là họ kinh doanh vận tải. "Nếu họ là kinh tế chia sẻ thì không bao giờ để cước cao, cứ để cước thấp, ai chạy được thì chạy, không thì thôi. Nếu là kinh tế chia sẻ thì tại sao phải thưởng, tại sao phải khuyến khích", vị đại diện Hiệp hội Taxi Hà Nội nêu vấn đề.
Tương tự, đại diện Hiệp hội Du lịch Việt Nam đánh giá mô hình kinh tế chia sẻ trong lĩnh vực chia sẻ phòng đang phát triển mạnh ở Việt Nam. Đơn cử, Airbnb bắt đầu hoạt động tại Việt Nam từ năm 2015 với 1.000 phòng cho thuê nhưng đến năm 2019 là hơn 40.000 phòng cho thuê, tốc độ phát triển rất lớn.
Theo vị đại diện này, chia sẻ phòng ở là dịch vụ kinh doanh lưu trú nhưng bất cập hiện nay lại tách ra và đi vào một nhánh khác, không chịu quản lý nào. Điều đó giúp khách du lịch có nhiều lựa chọn nhưng cũng dẫn đến tình trạng là khách đến địa phương vùng sâu xa đặt ra lo ngại là làm sao để an toàn cho khách và an toàn cho cả chủ homestay...
Mặt khác, xuất hiện dịch vụ chia sẻ phòng khiến các doanh nghiệp kinh doanh theo cách truyền thống cũng chịu cạnh tranh, thậm chí bất hợp lý hơn vì Airbnb không chịu bất kỳ chính sách ràng buộc nào cả...
Báo cáo từ Bộ KH&ĐT cũng cho rằng, hiện nay ở nước ta vẫn chưa có đầy đủ quy định pháp lý đối với mô hình kinh tế chia sẻ, khung pháp lý về hoạt động kinh doanh vẫn là các quy định đối với các mô hình kinh doanh truyền thống, chưa điều chỉnh về cơ bản các hoạt động kinh tế chia sẻ. Việc cấp giấy phép hoạt động đối với các mô hình kinh doanh chia sẻ còn vướng mắc do một số loại hình không nằm trong danh mục ngành nghề kinh doanh, hoặc chưa xác định được ngành nghề kinh doanh và gây ra nhiều tranh luận.
Việc áp dụng các quy định về thuế để thu thuế và thực hiện quản lý thuế đối với các DN này là vấn đề rất khó khăn, dẫn đến gây thất thu thuế và gây ra sự bất bình đẳng giữa DN trong nước và DN nước ngoài hoạt động kinh doanh trên thị trường Việt Nam. Bên cạnh đó, không loại trừ việc một số nhà đầu tư đã tận dụng môi trường pháp lý còn chưa rõ ràng để lách luật nhằm kinh doanh thu lợi nhuận cao, trốn thuế.
Lo kinh tế chia sẻ bị biến tướng
Trong bối cảnh môi trường chính sách, luật pháp về kinh tế chia sẻ đang trong quá trình xây dựng và hoàn thiện, các giao dịch thị trường thực hiện trên môi trường “ảo”, các thế hệ công nghệ kết nối nhanh chóng được nâng cấp và thay thế, hạ tầng mạng internet phụ thuộc nhiều vào các nền tảng công nghệ lớn ở nước ngoài, Bộ KH&ĐT cho rằng những biến tướng của kinh tế chia sẻ là dễ xảy ra và khó lường, khó dự đoán.
Thực tế, Bộ KH&ĐT cho biết, hiện nay đã xảy ra trường hợp kinh tế chia sẻ bị biến dạng, không giống mục đích ban đầu, hoặc hoạt động kinh tế nhưng "núp danh" loại hình kinh tế khác, trong khi các cơ quan quản lý nhà nước còn đang lúng túng trong việc xác định đúng bản chất hoạt động kinh doanh của mô hình kinh tế chia sẻ.
Vì vậy, Bộ KH&ĐT kiến nghị cần hoàn thiện hệ thống luật pháp quản lý kinh tế chia sẻ, quy định rõ trách nhiệm giữa các bên trong kinh tế chia sẻ, trách nhiệm của các cơ quan nhà nước trong quản lý đối với mô hình kinh tế chia sẻ.
Bên cạnh đó, cần nghiên cứu rà soát các quy định pháp luật hiện hành về đầu tư liên quan đến các nhà đầu tư nước ngoài hoặc có nguồn gốc từ nước ngoài là bên cung cấp nền tảng kết nối và hoạt động theo mô hình kinh tế chia sẻ ở Việt Nam để xác định lỗ hổng pháp lý và bổ sung (nếu cần thiết).
Đồng thời, tiếp tục bổ sung, hoàn thiện khung khổ luật pháp, chính sách về tạo lập môi trường kinh doanh và cạnh tranh bình đẳng giữa các DN hoạt động kinh doanh chia sẻ và DN kinh doanh truyền thống, giữa các DN trong nước và DN nước ngoài hoạt động kinh doanh chia sẻ trên thị trường trong nước.
Theo ông Nguyễn Xuân Thủy, Phó Vụ trưởng Vụ Vận tải, Bộ GTVT, cần hoàn thiện hệ thống pháp luật, chính sách về thị trường lao động liên quan đến phát triển từng loại hình kinh tế chia sẻ. Đồng thời, hoàn thiện hệ thống luật pháp, chính sách liên quan đến quan hệ lao động cả trên phương diện kỹ thuật, lập pháp cũng như trong khâu tổ chức thực hiện.
Bên cạnh đó, cần hoàn thiện quy định về quyền tài sản và cơ chế giải quyết tranh chấp liên quan đến những mất mát, tổn thương của DN kinh doanh truyền thống do bị cạnh tranh không lành mạnh; bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng; làm rõ trách nhiệm của các bên liên quan đến quyền lợi của người tiêu dùng trong tham gia thị trường kinh tế chia sẻ.
Lê Thúy