Chia sẻ tại tọa đàm trong khuôn khổ Triển lãm và Hội nghị quốc tế về công nghệ đường sắt hiện đại và chuỗi cung ứng xây dựng hạ tầng (VRT & CONS 2025), được tổ chức từ ngày 12-15/11, ông Nguyễn Danh Huy, Thứ trưởng Bộ Xây dựng nhấn mạnh, đây là “thời cơ vàng” để Việt Nam hiện thực hóa chiến lược phát triển giao thông vận tải bền vững, tiến tới một nền kinh tế xanh, hiện đại và kết nối toàn diện.
Theo Thứ trưởng Bộ Xây dựng, trong thập kỷ qua, Việt Nam đã phát triển hệ thống đường bộ cao tốc - “mạch máu” của giao thông hiện đại và các sân bay có thể đón máy bay vận tải hàng hóa lớn nhất thế giới. Tuy nhiên, so với các lĩnh vực này, ngành đường sắt vẫn đang phát triển chậm, chủ yếu do hạn chế về nguồn vốn, nhân lực và công nghệ.
 |
|
Chuyên gia cho rằng Chính phủ đang hướng đến xây dựng cơ chế minh bạch, đột phá nhằm thu hút sự tham gia của khu vực tư nhân và các nhà đầu tư quốc tế. |
Theo quy hoạch điều chỉnh Quy hoạch mạng lưới đường sắt thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 của Chính phủ, đến năm 2030, ngoài 7 tuyến đường sắt hiện hữu có 11 tuyến đường sắt mới, tổng chiều dài khoảng 3.207km, tăng 2 tuyến so với trước đây.
Tổng nhu cầu quỹ đất cho phát triển đường sắt đến năm 2030 là gần 22.000ha; tổng vốn đầu tư khoảng hơn 1,5 triệu tỷ đồng, huy động từ ngân sách, nguồn vốn ngoài ngân sách và các kênh hợp pháp khác...
Theo ông Huy đường sắt là lĩnh vực đòi hỏi nguồn tài chính rất lớn, vượt quá khả năng cân đối của ngân sách nhà nước. Vì vậy, Chính phủ đang hướng đến xây dựng cơ chế minh bạch, đột phá nhằm thu hút sự tham gia của khu vực tư nhân và các nhà đầu tư quốc tế.
Từ góc nhìn của doanh nghiệp, ông Võ Tá Lương, Tổng giám đốc Công ty Cổ phần Thương mại, Tư vấn và Dịch vụ Vĩnh Hưng nhấn mạnh, chính sách ưu đãi và khuyến khích đầu tư tuy nhiều nhưng chưa đủ mạnh.
“Thời gian qua, Chính phủ rất quyết liệt trong việc ban hành các chính sách ưu tiên, hỗ trợ doanh nghiệp đầu tư vào công nghiệp đường sắt. Tuy nhiên, đầu tư vào lĩnh vực này mang tính rủi ro cao, vốn lớn, trong khi thị trường còn nhỏ. Nếu khung pháp lý và cơ chế hỗ trợ chưa hoàn thiện, doanh nghiệp sẽ gặp khó khăn trong việc ra quyết định đầu tư dài hạn,” ông Lương nhấn mạnh.
Từ những phân tích trên, đại diện Vĩnh Hưng đưa ra một số đề xuất cụ thể đối với Chính phủ cần sớm ban hành hệ thống quy định pháp luật và cơ chế ưu đãi hoàn chỉnh. Cụ thể, tạo hành lang pháp lý rõ ràng, thực sự khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào công nghiệp đường sắt; có chính sách hỗ trợ về thuế, tín dụng, và ưu tiên trong lựa chọn nhà thầu đối với doanh nghiệp trong nước.
Ông Thilo Weigel, đại diện LogoMotive GmbH (Đức) - công ty tư vấn thiết kế chuyên về đường sắt, cho rằng tính minh bạch về nguồn vốn là yếu tố bắt buộc. Không công ty quốc tế nào muốn tham gia vào một dự án mà nguồn vốn chưa được xác định rõ ràng. Minh bạch tài chính là cách Việt Nam thể hiện sự chuyên nghiệp và đáng tin cậy trên thị trường quốc tế.
Tiếp thu ý kiến từ các chuyên gia quốc tế và doanh nghiệp trong nước, ông Nguyễn Tiến Thịnh, Phó Cục trưởng Cục Đường sắt Việt Nam, cho biết hiện Cục Đường sắt Việt Nam đang phối hợp cùng các cơ quan chức năng xây dựng chính sách cụ thể về tiêu chuẩn, thuế và tài chính nhằm hỗ trợ quá trình chuyển giao công nghệ và hình thành ngành công nghiệp đường sắt hiện đại.
Liên quan đến nguồn vốn cho dự án đường sắt tốc độ cao Bắc Nam, trong phiên thảo luận tổ chiều 4/11 về dự thảo Văn kiện trình Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ 14, thủ tướng Phạm Minh Chính cho biết dự án đường sắt tốc độ cao Bắc Nam sẽ sử dụng nguồn lực từ Trung ương, địa phương và doanh nghiệp tư nhân, tức là hợp tác công tư. "Hạ tầng đòi hỏi đầu tư rất lớn, không có cơ chế huy động nguồn lực của Nhà nước, tư nhân thì không làm được", Thủ tướng nêu.
Thủ tướng khẳng định Việt Nam sẽ làm những dự án lớn bên cạnh đường sắt tốc độ cao Bắc Nam, như phấn đấu khởi công đường sắt Hải Phòng - Hà Nội - Lào Cai vào cuối năm, hay các tuyến đường sắt kết nối với Trung Quốc. Ông cho rằng đây là minh chứng cho cơ chế "công tư đồng hành, doanh nghiệp tiên phong".
Thực tế, các dự án hạ tầng sân bay cũng được giao cho tư nhân triển khai như Vân Đồn, mở rộng cảng hàng không quốc tế Phú Quốc. Trong đó, sân bay Vân Đồn ban đầu đề xuất vốn đầu tư 7.500 tỷ đồng, dự kiến hoàn thành trong 5-7 năm. Nhưng khi giao cho doanh nghiệp tư nhân, thời gian hoàn thành chỉ mất 2 năm, quyết toán công trình chưa tới 5.000 tỷ đồng.
Trước đó, một số doanh nghiệp thể hiện mong muốn tham gia đầu tư dự án đường sắt tốc độ cao Bắc Nam như Vinspeed (thuộc Vingroup), Thaco, liên danh Mekolor - Great USA, Công ty Xây dựng Thăng Long Quốc gia, Vận tải Đường sắt Việt Nam... Hòa Phát cũng dự kiến xây một nhà máy thép nhằm cung cấp sản phẩm thép ray cho dự án này.
Thanh Hoa
