Theo Bộ Công Thương, năm 2015, tổng kim ngạch mua bán, trao đổi hàng hóa qua các cửa khẩu biên giới ước đạt 27,56 tỷ USD, tăng 27% so với năm 2014. Trong đó tuyến biên giới Việt Nam – Trung Quốc chiếm khoảng 85%, tuyến biên giới Việt-Lào chiếm khoảng 4% và tuyến biên giới Việt Nam-Campuchia chiếm 11%.
Tuy nhiên, theo đánh giá, việc phát triển thương mại qua biên giới thời gian qua vẫn chưa tương xứng với tiềm năng, vẫn còn nhiều khó khăn cản trở đến từ chính sách, hạ tầng kém…
Phát triển dưới tiềm năng
Ông Hoàng Minh Tuấn, Vụ trưởng Vụ Thương mại Biên giới và Miền núi (Bộ Công Thương), cho biết trên tuyến biên giới Việt Nam – Trung Quốc, tại một số cửa khẩu, lối mở biên giới, hàng hóa hợp pháp xuất xứ Việt Nam được mở tờ khai, làm thủ tục đầy đủ nhưng phía Trung Quốc yêu cầu chuyển tải sang xe biên mậu để đưa sang Trung Quốc theo hình thức chợ biên giới, nhằm tận dụng chính sách ưu đãi 8.000 nhân dân tệ/người/ngày của Trung Quốc.Theo ông Tuấn, cách làm này gây chậm trễ, bất tiện cho thông quan hàng hóa của doanh nghiệp Việt Nam.
Một số mặt hàng nông sản, trái cây tươi của Việt Nam có tính mùa vụ (dưa hấu, thanh long…) khi mua bán, trao đổi với Trung Quốc là theo hình thức đi chợ, tức DN bán không có hợp đồng mua bán sẵn với đối tác Trung Quốc, ồ ạt chở lên biên giới khi vào vụ, khiến khả năng thông quan nhất thời không đáp ứng được, bị DN bên Trung Quốc lợi dụng ép giá, gây nên tình trạng ùn tắc tại khu vực cửa khẩu.
Ông Nguyễn Công Trưởng,_Phó Chủ tịch UBND tỉnh Lạng Sơn,_cho biết phía Trung Quốc luôn linh hoạt trong điều tiết hàng hóa xuất khẩu, hàng của Việt Nam qua các lối mở, điểm thông quan qua các mốc mới. Trong khi đó, hàng hóa của Việt Nam xuất khẩu qua các khu vực đó sang Trung Quốc không hề thông thoáng.
Về cơ sở hạ tầng, đại diện của tỉnh Lạng Sơn chia sẻ, hạ tầng của các tỉnh biên giới miền núi còn hết sức khó khăn, xa trung tâm kinh tế của vùng và cả nước. Trong khi đó, hạ tầng kỹ thuật, trung tâm thương mại, chợ cửa khẩu, kho tàng bến bãi bên phía Trung Quốc lại được đầu tư hoàn thiện. Do vậy, hoạt động xuất nhập khẩu chủ yếu phụ thuộc vào thị trường và chính sách điều tiết của phía Trung Quốc nên luôn ở thế bị động và thiếu tính ổn định.
Việc phát triển thương mại qua biên giới thời gian qua vẫn chưa tương xứng với tiềm năng, vẫn còn nhiều khó khăn cản trở đến từ chính sách, hạ tầng kém…
2016 sẽ đạt 30 tỷ USD
Theo Phó chủ tịch UBND tỉnh Lạng Sơn, mỗi cư dân bốc xếp hàng ở các khu cửa khẩu tỉnh có thu nhập một ngày lên tới 300.000-500.000 đồng, thậm chí còn cao hơn. Thế nhưng, Trung Quốc điều tiết thị trường khiến cho có thời điểm nhiều hàng hóa không được đi_qua. Hệ quả kéo theo là nhiều lao động mất công ăn việc làm.
“Hoạt động tái xuất hàng hóa tại các cửa khẩu phụ, điểm thông quan nằm trong khu vực cửa khẩu đã được UBND tỉnh công bố gặp khó khăn, không thực hiện được do phía Trung Quốc thường xuyên thay đổi địa điểm nhận hàng”, ông Trưởng cho biết.
Theo Bộ Công Thương,_tuyến Việt Nam – Trung Quốc, xuất, nhập khẩu sẽ đạt 5.842,3 triệu USD, tăng 10,1%. Trong đó, xuất khẩu đạt 2.665,7 triệu USD, giảm 12,1%; nhập khẩu đạt 3.176,6 triệu USD, tăng 40%.
Đối với tuyến Việt Nam – Lào, xuất, nhập khẩu hàng hóa sẽ đạt khoảng 1,1 tỷ USD, trong đó xuất khẩu đạt khoảng hơn 400 triệu USD, giảm 9% và nhập khẩu đạt khoảng gần 700 triệu USD, giảm 32% so với năm 2014.
Tuyến Việt Nam – Campuchia, xuất, nhập khẩu hàng hóa (chiếm khoảng 11% thương mại biên giới cả nước) ước đạt 3,05 tỷ USD, trong đó, xuất khẩu đạt khoảng 1,84 tỷ USD, giảm 4,8%; nhập khẩu ước hơn 1,2 tỷ USD, tăng 17,7% so với năm 2014.
Như vậy,_trong khi xuất nhập khẩu hàng hóa qua biên giới Việt Nam – Trung_Quốc tăng 10%_so với năm 2014 thì lại giảm 26,6% tại tuyến Việt – Lào và chỉ tăng nhẹ 3% ở tuyến Việt Nam – Campuchia.
Do vậy, để tăng cường khai thác tối đa về phát triển thương mại biên giới, vùng sâu, vùng xa và hải đảo, đại biểu các tỉnh vùng biên đề xuất các bộ ngành chức năng cần tạo điều kiện thuận lợi thu hút các doanh nghiệp trong và ngoài nước tham gia hoạt động thương mại, dịch vụ tại các khu vực của khẩu, giúp đẩy mạnh phát triển kinh tế-xã hội của các địa phương biên giới.
Đồng thời,_nghiên cứu đề án thành lập Hiệp hội kinh doanh biên mậu để đảm bảo quyền lợi cho các thương nhân của Việt Nam trong kinh doanh với Trung Quốc và các nước láng giềng, hạn chế tình trạng thường xuyên bị thua thiệt, ép giá, ép cấp.
Đặc biệt, thời gian tới, sẽ tiến hành ký kết Hiệp định thương mại biên giới Việt Nam – Trung Quốc trong năm 2016 để thay thế Hiệp định năm 1998; cụ thể hóa những hợp tác chính sách nhằm thực hiện hiện có hiệu quả Hiệp định thương mại biên giới Việt Nam – Lào và Hiệp định thương mại Việt Nam – Lào trong năm 2016.
Vì vậy, năm 2016, dự kiến thương mại biên giới sẽ thuận lợi hơn so với năm 2015, đạt khoảng 30 tỷ USD.
Tuy nhiên, Thứ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Cẩm Tú cũng cho rằng, muốn tranh thủ được cơ hội, tận dụng hiệu quả được những lợi thế, Việt Nam cần tiếp tục đổi mới một cách mạnh mẽ công tác quản lý nhà nước về thương mại nói chung và thương mại qua biên giới nói riêng, theo phương châm ổn định, hợp tác và phát triển.
Thy Lê