Chuyển đổi xanh: Con đường ngắn nhất để gia tăng giá trị xuất khẩu?

Tại Diễn đàn xúc tiến xuất khẩu Việt Nam 2024 với chủ đề “Xúc tiến xuất khẩu xanh” được tổ chức sáng 4/12, tại Hà Nội, ông Andri Meier, Phó trưởng Ban hợp tác phát triển, Đại sứ quán Thụy Sỹ tại Việt Nam nhấn mạnh những yêu cầu này tới các doanh nghiệp xuất khẩu nội địa.

Góp phần nâng cao vị thế quốc gia

Ông Andri Meier, cho rằng, phát triển xanh, bền vững là con đường ngắn nhất để các ngành sản xuất có thể gia tăng giá trị xuất khẩu, bảo vệ môi trường, góp phần nâng cao vị thế quốc gia trong chuỗi giá trị. Đây là bước đi chiến lược để Việt Nam củng cố vị thế trong chuỗi giá trị quốc tế, đồng thời thúc đẩy tăng trưởng kinh tế bền vững, giảm tác động tiêu cực đến môi trường và nâng cao khả năng cạnh tranh của cả nền kinh tế.

Chuyển đổi xanh và sản xuất tuần hoàn, giảm phát thải khí nhà kính trong ngành thủy sản là xu hướng tất yếu.

Bởi, những chính sách quan trọng như Thỏa thuận xanh châu Âu (European Green Deal), Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM), Kế hoạch hành động kinh tế tuần hoàn (Circular Economy Action Plan) hay Chiến lược đa dạng sinh học đến năm 2030 đang có ảnh hưởng lớn đến phương thức tăng trưởng, hợp tác kinh tế, thương mại, đầu tư trên thế giới và Việt Nam cũng bị tác động trực tiếp bởi các chính sách này.

Cùng đó, nhu cầu tiêu dùng đối với sản phẩm xanh, thân thiện với môi trường ngày càng tăng, đặc biệt là trong bối cảnh Việt Nam tham gia sâu rộng vào các FTA thế hệ mới như: Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam – EU (EVFTA), Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) với các yêu cầu bảo vệ môi trường bao gồm đa dạng sinh học, giảm phát thải,… đều được cam kết ở mức độ ràng buộc cao.

Theo các chuyên gia, việc nắm bắt cơ hội chuyển đổi xanh và phát triển bền vững không chỉ giúp Việt Nam đáp ứng yêu cầu của thị trường quốc tế mà còn góp phần nâng cao vị thế quốc gia, đóng góp vào các mục tiêu phát triển bền vững toàn cầu.

Tuy vậy, sự chuyển đổi này đòi hỏi một chiến lược đồng bộ, bao gồm sự hỗ trợ từ Chính phủ thông qua các chính sách khuyến khích, sự chủ động của doanh nghiệp trong đầu tư đổi mới và tinh thần hợp tác giữa các bên liên quan.

Ông Nguyễn Hải Minh, Phó Chủ tịch Hiệp hội doanh nghiệp châu Âu tại Việt Nam (EuroCharm) cho rằng các doanh nghiệp Việt Nam cần chú ý hơn đến những gì đang thay đổi trên toàn cầu, đặc biệt là những thay đổi lồng ghép trong thương mại, liên quan tới xuất nhập khẩu, giao dịch với các đối tác châu Âu, từ đó để có các chương trình hành động cụ thể. Bên cạnh đó, Chính phủ cũng cần có Chương trình hành động để đưa vào nội lực hóa, làm thế nào để các doanh nghiệp đáp ứng được các tiêu chuẩn của thị trường.

Để đáp ứng các tiêu chuẩn của thị trường, đặc biệt trong lĩnh vực công nghiệp, ông Nguyễn Bá Hùng, chuyên gia kinh tế trưởng, Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) lưu ý doanh nghiệp căn cứ vào các tiêu chuẩn quốc tế để rà soát mức độ phát thải của đơn vị mình đang ở đâu, công nghệ ở mức nào, nếu kém cạnh tranh về phát thải thì cần nâng cấp về công nghệ, cũng là chuyển đổi xanh của doanh nghiệp.

"Việc này nhằm giúp doanh nghiệp lập hồ sơ xác nhận với nhà nhập khẩu, thể hiện việc chuyển đổi công nghệ xanh, qua đó giúp nâng cao năng lực cạnh tranh trong bối cảnh chuyển đổi này," ông Nguyễn Bá Hùng nói.

Trước đó, nói về câu chuyện sản xuất xanh trong lĩnh vực thủy sản, ông Trần Đình Luân, Cục trưởng Cục Thủy sản (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn), cũng đã cho biết tới đây, thị trường nhập khẩu sẽ đánh nhãn xanh, nhãn vàng, nhãn đỏ và thêm phúc lợi động vật thủy sản. Đây sẽ là những thách thức mà ngành thủy sản Việt Nam sẽ phải đối mặt.

Được biết, ngành thủy sản hiện chiếm 28,7% tổng giá trị toàn ngành nông lâm ngư nghiệp, song cũng là ngành sản xuất gây ra ô nhiễm môi trường. Vì vậy, chuyển đổi xanh và sản xuất tuần hoàn, giảm phát thải khí nhà kính trong ngành thủy sản là xu hướng tất yếu…

Sản xuất xanh là bắt buộc, xu thế tất yếu

Đại diện Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP) nhận định chuyển dịch theo hướng xanh, sản xuất tuần hoàn là xu thế của nhiều doanh nghiệp ngành thủy sản nhằm đáp ứng tốt hơn những đòi hỏi từ quy định, luật lệ, tiêu chuẩn về môi trường.

Tuy nhiên, việc theo đuổi chiến lược xuất khẩu xanh không phải ngay lập tức giúp doanh nghiệp đạt được hiệu suất tài chính tốt, mà cần thời gian để doanh nghiệp tạo dựng và phát triển được lợi thế cạnh tranh. Khi doanh nghiệp đã đạt được lợi thế cạnh tranh trên thị trường xuất khẩu thì lúc đó doanh nghiệp mới đạt được hiệu suất tài chính.

Xu hướng nuôi trồng và chế biển thủy sản giảm phát thải khí nhà kính, đang giúp các doanh nghiệp đảm bảo các chỉ tiêu môi trường phù hợp các chứng nhận quốc tế. Nhiều công ty thủy sản lớn như: Skretting Việt Nam, De Heus, Minh Phú, Thăng Long, Việt Nam Food (VNF)… đang đầu tư nghiên cứu và phát triển hướng tới nuôi trồng thủy sản giảm phát thải ròng.

Trong lĩnh vực nuôi tôm, tại Việt Nam đã xuất hiện nhiều mô hình nuôi tôm theo hướng tuần hoàn để tối ưu hóa đầu vào và đầu ra. Điều này được thực hiện thông qua một số giải pháp như sử dụng năng lượng tái tạo (mặt trời, gió, biogas) để giảm chi phí năng lượng. Ứng dụng công nghệ nuôi tuần hoàn khép kín biofloc, biogas giúp tái sử dụng trực tiếp các dinh dưỡng từ chất thải và thức ăn dư thừa, giảm chi phí thức ăn và giảm chi phí xử lý nước thải. Trong lĩnh vực nuôi biển, công nghệ nuôi tuần hoàn khép kín: biogas – aquaponics, rong biển - cá - biogas/rừng ngập mặn giúp giảm thiểu rủi ro lây lan bệnh, tạo thêm nguồn thu từ cá và rong biển, giảm chi phí xử lý nước thải, hấp thụ carbon...

Bên cạnh những xu hướng và mô hình nêu trên, việc chế biến phế, phụ phẩm và chất thải của ngành thủy sản cũng rất quan trọng, không chỉ mang lại hiệu quả về kinh tế mà còn giúp bảo vệ môi trường. Theo số liệu của Cục Thủy sản, hàng năm ngành thủy sản cung cấp khoảng 4,5-5 triệu tấn nguyên liệu cho chế biến thủy sản, kim ngạch xuất khẩu đạt 9-10 tỷ USD.

Rõ ràng, trong bối cảnh thương mại quốc tế đang thay đổi mạnh mẽ hơn, yêu cầu về phát triển bền vững không còn là sự lựa chọn mà đã trở thành bắt buộc, các quy định mới về thương mại bền vững từ các nhà nhập khẩu đang đặt ra bài toán chuyển đổi sản xuất gấp gáp hơn với các quốc gia có quy mô thương mại lớn như Việt Nam.

Hồng Hương