Những dự báo mới đây từ Cục Kinh tế xây dựng (Bộ Xây dựng) cho thấy, giá cát, đá xây dựng sẽ tiếp tục tăng trong quý 3/2023 trước nhu cầu về đất đắp, cát, đá tăng đột biến do các dự án giao thông trọng điểm được khởi công đồng loạt thời gian qua.
Thêm khó khăn cho nhà thầu và dự án
Như lưu ý của Cục Kinh tế xây dựng, điều này có thể gây khó khăn cho cả chủ đầu tư, đơn vị thi công và chính quyền địa phương. Trong đó, điểm nóng về vật liệu xây dựng sẽ tập trung tại Hà Nội, Tp.HCM và Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL).
![]() |
Nhu cầu cát và đá xây dựng tăng đột biến do các dự án giao thông trọng điểm được khởi công đồng loạt thời gian qua. |
Xu hướng tăng giá cát và giá đá xây dựng được cho là ảnh hưởng đến chi phí đầu tư của nhiều dự án, công trình. Khi đó, nhiều doanh nghiệp (DN), nhà thầu xây dựng sẽ tiếp tục gặp khó khăn trong triển khai hoạt động xây dựng, đặc biệt là việc thực hiện các hợp đồng đã ký kết.
Theo tính toán của các chủ đầu tư, với một hợp đồng xây dựng, chi phí vật liệu xây dựng (bao gồm thép sắt, xi măng, đá, cát xây dựng…) chiếm 60-70%.
Chẳng hạn như với giá cát trong nửa đầu năm nay tăng bình quân 1,52%/tháng do nhu cầu xây dựng tăng, đặc biệt các tỉnh phía Nam có xu hướng tăng mạnh hơn (bình quân 3,4%/tháng).
Với giá cát tăng trong thời gian qua, có nhà thầu thi công một dự án đường ven biển ở miền Trung ước tính đã phải chấp nhận lỗ 80 nghìn đồng/m3 và với khoảng 40 nghìn mét khối cát đã nhập vào, nhà thầu lỗ tới 30%.
Theo phản ánh của một số DN xây dựng ở tỉnh Quảng Ngãi vào thượng tuần tháng 7/2023, giá cát xây dựng trong dự toán chỉ là 120.000 - 180.000 đồng/m3, nhưng giá thực tế thị trường tới 230.000 - 450.000 đồng/m3.
Không chỉ vậy, một số nhà thầu cho rằng, dù đã chấp nhận mua cát với giá cao nhưng vẫn không thể tìm được nguồn hàng do nhiều chủ mỏ từ chối bán bởi cung không đủ cầu.
Điều này đã ảnh hưởng đến tiến độ thi công các công trình trọng điểm. Đơn cử như dự án cao tốc Bắc Nam giai đoạn 2 hiện nay đang tiếp tục thiếu cát xây dựng. Theo báo cáo của Bộ GTVT vào tháng 7/2023, tổng nhu cầu vật liệu cát cho các dự án thành phần đoạn từ Hà Tĩnh đến Khánh Hòa đang cần gần 9,7 triệu m3. Trong khi đó, hiện các nhà thầu chưa khai thác được cát do các địa phương đang điều chỉnh quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất, hoàn thiện thủ tục thuê đất, dự kiến cuối tháng 7/2023 mới có thể khai thác.
Bộ GTVT cho biết, khối lượng cát cần lấy từ các mỏ mới là rất lớn, chủ yếu phục vụ cho công tác xử lý nền đất yếu, thủ tục khai thác mỏ đang chậm, trong khi mùa mưa lũ đã đến, nếu không khai thác được ngay sẽ làm ảnh hưởng lớn đến tiến độ, kế hoạch triển khai thi công của các nhà thầu.
Ngoài chuyện tăng giá, thiếu cát xây dựng, có nhiều ý kiến bày tỏ băn khoăn: Tại sao cát xây dựng chỉ đào ra bán lấy tiền mà tăng đến hàng trăm nghìn đồng/m3? Để xảy ra tình trạng tăng giá là do quản lý nhà nước lĩnh vực này chưa tốt, làm ảnh hưởng đến tiến độ công trình? Liệu có lợi ích nhóm trong việc quản lý khai thác cát hay không?
Cần tránh để khan hiếm, đẩy giá lên quá cao
Hơn thế nữa, việc tăng giá cát xây dựng còn ảnh hưởng tiêu cực đến hoạt động của các DN xây dựng công trình, gây mất an ninh kinh tế của đất nước. Cho nên, điều cần làm là tránh để khan hiếm, đẩy giá cát xây dựng lên quá cao trong thời gian tới.
Còn với vật liệu đá xây dựng, nhu cầu cho đầu tư công hiện nay rất lớn trong khi nguồn cung đá lại rất hạn chế.
Hiện tại, 70% nhu cầu đá đến từ xây dựng các công trình hạ tầng. Riêng ở khu vực phía Nam, theo ước tính của Bộ GTVT, nhu cầu đá xây dựng cho thi công sân bay Long Thành, đường Vành đai 3 Tp.HCM và cao tốc Châu Đốc - Cần Thơ - Sóc Trăng lần lượt là 18 triệu m3, 4,4 triệu m3 và 3,4 triệu m3.
Trong khi đó, trữ lượng và công suất khai thác đá xây dựng tại ĐBSCL khá hạn chế và cần phải huy động từ các khu vực lân cận. Vì thế, giới phân tích cho rằng, những mỏ đá tại 2 tỉnh Bình Dương và Đồng Nai sẽ được hưởng lợi chính từ vấn đề này nhờ vị trí thuận lợi và trữ lượng khai thác đá lớn.
Báo cáo mới nhất về lĩnh vực đá xây dựng của Bộ phận phân tích thuộc Công ty chứng khoán VnDirect nhận định, nhu cầu sẽ tăng từ quý 4/2023 nhờ giải ngân vốn đầu tư công mạnh mẽ và ngành bất động sản dân dụng dần ấm trở lại.
Theo đó, nhóm công ty sở hữu các mỏ đá ở vị trí thuận lợi, công suất lớn và thời gian khai thác dài sẽ được hưởng lợi chính.
Tuy nhiên, nguồn cung đá xây dựng lại khá hạn chế do quy hoạch khai thác vật liệu xây dựng giai đoạn 2021-25 vẫn chưa được Chính phủ phê duyệt. Bên cạnh đó, việc cấp phép khai thác mới hoặc mở rộng khai thác tại các mỏ đá đang gặp khó khăn do sự phản đối của người dân địa phương trong các vấn đề về môi trường.
Chuyên gia phân tích của VnDirect cho rằng, các mỏ đá xây dựng nằm tại vị trí thuận lợi sẽ được ưu tiên huy động do đặc thù chi phí vận chuyển thường chiếm tỷ trọng lớn trong giá thành thành phẩm đá xây dựng. Tùy thuộc vào khoảng cách và loại hình vận chuyển, giá đá giao đến công trường có thể cao gấp đôi giá đá tại mỏ.
Do vậy, những mỏ đá nằm gần các công trình xây dựng (giao thông, khu công nghiệp, dân cư) hoặc gần sông (thuận tiện vận chuyển đường thủy - có chi phí thấp hơn vận chuyển đường bộ) sẽ được ưu tiên huy động nhờ lợi thế về giá bán và thời gian vận chuyển.
Đơn cử như cụm mỏ đá Tân Cang được xem là nguồn cung chính cho dự án sân bay Long Thành và Vành đai 3 Tp.HCM nhờ vị trí gần công trường nhất. Hoặc như cụm mỏ đá Thạnh Phú và Thiện Tân là nguồn cung cho các dự án tại ĐBSCL nhờ nằm gần sông Đồng Nai, thuận tiện vận chuyển đường thủy.
Cần nhắc thêm, trong một thăm dò gần đây của Tổng cục Thống kê với các DN xây dựng, có 48% DN dự báo chi phí nguyên vật liệu trực tiếp trong quý 3/2023 tăng so với quý 2/2023, trong khi có 38,1% DN nhận định không đổi và 13,9% DN dự báo giảm.
Cho nên, trước dự báo xu hướng tăng giá cát và đá xây dựng trong thời gian tới, điều mong mỏi của các DN, nhà thầu xây dựng là cần được đảm bảo nguồn cung và bình ổn giá nguyên vật liệu. Điều này cũng cần vai trò của các cơ quan quản lý ở Trung ương và địa phương nhằm tránh để khan hiếm và “leo thang” giá cát, giá đá làm cho các nhà thầu phải “than trời”, còn các công trình đứng trước mối lo đình trệ.
Thế Vinh