Vừa qua, Bộ Tài chính đã đề nghị các địa phương rà soát việc chấp thuận chủ trương tạm dừng sử dụng quỹ đất để thanh toán cho các nhà đầu tư thực hiện dự án theo hình thức BT, cho đến khi Nghị định của Chính phủ quy định về nội dung này có hiệu lực thi hành. Tuy nhiên, việc đề xuất bị chậm hơn 8 tháng so với hiệu lực thực thi của Luật Quản lý, sử dụng tài sản công.
Bộ Tài chính lý giải, việc đưa ra quyết định tạm dừng sử dụng quỹ đất để thanh toán cho nhà đầu tư là tại khoản 3 điều 14, Luật Quản lý, sử dụng tài sản công, kể từ ngày 1/2/2018 không áp dụng quyết định số 23/2015 quy định cơ chế Nhà nước thanh toán bằng quỹ đất cho nhà đầu tư khi thực hiện đầu tư dự án xây dựng theo hình thức BT.
BT - bức tranh không sáng sủa
Thực hiện chỉ đạo của lãnh đạo Chính phủ tại công văn 1248/2018 của Văn phòng Chính phủ, Bộ Tài chính đã có công văn số 3515 hướng dẫn một số vấn đề chuyển tiếp trong quá trình xử lý tài sản công như: tạm dừng việc xem xét quyết định sử dụng tài sản công để thanh toán cho nhà đầu tư từ 1/1/2018 cho đến khi Nghị định của Chính phủ quy định việc sử dụng tài sản công để thanh toán cho nhà đầu tư theo hình thức BT có hiệu lực thi hành.
Theo Bộ Tài chính, để xử lý chuyển tiếp trong thời gian một số văn bản chi tiết chưa được ký ban hành, Bộ này đã tạm dừng việc xem xét quyết định tài sản công để thanh toán cho nhà đầu tư.
Theo nhiều chuyên gia, đề xuất này ngoài việc chờ Nghị định mới cũng là dịp để các địa phương án rà soát lại các dự án BT, đặc biệt là thời gian qua, việc triển khai các dự án BT có quá nhiều bất cập cần phải thanh tra, kiểm tra một cách toàn diện.
Bức tranh các dự án BT không sáng sủa. Kiểm toán Nhà nước đã kiểm toán 30 dự án BT từ trước tới nay và đã kiến nghị xử lý tài chính 4.515 tỷ đồng, trong đó có dự án tỉ lệ xử lý tài chính lên đến 27% tổng giá trị dự án được kiểm toán.
Thực tế thất thoát ngân sách nhà nước do việc định giá đất này cũng phát sinh ở hầu hết các dự án BT đã được triển khai. Đơn cử như dự án đường Lê Văn Lương kéo dài (nay là đường Tố Hữu). Sau khi đầu tư, nhà đầu tư được giao hơn 174 ha đất để khai thác tạo vốn, xây dựng thành khu đô thị Dương Nội. Thời điểm bàn giao đất Nhà nước tính 8,5 triệu đồng/m2 nhưng sau khi con đường được xây dựng đã tăng gấp 5 lần, lên 40 triệu đồng/m2.
Bà Phạm Chi Lan, chuyên gia kinh tế, cho rằng đầu tư theo hình thức BT ở Việt Nam đã bị lạm dụng. Xây con đường bên cạnh dự án chính là phục vụ dự án của họ. Như vậy, lợi ích lớn nhất của chính nhà đầu tư chứ không phải của Nhà nước hay của nhân dân.
 |
|
Khu biệt thự Khai Sơn (quận Long Biên) được xây dựng để đổi lấy con đường 3,7 km |
Quyết định đúng đắn
Các chuyên gia đều cho rằng việc tạm dừng sử dụng quỹ đất để thanh toán cho các nhà đầu tư thực hiện dự án theo hình thức BT là quyết định đúng.
Ông Hoàng Văn Cường, Đại biểu Quốc hội khoá XIV, cho rằng quyết định của Bộ Tài chính là việc lấp lỗ hổng các cách làm chưa phù hợp trước đó đã tạo ra hậu quả không tốt, không minh bạch việc sử dụng nguồn vốn đầu tư cũng như minh bạch đất đai đó.
"Tôi nghĩ điều này là cần thiết để xây dựng một cơ chế minh bạch hơn, một giải pháp phù hợp hơn", ông Cường nói.
Đổi đất lấy hạ tầng được coi là phương án tích cực giải quyết vấn đề hạ tầng. Bản chất BT là tốt, song khi thực hiện một số dự án đã đi sai hướng, không đúng với mục đích tốt đẹp ban đầu. Vì vậy, quyết định tạm dừng giao đất cho các dự án BT là để rà soát lại các dự án này, dự án nào tốt, dự án nào chưa tốt, nguyên nhân do đâu.
Một số luật sư cho rằng hình thức BT thời gian vừa qua bộc lộ nhiều bất cập, thiếu minh bạch, thiếu khách quan, thiếu hiệu quả, dễ dẫn đến những bức xúc và Chính phủ cũng cần chấn chỉnh kịp thời.
Hơn nữa, bản thân BT không chỉ gây khó cho doanh nghiệp mà nó còn gây khó khăn cho cơ quan nhà nước trong việc thi hành và đặc biệt trong việc xác định giá đất, thời điểm tính giá đất.
Tuy nhiên, đề xuất của Bộ Tài chính chậm hơn Luật Quản lý thi hành sử dụng tài sản công hơn 8 tháng, đặc biệt là sau khi nhiều dự án BT mới vẫn được một số địa phương cấp giấy chứng nhận đầu tư.
Việc chậm ban hành nghị định hướng dẫn như vậy đã dẫn đến nhiều khó khăn cho các địa phương quản lý và nhà đầu tư đã ký kết trước khi Luật Tài sản công ban hành.
Không thể phủ nhận kinh nghiệm từ các đô thị lớn trên thế giới như Singapore, Seul, Thượng Hải, Bắc Kinh… phát triển có bài bản và khai thác tốt giá trị thực hiện hợp đồng theo hình thức BT thanh toán bằng quỹ đất.
Ông Larry, Bộ phát triển hạ tầng Singapore, cho biết việc nhà nước có cơ chế giám sát và hỗ trợ hiệu quả là nhân tố thúc đẩy nhà đầu tư có thái độ nghiêm túc, đảm bảo tiến độ của dự án, đồng thời giúp ngăn chặn các hành vi ăn bớt, hối lộ hoặc giúp giải quyết ngay những vấn đề nảy sinh trong quá trình thực hiện.
Phạm Minh
