TS. Vũ Đình Ánh: Hoãn tước giấy phép 5 'ông lớn' xăng dầu là thất bại trong quản lý

TS. Vũ Đình Ánh - chuyên gia kinh tế.

Trả lời phỏng vấn VnBusiness, TS. Vũ Đình Ánh nêu ra nhiều bất cập trên thị trường xăng dầu hiện nay.

Những ngày gần đây, thị trường xăng dầu vẫn “nóng bỏng” khi nhiều cửa hàng xăng dầu bán lẻ "dọa" nghỉ bán do họ không nhận được hoa hồng, phải chịu lỗ khi kinh doanh xăng dầu. Ông có chia sẻ gì về những bất ổn này?

-Tôi xin chưa bàn tới vấn đề chiết khấu giữa các doanh nghiệp, bởi điều tôi muốn đề cập hơn cả là thực trạng trên xuất phát từ rất nhiều nguyên nhân. Trong đó, phải kể tới mối quan hệ ràng buộc quá chặt giữa doanh nghiệp đầu mối với các cây xăng bán lẻ cuối cùng. Nói nôm na là cửa hàng xăng dầu không "chơi" với doanh nghiệp đầu mối nào đó do chiết khấu quá thấp, thậm chí âm thì họ cũng chẳng biết "chơi" với ai cả (theo quy định, mỗi doanh nghiệp bán lẻ hiện chỉ được phép ký hợp đồng với một doanh nghiệp đầu mối – PV).

Việc không tách bạch mối quan hệ giữa doanh nghiệp bán lẻ và đầu mối nên dẫn tới tình trạng doanh nghiệp đầu mối muốn làm gì thì làm.

Tuy vậy, một mặt khác cũng cần hết sức chú ý là mô hình hiện nay của doanh nghiệp xăng dầu đầu mối với hệ thống phân phối cho đến cây xăng bán lẻ cuối cùng cũng hao hao giống câu chuyện chuyển giá của các tập đoàn quốc tế. Nói là không chiết khấu nhưng có thể vẫn hạch toán với nhau theo kiểu nào đó để hai bên cùng có lợi, cây xăng dầu bán lẻ như doanh nghiệp con trong tập đoàn và doanh nghiệp đầu mối như là doanh nghiệp mẹ.

Theo đó, liên quan tới câu chuyện chiết khấu giữa các doanh nghiệp xăng dầu với nhau, có lẽ Bộ Công Thương cũng nên làm rõ hơn ở nhiều góc độ khác nhau, đi sâu vào mối quan hệ của họ dựa trên các hợp đồng thương mại thì mới rõ ai vi phạm.

Không chỉ cửa hàng bán lẻ xăng dầu kêu khó, muốn nghỉ bán, mà một số doanh nghiệp đầu mối cũng kêu cứu khi bị Bộ Công Thương tước giấy phép kinh doanh xuất nhập khẩu. Kết quả mới đây, Bộ Công Thương cho biết chỉ xử phạt hành chính vi phạm của 5 doanh nghiệp, còn thời điểm tước giấy phép sẽ quyết định sau...

-Vừa rồi, Bộ Công Thương tước giấy phép 5 doanh nghiệp xăng dầu đầu mối nhưng chưa thực hiện và doanh nghiệp vẫn được tiếp tục kinh doanh là thất bại trong quản lý. Điều này cho thấy Bộ Công Thương cần phải thiết lập lại thị trường xăng dầu, đặc biệt trong bối cảnh nguồn cung xăng dầu trong nước chiếm đa phần.

Báo cáo mới nhất được Bộ Công Thương công bố gần đây cho thấy Tập đoàn Dầu khí Việt Nam đã có kế hoạch sản xuất xăng dầu của 2 nhà máy lọc dầu trong nước (Nhà máy Nghi Sơn và Nhà máy Bình Sơn) trong 6 tháng cuối năm.

Cụ thể, quý III dự kiến sản xuất 3,9 triệu m3 (chiếm 72% tổng nhu cầu) và quý IV dự kiến sản xuất 4,4 triệu m3 (chiếm 80% tổng nhu cầu). Về cơ bản, lượng sản xuất theo kế hoạch đề ra để cân đối cung cầu từ đầu năm 2022 và đã được phân giao thực hiện cho các thương nhân đầu mối kinh doanh xăng dầu trong nước để bảo đảm nguồn cung cho thị trường.

Vì vậy, tôi cho rằng Bộ Công Thương chịu trách nhiệm quản lý cả hệ thống sản xuất, lẫn giấy phép xuất nhập khẩu, cũng như quản lý kinh doanh của doanh nghiệp đầu mối đến tận cây xăng cuối cùng thì hoàn toàn có quyền thiết lập lại thị trường xăng dầu.

Ngay sau thông tin tước giấy phép 5 doanh nghiệp xăng dầu lớn, Saigon Petro đã gửi đơn "cầu cứu", trong đó có liệt kê hàng loạt hậu quả nếu tước quyền sử dụng giấy phép kinh doanh xuất khẩu, nhập khẩu xăng dầu của doanh nghiệp này, như: hệ thống phân phối của Saigon Petro bị mất nguồn cung trên 50.000m³/tháng và trên 1.000 cửa hàng bán lẻ xăng dầu thuộc hệ thống phân phối có thể sẽ phải đóng cửa…

-Tôi xin nhấn mạnh lại một lần nữa rằng quyền quản lý, điều hành xăng dầu là trách nhiệm của Bộ Công Thương, tại sao lại để cho doanh nghiệp “dọa” và chịu thất bại trong quản lý bằng cách tạm hoãn rút giấy phép dù trước đó Thanh tra đã kết luận sai phạm. Rõ ràng, qua câu chuyện này, chúng ta thấy rằng không thể để thị trường xăng dầu vận hành như thế được, phải thiết lập lại ngay.

Hệ thống cung cấp do một vài doanh nghiệp đầu mối lớn chiếm thị phần chi phối quyết định, thống lĩnh thị trường nên không có sự cạnh tranh lẫn nhau, dẫn tới khi Bộ Công Thương tước giấy phép một vài doanh nghiệp đầu mối, lập tức nảy sinh ra tình trạng là cây xăng của họ thiếu nguồn, dừng bán.

Trước mắt, chúng ta không bàn tới câu chuyện giá, bởi vì giá đi theo thị trường. Thị trường thế nào thì sẽ có chính sách giá, quản lý giá như vậy.

Vì vậy, cần thiết kế lại thị trường xăng dầu làm sao đảm bảo tính cạnh tranh của các doanh nghiệp đầu mối và đảm bảo tính linh hoạt của hệ thống bán lẻ xăng dầu khi mà có biến động từ phía doanh nghiệp đầu mối. Không để tình trạng như hiện nay, tức là các thương nhân gắn bó với nhau quá chặt, một vài doanh nghiệp đầu mối dừng lại thì lập tức thị trường xăng dầu gặp khó.

Hay nói cách khác là tạo cạnh tranh giữa các doanh nghiệp đầu mối trong việc bán hàng cho các cây xăng dầu bán lẻ cuối cùng. Có như vậy, mới có cơ chế về giá tốt và bản thân các cây xăng dầu bán lẻ mới có sự cạnh tranh với nhau về giá bán ra cho người tiêu dùng. Và lúc đó, chúng ta mới bàn tới câu chuyện có áp giá trần cho xăng dầu hay không.

Xin cảm ơn ông! 

Lê Thúy thực hiện