Vịnh Hạ Long đang bị đe dọa bởi 'khủng hoảng ô nhiễm nhựa'

Di sản thế giới, nổi tiếng với các núi đá vôi được Unesco công nhận, vịnh Hạ Long đang gặp phải vấn đề rác thải biển, làm ô nhiễm môi trường nước và hình ảnh của vịnh.

Những công nhân môi trường nhặt rác không mệt mỏi để duy trì hoạt động du lịch. Rác thải nhựa đang trở thành vấn đề lớn của Việt Nam.  

Một người phụ nữ thu gom rác thải trôi nổi trên Vịnh Hạ Long. Ảnh: AFP

Nheo mắt dưới ánh sáng rực rỡ của một buổi sáng mùa hè nóng nực, chị Vũ Thị Thịnh ngồi bên mép chiếc thuyền gỗ nhỏ để nhặt một miếng xốp trên mặt nước phẳng lặng của Vịnh Hạ Long.

Chưa đến 9h, nhưng sau lưng chị là một đống phao xốp, chai nhựa và lon bia.

Chúng là dấu hiệu rõ ràng nhất về tác động của con người đang làm huỷ hoại Di sản Thế giới được Unesco công nhận. Một vùng vịnh nổi tiếng với làn nước màu ngọc lam rực rỡ dưới ánh mặt trời với những ngọn núi đá vôi cao chót vót và những hòn đảo nằm rải rác được bao quanh bởi cánh rừng nhiệt đới.

“Tôi cảm thấy rất mệt mỏi vì phải nhặt rác trên vịnh cả ngày mà không được nghỉ ngơi nhiều,” chị Thịnh, 50 tuổi, người đã làm công việc nhặt rác gần chục năm cho biết.

“Ngày nào tôi cũng phải chèo năm bảy chuyến mới gom hết được”.

Theo ban quản lý Vịnh Hạ Long, 10.000 mét khối rác - đủ để lấp đầy bốn bể bơi Olympic - đã được thu gom khỏi mặt nước từ đầu tháng Ba.

Vấn đề rác thải đặc biệt nghiêm trọng trong hai tháng qua, khi kế hoạch thay thế phao xốp tại các trang trại nuôi cá bằng các giải pháp thay thế bền vững hơn đã bị phản tác dụng khi ngư dân đã vứt bỏ xốp thừa xuống biển.

Chính quyền đã điều 20 sà lan, 8 thuyền và một đội công nhân chục người tiến hành dọn dẹp.

Ông Đỗ Tiến Thành, cán bộ bảo tồn của Ban Quản lý Vịnh Hạ Long, cho biết các phao trôi nổi trên vịnh chỉ là vấn đề ngắn hạn nhưng ông Thành thừa nhận: “Vịnh Hạ Long… đang chịu áp lực”.

Trong năm 2022, hơn 7 triệu khách du lịch đã đến chiêm ngưỡng những ngọn núi đá vôi ngoạn mục của Vịnh Hạ Long. Tỉnh Quảng Ninh hy vọng con số đó sẽ tăng lên 8,5 triệu trong năm nay.

Nhưng sự nổi tiếng của danh thắng này và sự phát triển nhanh chóng sau đó của thành phố Hạ Long - nơi có cáp treo, công viên giải trí, khách sạn sang trọng và hàng nghìn ngôi nhà mới - đã tàn phá nghiêm trọng hệ sinh thái.

Các nhà bảo tồn ước tính ban đầu có khoảng 234 loại san hô trong vịnh. Hiện nay con số này chỉ còn khoảng một nửa.

Đã có những dấu hiệu phục hồi trong thập kỷ qua, với độ che phủ của san hô tăng dần trở lại. Những con cá heo bị đẩy ra khỏi vịnh cách đây một thập kỷ, thì nay đã quay trở lại với số lượng nhỏ. Nhờ lệnh cấm đánh bắt cá ở các khu vực trung tâm của khu di sản đã mở rộng phạm vi kiếm nguồn thực ăn cho những con cá heo này.

Những người nhặt rác đang vớt bỏ những chiếc phao xốp nổi lềnh bềnh trên Vịnh Hạ Long.  Ảnh: AFP

Nhưng rác thải, bao gồm cả nhựa và con người, vẫn là một mối quan tâm lớn.

“Có rất nhiều khu dân cư lớn gần Vịnh Hạ Long,” ông Thành nói. “Rác thải sinh hoạt từ những khu vực này nếu không được xử lý đúng cách sẽ ảnh hưởng rất lớn đến hệ sinh thái, trong đó có rạn san hô."

“Thành phố Hạ Long hiện chỉ có thể xử lý hơn 40% lượng nước thải.”

Nhựa sử dụng một lần hiện đã bị cấm trên các tàu du lịch và ban quản lý Vịnh Hạ Long cho biết việc sử dụng nhựa nói chung trên tàu đã giảm 90% so với mức đỉnh điểm.

Tuy nhiên, rác phát sinh trên bờ vẫn còn vương vãi ở một số bãi tắm, lực lượng thu gom rác không thể nhặt xuể vì du khách vẫn nhìn thấy.

Trong năm 2022, hơn 7 triệu khách du lịch đã đến thăm những ngọn núi đá vôi ngoạn mục và tỉnh Quảng Ninh dự kiến ​​con số này sẽ tăng lên 8,5 triệu trong năm nay. Tuy nhiên, tai tiếng ngày càng nhiều rác của địa danh này có thể dập tắt những hy vọng đó. Ảnh: AFP

Anh Phạm Văn Tư, một hướng dẫn viên du lịch địa phương và hành nghề tự do, cho biết anh nhận được rất nhiều lời phàn nàn từ du khách.

“Họ đọc báo chí thấy vịnh Hạ Long đẹp nhưng rác trôi nổi nhiều nên không muốn tắm biển, chèo thuyền và ngại giới thiệu bạn bè, người thân đến thăm”, anh nói.

Theo Ngân hàng Thế giới, tăng trưởng kinh tế nhanh chóng, đô thị hóa và thay đổi lối sống ở Việt Nam đã dẫn đến “khủng hoảng ô nhiễm nhựa”.

Ngân hàng Thế giới cho biết Việt Nam đang ở trong “cuộc khủng hoảng ô nhiễm nhựa”.  Rác thải trôi nổi ở Vịnh Hạ Long là một ví dụ cho điều này. Ảnh: AFP

Một báo cáo năm 2022 ước tính có 3,1 triệu tấn rác thải nhựa được tạo ra mỗi năm, với ít nhất 10% rò rỉ từ các tuyến đường thủy, khiến Việt Nam trở thành một trong 5 quốc gia gây ô nhiễm nhựa đại dương hàng đầu thế giới.

Khối lượng rò rỉ có thể tăng hơn gấp đôi vào năm 2030, Ngân hàng Thế giới cảnh báo.

Larissa Helfer, 21 tuổi, du khách người Đức, cho biết Vịnh Hạ Long rất đẹp nhưng vấn đề rác thải sẽ là một trong những kỷ niệm đáng nhớ nhất của cô trong chuyến đi.

“Thông thường bạn có thể nói 'Hãy nhìn phong cảnh! Hãy nhìn những làng chài!” cô ấy nói. Nhưng ở đây “bạn phải nói về rác, bạn nói 'trời ơi… hãy nhìn chai nhựa và những thứ ở biển'. Điều đó khiến bạn buồn.”

Chị Thịnh, công nhân thu gom rác, lớn lên ở Hạ Long nói: “Trông nó không quá khủng khiếp. “Tất nhiên, công việc nhiều khiến tôi mệt mỏi và phát cáu. Nhưng chúng tôi phải làm công việc của mình”.

Ngô Minh