Theo Bảo hiểm Xã hội (BHXH) Việt Nam, tính đến tháng 4/2022, số người tham gia BHXH là trên 16,6 triệu người, đạt 33,6% lực lượng lao động trong độ tuổi, tăng 60.800 người so với cuối năm 2021, tăng 521.000 người so với cùng kỳ năm trước. Trong đó, số người tham gia BHXH bắt buộc là gần 15,33 triệu người, tăng 231.000 người so với năm 2021, tăng 369.000 người so với cùng kỳ năm trước.
Nhiều người lao động vẫn nằm ngoài hệ thống an sinh
Tuy nhiên, thời gian qua, việc tuân thủ đóng BHXH bắt buộc cho người lao động vẫn còn gặp phải một số khó khăn. Chị Phạm Thu Trang (Hải Phòng), cho hay kể từ thời điểm tốt nghiệp đại học ra trường tính đến nay đã 4 năm chị làm việc ở TP.Hà Nội, song vẫn chưa được tham gia BHXH.
 |
|
Người lao động cần được đóng BHXH để đảm bảo quyền lợi chính đáng. |
Chị Trang cho hay: "Một phần cũng do chị chuyển chỗ làm nhiều nơi, song nguyên nhân chủ yếu là chủ sử dụng lao động thường đưa ra lý do để trốn tránh ký hợp đồng lao động, đảm bảo quyền lợi cho người lao động".
"Thời gian đầu đi làm, tôi ít quan tâm tới vấn đề này nhưng gần đây sau khi hiểu rõ quyền lợi của mình, tôi thấy rằng rất thiệt thòi khi không được đóng BHXH. Điều này ảnh hưởng tới số năm để nhận lương hưu sau này", chị Trang chia sẻ.
Hay đối với khu vực hợp tác xã (HTX), hiện nay số người lao động được đóng BHXH không nhiều. Theo thống kê của Bộ LĐ-TB&XH, vào năm 2020, số HTX tham gia BHXH bắt buộc là trên 7.400 HTX chiếm khoảng 28,6% số HTX, số người tham gia BHXH bắt buộc thuộc HTX là trên 41.500 người, thực tế chỉ chiếm dưới 2% số lao động thường xuyên tại HTX.
Trước ảnh hưởng của đại dịch COVID-19, số đơn vị, số người lao động, cán bộ quản lý trong HTX đang có xu hướng giảm. Ở thời điểm tháng 10/2021, số người tham gia BHXH thuộc HTX là 37.646 người (giảm 9,4% so với cuối năm 2020), số HTX tham gia BHXH là 5.688 HTX (giảm 23,66% so với cuối năm 2020). Điều này cho thấy số người tham gia BHXH bắt buộc thuộc các HTX có xu hướng không ổn định, tăng, giảm theo từng năm.
Trước thực tế trên, TS. Lê Duy Bình, Chuyên gia Kinh tế, Giám đốc Economica Việt Nam, cho rằng tham gia BHXH cần được xem là yếu tố bắt buộc với người lao động, tương tự nghĩa vụ đóng thuế. Hiện, người lao động tham gia BHXH bắt buộc, gồm: người ký hợp đồng không xác định thời hạn, hợp đồng thời hạn, hợp đồng thời vụ 3-12 tháng; cán bộ, công chức, viên chức; người nước ngoài có hợp đồng lao động từ một năm...
Tất cả người lao động phải được tham gia BHXH
Tuy nhiên, ông Bình dẫn số liệu của Tổng cục Thống kê và BHXH Việt Nam cho thấy, quý I/2022 số lao động có việc làm là 50 triệu người nhưng chỉ trên 16,4 triệu người đóng BHXH. Việc không tham gia BHXH khiến phần lớn người lao động khó chủ động đối phó khi thu nhập bị suy giảm hoặc bị mất do các rủi ro, ốm đau, tai nạn lao động, tuổi già...
Vì vậy, TS. Bình đề xuất, những người có thu nhập và khả năng chi trả ở ngưỡng phải chịu thuế thu nhập cá nhân sẽ phải tham gia BHXH bắt buộc. Nhóm này gồm chủ hộ kinh doanh cá thể, người quản lý doanh nghiệp, người quản lý điều hành HTX không hưởng lương... Hiện, hơn 95% nhóm này không tham gia BHXH.
Với nhóm lao động tự do, đặc biệt là đối tác kinh doanh của các hãng có nền tảng công nghệ hay người lao động trình độ, kỹ năng nghề cao, tham gia BHXH là điều kiện bắt buộc khi tham gia ký kết các hợp đồng công việc, thuê khoán, chuyên gia... Hơn 98% nhóm lao động trên không tham gia BHXH.
Bên cạnh đó, TS. Bình cho rằng để thu hút người lao động đóng BHXH, ngành BHXH cần thay đổi cách tiếp cận theo hướng phục vụ người tham gia bảo hiểm với các sản phẩm, chế độ phù hợp, đa dạng...
Bên cạnh đó, việc có giải pháp ngăn chặn tình trạng trốn đóng BHXH cũng rất cần thiết. Ông Dương Văn Hào, Trưởng Ban quản lý thu - sổ, thẻ (BHXH Việt Nam), cho hay hiện số nợ BHXH, BHYT, BHTN trên cả nước là khoảng 24.000 tỷ đồng, tăng khoảng 15.000 tỷ đồng so với năm 2021.
Ông Hào cũng cho biết thêm, hiện BHXH hơn 40 tỉnh, thành trong cả nước đã chuyển gần 300 hồ sơ các doanh nghiệp trốn đóng BHXH, BHYT, BHTN sang các cơ quan công an để xử lý theo quy định tại Điều 216 Bộ luật Hình sự 2015, sửa đổi bổ sung 2017 về Tội trốn đóng BHXH, BHYT, BHTN cho người lao động. Hiện nay, các cơ quan chức năng đang xem xét để xử lý theo quy định. Điều này sẽ được làm quyết liệt để đảm bảo quyền lợi cho người lao động.
Thy Lê
