Đây là đánh giá của Bộ NN&PTNT khi báo cáo Quốc hội về công tác tổ chức sản xuất gắn với thị trường tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp.
 |
|
Các hợp tác xã đã thu hút được 3,28 triệu hộ nông dân tham gia. |
5 tháng đầu năm 2022, cả nước đã thành lập mới 456 HTX nông nghiệp, nâng tổng số lên 77 liên hiệp HTX nông nghiệp, trên 18.500 HTX nông nghiệp, trong đó có khoảng 60% HTX nông nghiệp được đánh giá xếp loại khá, tốt; có trên 4.200 HTX thực hiện dịch vụ sơ chế, bảo quản, tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp cho các thành viên và nông dân; trên 2.200 HTX đã liên kết đầu tư thành lập dự án, doanh nghiệp trực thuộc. Các HTX thu hút được 3,28 triệu hộ (chiếm khoảng 38% tổng số hộ nông dân cả nước).
Bên cạnh sự đầu tư, phát triển của các doanh nghiệp nhỏ và vừa, một số tập đoàn, doanh nghiệp lớn đã đẩy mạnh đầu tư vào nông nghiệp, nhiều doanh nghiệp trở thành nòng cốt của chuỗi giá trị và sản xuất nông nghiệp, nhiều doanh nghiệp trở thành nòng cốt của chuỗi giá trị và sản xuất nông nghiệp công nghệ cao, phát triển thị trường như Nafoods, Đồng Giao, TH, Doveco, Dabaco, Masan… Trên địa bàn cả nước đã tổ chức được trên 1.600 chuỗi cung ứng nông sản an toàn, trong số các chuỗi nêu trên có sự tham gia của trên 300 công ty, 150 HTX.
Phát triển tổ chức sản xuất theo hợp đồng và xây dựng liên kết chuỗi giá trị gắn với thị trường tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp trở nên khá phổ biến, nhiều tập đoàn kinh tế lớn đã đầu tư vào các chuỗi nông sản từ sản xuất đến tiêu thụ, như đối với rau an toàn, hoa quả, cà phê, chè, thủy sản và nhóm hàng hóa khác. Nâng tỷ lệ nông sản chủ lực tiêu thụ thông qua liên kết sản xuất tiêu thụ nông sản từ 10% năm 2017 (trước khi triển khai Nghị định số 98/2018/NĐ-CP ngày 05/7/2018 về chính sách khuyến khích phát triển hợp tác, liên kết sản xuất và tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp) lên hơn 30% hiện nay, trong đó tỷ lệ HTX nông nghiệp thực hiện liên kết, tiêu thụ nông sản cho nông dân đạt 37% (tăng 25%).
Bộ NN&PTNT đánh giá tổ chức liên kết sản xuất theo chuỗi ngành hàng đã khẳng định là hướng đi đúng đắn của nền sản xuất nông nghiệp hiện đại, được phát triển đa dạng về hình thức và cấp độ, đã hình thành và nhân rộng ở nhiều địa phương và nhiều lĩnh vực. Đến nay, cả nước có trên 6.925 chuỗi liên kết nông nghiệp, huy động 293 tổ chức khoa học, 4.393 HTX, 777 tổ hợp tác, 1.910 doanh nghiệp và gần 700.000 hộ nông dân tham gia.
Tuy nhiên, Bộ NN&PTNT cũng chỉ ra vai trò của các bên tham gia hợp tác, liên kết trong chuỗi giá trị nông sản còn nhiều hạn chế (còn gần 70% HTX nông nghiệp chưa tham gia tiêu thụ nông sản, chưa làm được vai trò cầu nối nông dân với doanh nghiệp, một số HTX có tham gia nhưng cũng ở mức độ, quy mô hạn chế).
Quy mô thành viên trung bình của một HTX nông nghiệp nhỏ, quy mô vốn, doanh thu của các HTX còn nhỏ, quá trình tích luỹ vốn của HTX nông nghiệp diễn ra chậm. Số lượng doanh nghiệp tham gia vào các hợp đồng liên kết tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp ít về số lượng, quy mô nhỏ, vai trò đầu tàu của các doanh nghiệp trong việc xây dựng, duy trì và phát triển bền vững các liên kết chuỗi giá trị còn hạn chế.
Trong khi đó, hợp tác, liên kết giữa doanh nghiệp và nông dân chưa bền vững, chủ yếu vẫn là thỏa thuận mua bán, tổ chức các vùng nguyên liệu đạt chuẩn về chất lượng, sản xuất theo hợp đồng gắn với thị trường tiêu thụ diễn ra chậm. Việc tiêu thụ sản phẩm còn qua nhiều trung gian, hiệu quả kinh tế không cao.
Nguyên nhân được Bộ NN&PTNT chỉ ra là chính sách chưa phù hợp với điều kiện tiếp cận của HTX nông nghiệp. Luật HTX và các văn bản có liên quan còn những bất cập như quy định về chính sách đất đai chưa phù hợp, nhiều HTX chưa được hỗ trợ đất làm trụ sở, kho bãi, nhà xưởng để tổ chức sản xuất, nhất là phục vụ sơ chế, chế biến.
Ngân sách Nhà nước bố trí kinh phí hỗ trợ cho kinh tế tập thể, HTX còn ít, chưa bố trí được dòng ngân sách riêng cho phát triển HTX nông nghiệp.
Thời gian tới, Bộ NN&PTNT cho biết đẩy mạnh tuyên truyền thực hiện Nghị quyết Trung ương 5 khóa XIII về kinh tế tập thể. Tuyên truyền, nhân rộng các mô hình HTX nông nghiệp tiêu biểu trên cả nước, thúc đẩy chủ trương hỗ trợ phát triển HTX từ đơn chức năng sang đa chức năng, tích hợp đa giá trị.
Về chính sách, Bộ NN&PTNT sẽ trình Chính phủ ban hành Nghị quyết về phát triển HTX trong nông nghiệp phục vụ cơ cấu lại ngành nông nghiệp và xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021-2025, với mục tiêu thống nhất nhận thức và khẳng định tầm quan trọng, vị trí của HTX nông nghiệp trong phát triển nông nghiệp nông thôn bền vững. Chính phủ chỉ đạo các Bộ, ngành và địa phương trong cả nước nâng cao chất lượng hoạt động của HTX nông nghiệp.
Củng cố, nâng cao hiệu quả hoạt động của HTX nông nghiệp trong định hướng phát triển nông nghiệp sinh thái, nông thôn hiện đại, nông dân văn minh; nâng cao chất lượng đào tạo, tập huấn, bồi dưỡng trình độ, kỹ năng quản lý HTX.
Đồng thời, thực hiện hiệu quả các chương trình, đề án, dự án nâng cao vai trò vị thế của HTX trong các chuỗi giá trị và vùng nguyên liệu đạt chuẩn.
Thy Lê
