Hoạt động cho vay của các tổ chức tín dụng đối với HTX được thể hiện qua các văn bản pháp luật cụ thể. Một trong số đó là Nghị định số 55/2015/NĐ-CP. Tuy nhiên, đối với nhiều HTX, các quy trình, thủ tục cho vay đối tượng HTX nông nghiệp theo Nghị định này chưa được đơn giản hóa, vẫn gây khó khăn cho người đi vay. Cụ thể là các yêu cầu đòi hỏi HTX phải quản lý tài chính tốt, đảm bảo khả năng trả nợ... mới được tiếp cận nguồn vốn từ chính sách này.
Rủi ro tín dụng luôn cao
Đây có thể là một trong những nguyên nhân đến từ phía ngân hàng. Nhưng một trong những nguyên nhân được đưa ra trong việc khó tiếp cận vốn tín dụng là do các HTX có kết quả hoạt động kinh doanh còn thấp, do vậy mức độ rủi ro tín dụng còn cao so với đối tượng khách hàng doanh nghiệp hay tổ chức khác.
Đa số HTX không có đủ tài sản để cầm cố, thế chấp cho phần vốn vay còn lại và cũng không thể huy động tài sản từ bên thứ ba để bảo đảm tiền vay. Do đó, HTX không đủ điều kiện vay vốn theo chính sách tín dụng của ngân hàng thương mại.
Bên cạnh đó, HTX chưa có kinh nghiệm trong quản lý tài chính cũng như lập các dự án, phương án sản xuất kinh doanh nên gặp khó khăn, lúng túng trong việc hoàn thiện thủ tục vay vốn theo yêu cầu của các ngân hàng.
 |
|
Nhiều yếu tố khách quan khiến HTX khó tiếp cận nguồn vốn tín dụng. |
Nhìn từ những nguyên nhân này có thể thấy, đây là những nguyên nhân nội tại khiến các HTX trực tiếp gặp khó khăn trong tiếp cận nguồn vốn, chính sách hỗ trợ. Tuy nhiên, việc các HTX không đủ điều kiện vay vốn cũng là do những nguyên nhân khách quan khác nhau.
Theo Gs.TS Nguyễn Trọng Cơ, Học Viện Tài chính, việc kiểm tra, thanh tra, giám sát và xử lý vi phạm việc thi hành của các Ngân hàng thương mại, các tổ chức tín dụng đối với các chương trình, chính sách ưu đãi của Chính phủ cho HTX hiện còn chưa được chú trọng. Trong khi vai trò của công tác kiểm tra, giám sát là rất quan trọng. Thông qua công tác kiểm tra, giám sát sẽ trực tiếp tháo gỡ những khó khăn trong thực hiện chính sách, đồng thời phát hiện ra bất cập để điều chỉnh chính sách một cách kịp thời.
Trong khi những khó khăn về thủ tục rườm rà hay những yêu cầu về điều kiện vay vốn chưa phù hợp với thực tiễn được các HTX đặt ra trong suốt thời gian qua dường như vẫn chưa được giải quyết.
Nâng hiệu quả từ chính sách vĩ mô
Thống kê hiện nay cho thấy, mới có khoảng 45-50% số HTX nông nghiệp hoạt động hiệu quả nên rủi ro tín dụng trong HTX luôn cao hơn so với đối tượng doanh nghiệp, hộ gia đình.
Điều này một phần là do chính sách của của Nhà nước về HTX tuy đã được cải thiện nhưng vẫn còn nhiều văn bản, chưa đồng bộ. Ngay như quy định về kiểm tra, giám sát của Ngân hàng Nhà nước đối với hoạt động của các ngân hàng thương mại, các tổ chức tín dụng đang trong giai đoạn sửa đổi, bổ sung và hoàn thiện (sửa đổi Nghị định số 26/2014/NĐ-CP).
Đi liền với đó, ông Đỗ Nhân Đạo, Chủ tịch Liên minh HTX tỉnh Yên Bái, cho rằng nguồn nhân lực của tổ chức tín dụng hiện nay chưa hiểu sâu, hiểu đúng về vấn đề tín dụng cho HTX, chưa hiểu rõ về mô hình kinh tế tập thể. Trong khi HTX là đối tượng khá phức tạp, có tính đặc thù và khác biệt so với doanh nghiệp hoặc hộ gia đình.
Đặc biệt, trong suốt thời gian qua, hết dịch Covid-19 lại đến suy thoái kinh tế, tình hình kinh tế thế giới biến động kéo dài làm ảnh hưởng không nhỏ và bào mòn năng lực tài chính, năng lực sản xuất kinh doanh của các HTX.
Giám đốc HTX Chế biến lâm sản Hợp Phát (Thanh Hóa), Nguyễn Duy Chính cho biết, chẳng cần nhìn đâu xa, hai năm gần đây, giá nguyên vật liệu, nhân công, giá vận chuyển đều gia tăng trong khi nhu cầu mua sắm của người dân trong nước và thế giới đều giảm. Chính những yếu tố khách quan này cũng làm đứt gãy chuỗi cung ứng, gây nhiều biến động trong lưu thông hàng hóa, thị trường đầu vào cũng như thị trường tiêu thụ không ổn định cho HTX.
Ngoài ra, cạnh tranh hàng hóa diễn ra rất gay gắt, cả thị trường trong nước và quốc tế, sản phẩm của Việt Nam nói chung, của HTX nói riêng cũng phải đối mặt với sự cạnh tranh của các sản phẩm mới ở cả trong nước lẫn nước ngoài.
Trong khi nhiều HTX hiện nay sản xuất và tạo ra sản phẩm phụ thuộc nhiều vào điều kiện tự nhiên nhưng biến đổi khí hậu đang diễn ra mạnh mẽ, tài nguyên thiên nhiên đang giảm dần. Còn tự động hóa và trí tuệ nhân tạo đang dần thay thế nguồn lao động trực tiếp trong xã hội. Những điều này tạo ra không ít khó khăn với hoạt động của HTX và cũng là một trong những nguyên nhân khiến HTX khó tiếp cận được các nguồn vốn tín dụng.
Theo giới chuyên gia, để hạ thấp mức độ rủi ro tín dụng trong khu vực kinh tế tập thể HTX thì phải nâng cao hiệu quả hoạt động của mô hình này. Điều này ngoài sự tự lực của mô hình HTX thì phía cơ quan quản lý nhà nước cần có những kế hoạch phát triển kinh tế và điều hành ổn định kinh tế vĩ mô trong nước. Điều này sẽ hỗ trợ các HTX nâng cao sức chống chịu trước biến động kinh tế - chính trị trên thế giới cũng như trước những tác động của thiên tai, dịch bệnh, biến đổi khí hậu.
Gs.TS Nguyễn Trọng Cơ cho rằng, các ngân hàng cũng cần nâng cao chất lượng thẩm định năng lực của các HTX cũng như hiệu quả và tính khả thi của dự án, phương án sản xuất kinh doanh và phương án sử dụng vốn vay. Vì đây là cơ sở quyết định các điều kiện cho vay (mức vốn, thời hạn, lãi suất…) phù hợp với nhu cầu của HTX, hiệu quả của dự án, phương án và mức độ rủi ro của khoản vay.
Huyền Trang
