Trận bão Bualoi (bão số 10) đổ bộ vào miền Trung cuối tháng 9 vừa qua được đánh giá là một trong những cơn bão mạnh nhất từng ảnh hưởng trực tiếp đến khu vực Hà Tĩnh. Với sức gió cấp 11-12, giật trên cấp 15 và thời gian duy trì trên đất liền kéo dài, bão đã gây thiệt hại lớn cho cơ sở hạ tầng, đặc biệt là hệ thống điện trên địa bàn tỉnh.
Cột đổ có phải do bão?
Trong số các thiệt hại được ghi nhận, hình ảnh một số cột điện bê tông ly tâm bị gãy đổ tại Hà Tĩnh đã nhanh chóng thu hút sự chú ý trên mạng xã hội. Điều đáng nói là khi cột gãy, phần cấu tạo bên trong lộ rõ khiến nhiều người hoài nghi về chất lượng vật liệu, thi công và giám sát trong quá trình đầu tư công trình.
 |
|
Hạ tầng kém chất lượng có thể ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống xã hội. |
Dư luận đặt câu hỏi: Những cột điện này có đúng tiêu chuẩn kỹ thuật không? Việc sử dụng thép và bê tông bên trong liệu có đạt yêu cầu? Có hay không sự dễ dãi trong khâu nghiệm thu, kiểm định? Tất cả tạo ra một làn sóng tranh luận về trách nhiệm của các bên liên quan trong chuỗi cung ứng và vận hành hệ thống điện.
Trước phản ứng của xã hội, Công ty Điện lực Hà Tĩnh đã lên tiếng chính thức. Theo thông tin từ đơn vị này, các cột điện bị gãy đổ thuộc Dự án nâng cấp đường dây 35kV và trạm biến áp 35/0,4kV tại khu di tích Ngã ba Đồng Lộc - một công trình được triển khai từ năm 2013, hoàn tất nghiệm thu kỹ thuật tháng 4/2014 và đóng điện từ tháng 7 cùng năm. Cột điện sử dụng là loại bê tông ly tâm do Công ty TNHH Khánh Vinh sản xuất.
Điện lực Hà Tĩnh nhấn mạnh, toàn bộ sản phẩm trong dự án đều được kiểm tra, chứng nhận đạt chuẩn theo TCVN 5847:1994 và được tổ chức chứng nhận độc lập QUACERT xác nhận phù hợp tiêu chuẩn. Theo quy định hiện hành, nhà sản xuất có quyền lựa chọn các loại thép khác nhau, miễn đáp ứng khả năng chịu lực theo thiết kế.
Tuy nhiên, sau khi bão gây đổ cột, Công ty Điện lực Hà Tĩnh đã chủ động phối hợp với cơ quan công an, cung cấp hồ sơ kỹ thuật để phục vụ quá trình kiểm tra, đánh giá nguyên nhân. Đồng thời, đơn vị này cũng yêu cầu Công ty Khánh Vinh rà soát lại toàn bộ quy trình sản xuất, kiểm nghiệm lại các chỉ tiêu kỹ thuật để đảm bảo tính minh bạch và trách nhiệm đối với sản phẩm cung ứng.
Theo kết quả rà soát ban đầu, cột điện bị gãy được sản xuất theo hồ sơ thiết kế định hình Cột điện bê tông cốt cứng ly tâm, với đầy đủ giấy chứng nhận phù hợp tiêu chuẩn quốc gia, cấp bởi tổ chức được công nhận.
Về phía ngành điện, đại diện công ty khẳng định: “Trách nhiệm của đơn vị mua sắm là đảm bảo tiếp nhận sản phẩm đạt chuẩn, có kiểm định độc lập. Nếu không đạt chuẩn, tuyệt đối không được đưa ra sử dụng”.
Đồng thời, lãnh đạo Điện lực Hà Tĩnh cũng nhấn mạnh việc đặt chất lượng và an toàn lên hàng đầu, minh bạch thông tin với công chúng, kiên quyết xử lý các sai phạm (nếu có) và tập trung khắc phục nhanh hậu quả thiên tai để đảm bảo đời sống nhân dân.
Từ sự cố hạ tầng đến bài toán chi phí xã hội
Dưới góc độ kinh tế, sự việc cột điện gãy đổ không chỉ là một vấn đề kỹ thuật đơn thuần. Nó phản ánh một phần cấu trúc của nền kinh tế đầu tư công, cách vận hành các dự án cơ sở hạ tầng thiết yếu và bài toán kiểm soát chất lượng trong chuỗi cung ứng, chính là từ nhà sản xuất đến đơn vị thi công và chủ đầu tư.
Một cột điện bị gãy không chỉ gây thiệt hại vật chất tại chỗ mà còn gián tiếp ảnh hưởng tới chi phí khắc phục, mất điện kéo dài, gián đoạn sinh hoạt, sản xuất, học hành của người dân. Trong bối cảnh các hiện tượng thời tiết cực đoan xuất hiện ngày càng nhiều do biến đổi khí hậu, khả năng chống chịu của hạ tầng không còn là tùy chọn, mà là điều kiện tiên quyết để giảm thiểu rủi ro kinh tế xã hội.
Giá trị một cây cột điện về mặt vật lý có thể chỉ vài triệu đồng, nhưng khi bị gãy đổ, chi phí để xử lý sự cố, khôi phục vận hành hệ thống điện, bồi thường nếu có thiệt hại có thể gấp hàng chục lần. Đó là chưa kể đến chi phí vô hình như mất niềm tin của người dân, truyền thông và ảnh hưởng uy tín của ngành điện.
Ngoài ra, việc dư luận đặt câu hỏi về lõi thép bên trong cột điện cũng đặt ra thách thức về tính minh bạch trong sản xuất và chứng nhận chất lượng vật liệu xây dựng tại Việt Nam. Việc cho phép sử dụng các loại thép khác nhau theo tiêu chuẩn mở có thể dẫn tới tình trạng lạm dụng, nếu khâu kiểm tra - giám sát - nghiệm thu bị buông lỏng.
Hiện nay, mô hình đầu tư công tại Việt Nam thường phụ thuộc vào cơ chế đấu thầu, chọn nhà cung cấp với giá cạnh tranh. Điều này vô hình trung khiến các nhà sản xuất chịu áp lực hạ giá thành, từ đó có nguy cơ ảnh hưởng đến chất lượng nếu không có cơ chế giám sát chặt chẽ từ các cơ quan chuyên môn.
Sự việc trên có thể là “cái cớ” để nhìn lại vai trò của cơ quan quản lý nhà nước trong việc thiết lập, cập nhật và giám sát các bộ tiêu chuẩn kỹ thuật quốc gia. Việc sử dụng tiêu chuẩn ban hành từ năm 1994 như TCVN 5847:1994 trong bối cảnh công nghệ và điều kiện môi trường hiện nay có thể không còn phù hợp, cần được rà soát để điều chỉnh, bổ sung hoặc thay thế.
Về dài hạn, đầu tư hạ tầng thiết yếu cần được tiếp cận như một chiến lược phát triển bền vững, không chỉ ở khía cạnh kỹ thuật mà còn trong tính toán chi phí - lợi ích. Mỗi lần xảy ra sự cố hạ tầng do yếu tố thiên tai, việc xử lý hậu quả tốn kém hơn rất nhiều so với đầu tư ban đầu có chất lượng và chuẩn mực cao.
Đặc biệt, trong bối cảnh Việt Nam đang chịu tác động ngày càng rõ của biến đổi khí hậu, xu hướng bão mạnh hơn, mưa nhiều hơn, việc này đòi hỏi hệ thống hạ tầng, đặc biệt là hạ tầng điện, viễn thông, giao thông… phải được thiết kế theo tư duy thích ứng, thay vì chỉ đủ tiêu chuẩn cho điều kiện thời tiết trung bình.
Những chi tiết tưởng như nhỏ trong một công trình lại có thể gợi mở những câu hỏi lớn về cách đầu tư, giám sát và vận hành hạ tầng. Khi thời tiết ngày càng cực đoan, bài toán kinh tế không còn nằm ở chuyện “mua đúng chuẩn” mà là “mua đủ sức chống chịu”. Đó cũng là thước đo niềm tin người dân đặt vào những công trình công cộng - những thứ phải đứng vững cả khi thiên tai ập đến.
Tiến Anh
