 |
|
Chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan. |
Trao đổi với báo giới xung quanh vấn đề này, chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan nói rằng, có làm được như vậy thì chúng ta mới tận dụng được tốt nhất những thời cơ mới để phát triển.
Bà nói: "Lâu nay chúng ta vẫn háo hức quá về câu chuyện đón 'đại bàng', 'ông lớn' nhưng trong cuộc sống đâu phải chỉ có đại bàng. Việt Nam đang thiếu doanh nghiệp tầm trung để kết nối với "đại bàng".
Nhìn lại năm 2020, bà nhìn thấy những điểm sáng của nền kinh tế Việt Nam ra sao khi đặt trong bối cảnh đại dịch COVID-19 tác động rất khủng khiếp?
Việt Nam đạt được mức tăng trưởng dương mặc dù thấp hơn nhiều kế hoạch đặt ra nhưng đây là thành quả tốt so với nhiều nước khác, nhất là so với điều kiện bản thân Việt Nam.
Tuy nhiên, chúng ta cần phải nhìn thẳng vào sự thật rằng dịch COVID-19 đã quay trở lại trong những ngày gần đây, điều đó có nghĩa đợt dịch lần này tiếp tục tạo ra rất nhiều khó khăn, rào cản mới trong phát triển của đất nước.
Bên cạnh đó, những tác động của dịch COVID-19 đến nền kinh tế trong năm 2020 cũng đã cho thấy rõ hệ quả của những năm trước dồn lại vì mô hình phát triển của Việt Nam vẫn có vấn đề, nhất là lệ thuộc quá nhiều vào một số thị trường xuất nhập khẩu, đầu tư nước ngoài.
Đáng chú ý là lệ thuộc quá nhiều vào đầu tư nước ngoài, ngay khi DN FDI khó khăn thì lập tức Việt Nam cũng bị khó khăn. Thời gian qua, DN FDI vẫn sử dụng Việt Nam làm điểm gia công hàng hoá, có cơ hội xuất khẩu.
Khối ngoại vẫn dựa vào Việt Nam như một nơi sản xuất rất rẻ như giá nhân công rẻ, công nghệ thấp, giá trị gia tăng thấp... Tất cả nhân tố thấp đó vẫn được duy trì và coi như thế mạnh của Việt Nam.
Tuy vậy, năm 2020, Hiệp định EVFTA có hiệu lực là cơ hội Việt Nam "chuyển mình" trong thời gian tới đây, tiếp nhận đầu tư từ khu vực này vào công nghiệp hỗ trợ, công nghệ cao để tự chủ trong chuỗi cung ứng.
Khi dịch COVID-19 xuất hiện, nhiều ý kiến cho rằng đây là cơ hội để Việt Nam khẳng định vị trí trong chuỗi cung ứng toàn cầu khi nhiều nước kêu gọi DN của họ rời khỏi Trung Quốc.
Vậy bà đánh giá thế nào về cơ hội trong đón làn sóng FDI dịch chuyển trong 2021?
Trong khu vực ASEAN, Việt Nam và Singapore có cơ hội rất lớn để đón dòng vốn này, nhưng Singapore không có FTA với châu Âu, Singapore cũng không phải cứ điểm sản xuất. Vì vậy, Việt Nam gần như rơi vào vị trí tốt để lựa chọn. Nhưng chúng ta còn rất nhiều việc phải chuẩn bị, phải làm xong thì mới có thể tận dụng tốt được cơ hội để thu hút làn sóng vốn đầu tư nước ngoài.
Qua quá trình tiếp xúc với nhà đầu tư nước ngoài, tôi thấy rằng họ vẫn nói so với nước khác thì Việt Nam chưa đạt chuẩn để họ chuyển vốn vào. Chẳng hạn, Việt Nam thiếu hụt nguồn nhân công làm công nghệ cao, làm dây chuyền cao cấp hơn. Chúng ta mới chỉ sẵn sàng làm khâu lắp ráp cuối cùng, còn sản phẩm tinh xảo, trung gian khác thì Việt Nam chưa sẵn sàng. Chúng ta cũng chưa sẵn sàng đội ngũ kỹ sư, quản trị cao cấp.
Các DN Việt Nam cũng vậy, quy mô quá nhỏ, thiếu hẳn DN tầm trung. Trong khi đó, nhiều "đại gia" lớn đi theo con đường của họ, chủ yếu là bất động sản chứ không quan tâm mặn mà làm công nghiệp phụ trợ.
Vậy theo bà, Việt Nam phải làm gì để phát triển được doanh nghiệp tầm trung, cũng như nắm bắt những cơ hội thu hút FDI?
Tôi cho rằng, ở khu vực tư nhân thì cần tập trung thúc đẩy hình thành DN cỡ trung, chứ không chỉ nhắm tới cỡ lớn. Thời gian qua, xuất hiện tình trạng một số doanh nghiệp khi đã lớn lên một chút lại bán tài sản cho nước ngoài thông qua M&A hoặc đem vốn ra bên ngoài đầu tư. Họ quyết định ra đi rất nhanh dù mất công sức xây dựng cơ đồ 20-30 năm. Như vậy thử hỏi làm sao nền kinh tế có thể phát triển khi mấy "con sếu" đầu đàn bay tít lên cao, trong khi "đàn chim sẻ" ở dưới đất loay hoay nhặt mấy mẫu vụn với nhau.
Làm sao cất cánh được nếu chỉ dựa vào bất động sản. Trong khi sản xuất èo uột nhưng doanh nghiệp cứ lao vào bất động sản, điều đó cho thấy chính sách thời gian qua cực kỳ có vấn đề khi không hướng vào nơi cần đầu tư. Chúng ta nói khuyến khích tư nhân nhưng không khuyến khích vốn đầu tư vào chỗ cần thiết, tức là sản xuất.
Doanh nghiệp họ chọn bất động sản và khai thác quá đáng nguồn lực đất đai. Nhưng nói thật, nếu không làm đất đai thì họ làm cái gì đây. Trong khi ở Việt Nam, tất cả cơ hội kinh doanh khác trong sản xuất công nghiệp, thương mại - thời gian trước đây doanh nghiệp Nhà nước hoặc FDI làm hết rồi nên tư nhân muốn làm thì không còn chỗ. Mảng để lại cho họ làm là nông nghiệp thì rất khó khăn, đất đai phân tán, nông dân làm ăn manh mún, rủi ro thiên tai.
Bởi vậy, doanh nghiệp tư nhân tìm ngách bất động sản, lẽ ra phải điều chỉnh chính sách hướng nguồn lực của họ sang lĩnh vực khác, nhưng mình không làm được, không những thế còn để một loạt doanh nghiệp công nghệ nhảy sang làm bất động sản để chớp thời cơ.
Nhiều chuyên gia quốc tế đã nói rằng, Việt Nam không hề thiếu tiền nhưng tiền đem đổ vào lĩnh vực chôn chết - tức là bất động sản. Người ta vẫn thấy rằng cơ hội đến nhanh nhất là bất động sản.
Rõ ràng, với việc Việt Nam đang tham gia rất nhiều FTA thế hệ mới sẽ là cơ hội để Việt Nam đẩy mạnh cải cách, tạo đột phá về thể chế theo thông lệ quốc tế. Trong đa phần các FTA thế hệ mới, đều chỉ cho chúng ta khoảng thời gian từ 5-10 năm để Việt Nam hoàn thiện thể chế theo đúng chuẩn quốc tế. Và một trong những việc cần đẩy mạnh là hướng khu vực tư nhân vào những lĩnh vực mà đất nước đang cần.
Xin cảm ơn bà!
Nhật Linh thực hiện
