Để chuyển đổi cây trồng, phát triển sản phẩm thế mạnh của địa phương, thời gian qua, đồng bào dân tộc thiểu số (DTTS) ở huyện Trạm Tấu đã liên kết với nhau hình thành vùng sản xuất lớn, trong đó mô hình HTX đóng vai trò liên kết từ khâu sản xuất tới thu hoạch, tiêu thụ sản phẩm của các thành viên. Nhờ đó, nhiều sản phẩm như tinh dầu sả, khoai sọ, măng ớt... đã được người tiêu dùng trong nước biết đến.
Thơm nồng tinh dầu sả
Theo báo cáo của Ban Chỉ đạo đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể tỉnh Yên Bái, 6 tháng đầu năm 2021, toàn tỉnh đã thành lập mới được 685 tổ hợp tác (tăng 71,25% so với cùng kỳ năm 2020) và 51 HTX (tăng 59,38% so với cùng kỳ); khu vực kinh tế tập thể đóng góp vào ngân sách nhà nước trên 79,1 tỷ đồng.
Người dân huyện Trạm Tấu trồng cây sả Java để lấy tinh dầu cho hiệu quả cao. |
Đáng chú ý, thu nhập bình quân của lao động làm việc thường xuyên trong HTX 6 tháng đầu năm 2021 đạt 4,65 triệu đồng/người/tháng. Nhiều HTX ở Yên Bái nói chung và huyện Trạm Tấu nói riêng đã phát huy được vai trò của mình trong việc giải quyết việc làm, tăng thu nhập cho thành viên, trong đó phần lớn là đồng bào DTTS.
Những năm gần đây, thay vì trồng cây ngô, cây lúa, người dân huyện Trạm Tấu đã chuyển đổi sang cây sả Java để lấy tinh dầu cho hiệu quả gấp nhiều lần. Mô hình mới này đã mở ra triển vọng phát triển kinh tế, góp phần tạo thêm việc làm, tăng thu nhập cho nhiều hộ gia đình DTTS.
Trong đó, HTX Hương Chanh (xã Hát Lừu) được biết đến là đơn vị tiên phong hướng dẫn, liên kết bà con trồng sả theo quy trình thống nhất. HTX được thành lập năm 2013 với 8 thành viên và hơn 70 hộ là thành viên liên kết, ngành nghề chủ yếu là chế biến gỗ, sản xuất sản phẩm từ gỗ; trồng sả và chưng cất tinh dầu sả. HTX Hương Chanh đã liên kết và hỗ trợ 100% giống, thuốc kích rễ, hướng dẫn kỹ thuật trồng sả cho trên 70 hộ dân tại 2 xã (Bản Mù và Hát Lừu) với diện tích 110 ha. Mỗi năm, HTX Hương Chanh có thể chiết xuất 1,5 tấn tinh dầu sả.
Ông Lò Văn Chanh, Giám đốc HTX Hương Chanh cho hay: "Thu nhập từ trồng ngô, lúa nương chỉ đạt 6 triệu đồng/ha, trong khi trồng sả có thể đạt 35 - 45 triệu đồng/ha, mở ra triển vọng phát triển kinh tế mới, góp phần tạo thêm việc làm, nâng cao thu nhập, xóa đói giảm nghèo cho đồng bào dân tộc địa phương". Dự kiến năm 2021, HTX sẽ mở rộng diện tích trồng sả thêm 80% trên địa bàn huyện Trạm Tấu.
Theo ông Giàng A Chú, Chủ tịch UBND xã Bản Mù, dân cư địa phương chủ yếu là đồng bào dân tộc Mông, cuộc sống trước đây đều phụ thuộc vào trồng lúa, ngô. Từ khi HTX Hương Chanh xây dựng mô hình trồng sả Java và hệ thống chiết xuất tinh dầu đã nâng cao hiệu quả kinh tế cho nhiều hộ gia đình. Trong thời gian tới, UBND xã tiếp tục tuyên truyền đến bà con, từ đó thay đổi tư duy canh tác nông nghiệp, trồng cây phù hợp với điều kiện kinh tế của địa phương.
Đặc sản khoai sọ, măng ớt... xuống phố
Đặc biệt, để nâng cao giá trị cho sản phẩm, các HTX ở huyện Trạm Tấu đã xây dựng sản phẩm OCOP (chương trình mỗi xã một sản phẩm). Thời gian qua, HTX Kinh doanh, Sản xuất dịch vụ tổng hợp Hưng Thùy, thị trấn Trạm Tấu đã tiến hành xây dựng sản phẩm OCOP là măng ớt và khoai sọ nương - 2 loại đặc sản trời đã ban cho người Mông nơi đây.
Khoai sọ trở thành một loại hàng hóa đặc sản của Trạm Tấu. |
Tất cả 12 xã và thị trấn của huyện Trạm Tấu đều trồng khoai sọ, đây là cây lương thực đặc sản đứng sau lúa và ngô. Mấy năm gần đây, khoai sọ Trạm Tấu được khách hàng lùng mua và trở thành một loại đặc sản hiếm của Trạm Tấu.
Do nhu cầu và giá trị của cây khoai sọ mang lại, năm 2019, Trung tâm dịch vụ, hỗ trợ nông nghiệp huyện Trạm Tấu xây dựng mô hình trồng khoai sọ trên nương với diện tích 3 ha ở xã Bản Công, năng suất đạt 10-12 tấn/ha. Do trồng có kỹ thuật, chăm bón tốt nên củ khoai to, được khách hàng đặt mua với số lượng lớn.
Năm 2020, toàn huyện Trạm Tấu trồng khoảng 80 ha khoai sọ, thu trên 800 tấn. Cuối năm 2020, sản phẩm khoai sọ nương Trạm Tấu của HTX Hưng Thuỳ được UBND tỉnh Yên Bái công nhận hạng 3 sao.
Ông Hoàng Văn Hưng, Giám đốc HTX Hưng Thùy cho biết: Hiện, khoai sọ Trạm Tấu đang bán ở các chợ đầu mối Phú Thọ, TP.Hà Nội. Tính ra trồng khoai sọ thu nhập cao hơn trồng lúa, lại không phải dùng thuốc bảo vệ thực vật nên chi phí thấp… Với sự ưa chuộng của người tiêu dùng, HTX đã mở rộng khả năng liên kết, thu mua sản phẩm cho bà con dân tộc thiểu số ở các xã Bản Mù, Bản Công, Xà Hồ... với giá khá cao.
Sản phẩm thứ hai mà HTX Hưng Thùy xây dựng OCOP là măng ớt Trạm Tấu - cuối năm 2020 cũng đã được UBND tỉnh Yên Bái công nhận hạng 3 sao.
Với sức hấp dẫn đặc biệt, những năm gần đây, măng ớt Trạm Tấu trở thành hàng hóa được nhiều người biết tới, HTX Hưng Thùy đã sản xuất, cung ứng hàng trăm tấn để đáp ứng nhu cầu của người tiêu dùng trong nước, phân phối thông qua các cửa hàng, hệ thống siêu thị.
Thy Lê
Bài 2: 'Kim chỉ nam' giúp người dân thoát nghèo