Từ nhiều đời nay, người dân tộc Dao tỉnh Hòa Bình đã biết sử dụng các cây thuốc nam quý hiếm để phục vụ việc chăm sóc sức khỏe, chữa trị bệnh cho người dân. Những bài thuốc nam quý hiếm được lưu truyền từ đời này qua đời khác, đã góp phần bảo tồn và phát triển nghề thuốc nam quý hiếm ở bản địa. Một trong những cơ sở làm tốt việc này là HTX thuốc nam dân tộc Dao Hòa Bình, phường Dân Chủ, thành phố Hòa Bình, do chị Triệu Thị Hoa, một người con của dân tộc Dao làm Giám đốc.
Trăn trở bài thuốc quý
Sinh ra và lớn lên tại thành phố Hòa Bình, tỉnh Hòa Bình, ngay từ nhỏ, chị Triệu Thị Hoa, sinh năm 1991 đã được tiếp xúc với những bài thuốc quý hiếm của đồng bào dân tộc Dao do ông bà, cha mẹ mình làm. Những bài thuốc nam được nhiều người biết và chữa bệnh có hiệu quả như: Sỏi thận, sỏi mật, cặn thận, sỏi bàng quang, Viêm xoang, U nang buồng trứng, u vú, u hạch, u bã đậu, u đa nang, viêm lộ tuyến, buồng trứng đa nang…
Tuy nhiên, những bài thuốc quý ấy cũng chỉ được lưu truyền và sử dụng trong gia đình hoặc trong dân tộc của mình mà không phát triển thành bài thuốc quý có giá trị thương mại, tạo việc làm, nâng cao thu nhập cho gia đình. Quan trọng hơn là những bài thuốc quý của dân tộc Dao, được khai thác từ những loại cây dược liệu mọc trên núi, trong rừng và góp phần tích cực trong việc chăm sóc sức khỏe, điều trị một số bệnh cho người dân nhưng lại không được phát triển một cách rộng khắp, phục vụ người dân.
Chị Triệu Thị Hoa (bên phải) cùng các thành viên HTX tham gia trưng bày, triển lãm sản phẩm của HTX. |
Nhận thấy vừa lãng phí, vừa dễ mai một nếu không được bảo tồn, phát triển một cách bài bản, khoa học những bài thuốc này. Do vậy, chị Hoa đã lựa chọn học ngành Đông y tại trường Trung cấp Y dược Tuệ Tĩnh (Hà Đông, Hà Nội) để kế thừa, phát huy những bài thuốc cổ truyền này.
“Việc tham gia học tập kiến thức trong nhà trường một cách bài bản, khoa học kết hợp với bài thuốc cổ truyền của thế hệ cha ông để lại sẽ giúp tôi nghiên cứu, khai thác một cách hiệu quả, chất lượng của các bài thuốc phục vụ người dân”, chị Hoa nói.
Quá trình học và làm, chị Hoa nhận thấy một mình dù giỏi cũng khó bảo tồn, phát triển bài thuốc quý của dân tộc mình. Bên cạnh đó, để phát huy triệt để kiến thức đã và đang được học tại trường Trung cấp Y dược Tuệ Tĩnh. Chị Hoa đã mạnh dạn vận động được 15 hộ gia đình dân tộc Dao trong địa phương, tăng cường liên kết sản xuất, chế biến các sản phẩm, thực phẩm chức năng từ cây dược liệu tham gia thành lập HTX.
Được sự chấp thuận và tạo điều kiện của chính quyền, các ban ngành, đoàn thể và Liên minh HTX tỉnh Hòa Bình, tháng 11/2020 HTX thuốc nam dân tộc dao Hòa Bình do chị Triệu Thị Hoa làm Giám đốc chính thức được thành lập.
Chị Triệu Thị Hoa cho biết, việc thành lập HTX là để bảo tồn, phát huy bài thuốc quý của dân tộc Dao. |
HTX góp phần phát huy giá trị bài thuốc quý
Ngay sau khi thành lập và đi vào hoạt động, HTX được Hội liên hiệp phụ nữ phường Dân Chủ tạo điều kiện đứng ra tín chấp để Ngân hàng Chính sách xã hội TP. Hòa Bình cho HTX vay ưu đãi hơn 200 triệu đồng đầu tư nhà xưởng, trang thiết bị máy móc chế biến thuốc. Liên minh HTX tỉnh Hòa Bình hỗ trợ tập huấn nâng cao năng lực cán bộ quản lý HTX thông qua các lớp đào tạo, tập huấn do Liên minh tổ chức. Đồng thời, hỗ trợ nhãn mác, bao bì, xây dựng thương hiệu, quảng bá, kết nối với các đơn vị, doanh nghiệp để HTX được tiếp cận, giới thiệu, tiêu thụ sản phẩm thuốc quý.
Theo chị Hoa, thuốc lấy ở rừng về ngoài được sơ chế, phơi khô đóng gói dạng lá cây, HTX còn thực hiện sơ chế thành nhiều dạng như thuốc khô, cao, thuốc nhỏ, thuốc đắp (xoa bóp) và thuốc bột, giúp người bệnh có thể lựa chọn dạng thuốc phù hợp với điều kiện của mình. Đặc biệt, HTX còn nấu thuốc thành cao nhưng vẫn giữ được nguyên tác dụng của các bài thuốc như: cao xương khớp, cao gan, cao tiểu đường..., tạo sự tiện lợi cho người bệnh khi sử dụng.
Ưu điểm của những loại thuốc này là khi uống không để lại phản ứng phụ, giá cả phù hợp, dễ nấu, dễ uống. Sau một thời gian ngắn thành lập, HTX dần đi vào hoạt động ổn định, giúp thu nhập bình quân thành viên đạt 3 triệu đồng/người/tháng.
Tuy nhiên, do bị khai thác quá mức nên một số loại cây thuốc quý còn rất ít, để tìm được phải đi xa tại các vùng lân cận như Cao Phong, Đà Bắc ... hết sức vất vả. Do đó, HTX đã cùng với các thành viên quy hoạch vườn của mỗi gia đình để trồng cây thuốc, nhờ đó mà nguồn dược liệu thuốc được đảm bảo, đặc biệt còn giữ lại được nhiều cây thuốc quý.
Thời gian tới, HTX mong muốn được các cấp chính quyền địa phương, Liên minh HTX tỉnh quan tâm, hỗ trợ hơn nữa về xúc tiến thương mại, tiêu thụ sản phẩm thông qua tổ chức các hội chợ, hội nghị kết nối cung cầu và các sàn thương mại điện tử trong và ngoài tỉnh. Hỗ trợ xây dựng, quảng bá thương hiệu, xây dựng vùng nguyên liệu, vườn ươm giống cây thuốc ổn định, chất lượng và chuyển giao tiến bộ khoa học kỹ thuật để nghề làm thuốc nam tiếp tục phát triển bền vững.
Phạm Duy
Bài 2: Xây dựng thương hiệu sản phẩm OCOP 4 sao