Thông tin Tập đoàn LEGO vừa nhận giấy chứng nhận đầu tư dự án nhà máy 1 tỷ USD vào tỉnh Bình Dương cho thấy triển vọng sáng về thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) trong năm 2022. Nhà máy thứ 6 trên thế giới và là nhà máy thứ 2 ở châu Á của LEGO dự kiến sẽ được khởi công xây dựng trong năm nay.
Tín hiệu sáng về làn sóng đầu tư mới
Bên cạnh dự án đầu tư của LEGO, UBND tỉnh Bình Dương cũng trao giấy chứng nhận đầu tư cho 16 dự án FDI mới và điều chỉnh khác bổ sung vốn đầu tư với số vốn hơn 1 tỷ USD. Ngoài ra, có 2 dự án đầu tư mới trong nước với số vốn đầu tư hơn 5.000 tỷ đồng được trao tại sự kiện này. Các dự án đầu tư thuộc các lĩnh vực sản xuất công nghiệp, cơ khí, khuôn mẫu, màng BO, chế biến sữa…
Tập đoàn LEGO vừa nhận giấy chứng nhận đầu tư dự án nhà máy 1 tỷ USD vào tỉnh Bình Dương. |
Theo Báo cáo cập nhật kinh tế vĩ mô Việt Nam do Ngân hàng Thế giới công bố đầu tháng 3/2022, so với một năm trước, vốn đầu tư FDI đăng ký giảm, trong khi giải ngân vốn FDI tăng tháng thứ 3 liên tiếp.
Cụ thể, Việt Nam đã thu hút 2,9 tỷ USD vốn FDI trong tháng 2, thấp hơn 15,9% so với một năm trước. Hầu hết vốn đăng ký đến từ các doanh nghiệp hoạt động có kế hoạch mở rộng cơ sở sản xuất. Số vốn này bao gồm 2 dự án trong lĩnh vực bất động sản và điện tử, mỗi dự án trị giá hơn 900 triệu USD. Vốn giải ngân của các dự án FDI đã được phê duyệt tăng 7,9% (so với cùng kỳ năm trước) trong tháng 2, là tháng tăng trưởng thứ 3 liên tiếp.
Việc các nhà đầu tư nước ngoài "xuống tiền" trong bối cảnh dịch COVID-19 cho thấy những tín hiệu tích cực về thu hút FDI trong thời gian tới.
Theo bà Đặng Tuyết Vinh, đại diện Hiệp hội Doanh nghiệp châu Âu tại Việt Nam (EuroCham), giờ đây khi dịch COVID-19 dần được kiểm soát, với Hiệp định EVFTA đã có hiệu lực và Hiệp định EVIPA sẽ sớm được thực hiện, Việt Nam có cơ hội thu hút một làn sóng FDI mới từ các nhà đầu tư châu Âu đang tìm kiếm một môi trường đầu tư đầy tiềm năng, an toàn và cạnh tranh.
Lãnh đạo các doanh nghiệp châu Âu cũng tin tưởng hơn về triển vọng phát triển doanh nghiệp trong thời kỳ "bình thường mới" này. Do đó, 43% có kế hoạch tăng đầu tư vào quý đầu tiên của năm 2022, so với chỉ 17% vào 3 tháng trước. Tương tự, hơn một phần ba (38,5%) dự định tăng số lượng nhân viên của họ - tăng khoảng 15% so với kỳ trước. Hơn một nửa (51,5%) số người tham gia khảo sát dự đoán tăng đơn đặt hàng và doanh thu, tăng 7,5 điểm phần trăm so với quý III/2021.
Tương tự, ông Adam Sitkoff, Giám đốc điều hành Phòng Thương mại Mỹ tại Hà Nội (AmCham), nhấn mạnh đối với Mỹ, Việt Nam được coi là một mắt xích quan trọng trong chuỗi cung ứng hàng hóa toàn cầu và vai trò này dự báo còn tiếp tục gia tăng trong thời gian tới. Đồng thời, các công ty và nhà đầu tư Mỹ đã đóng góp đáng kể vào sự chuyển đổi và tăng trưởng của nền kinh tế Việt Nam.
“Tôi tin tưởng rằng xu hướng tăng trưởng thương mại và đầu tư giữa hai nước sẽ tiếp tục được duy trì. Những cải thiện môi trường kinh doanh được đẩy mạnh nhằm tăng cường sức mạnh cho khu vực tư nhân, đảm bảo phát triển kinh tế và xã hội, thu hút thêm đầu tư và thúc đẩy thịnh vượng tại Việt Nam”, ông Adam Sitkoff nhấn mạnh.
Tuy vậy, việc thu hút FDI vừa qua cũng chưa cho thấy sự bền vững, bởi đôi khi vẫn xuất hiện tin đồn những "ông lớn" ngoại rút đi. Bình luận về vấn đề này, TS. Nguyễn Đình Cung, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương nêu quan điểm: Đây là câu chuyện bình thường, bởi có người đi thì sẽ có người đến. Quan trọng nhất là Việt Nam sẽ thu được gì từ làn sóng đầu tư mới.
Theo đó, ông Cung chia sẻ với VnBusiness về thực trạng một số địa phương của Việt Nam vẫn đang dựa quá lớn vào khối ngoại trong phát triển kinh tế, khối ngoại cũng chiếm tỷ lệ cao trong thành tích xuất khẩu. Vì vậy, nguồn lực để dành cho doanh nghiệp trong nước chưa được xem trọng.
Loay hoay vào chuỗi khối ngoại
Thống kê từ Bộ Công Thương cho thấy, năm 2021, mặc dù xuất khẩu tăng mạnh nhưng mức độ phụ thuộc vào khu vực FDI lại tăng lên so với những năm gần đây, kim ngạch xuất khẩu của khối doanh nghiệp FDI (kể cả dầu thô) ước đạt 247,5 tỷ USD, tăng 21,1%, chiếm 73,6% tổng kim ngạch xuất khẩu. Trong khi đó, kim ngạch xuất khẩu của khối doanh nghiệp trong nước ước đạt khoảng 88,7 tỷ USD, tăng 13,4%, thấp hơn mức tăng trưởng xuất khẩu chung của cả nước (19%) và chỉ chiếm 26,4% kim ngạch xuất khẩu (cùng kỳ năm 2020 chiếm 27,7%).
"Chúng ta lo lắng trước mỗi tin đồn doanh nghiệp FDI rời đi, nhưng cũng cần nhìn nhận một thực tế nếu nhà đầu tư quyết định rời đi thì các địa phương cũng cần thay đổi lại cách thức điều hành, hỗ trợ, giúp đỡ nhiều hơn cho khối nội lớn lên. Khi không còn điểm tựa tăng trưởng từ khối ngoại, cơ hội để cho doanh nghiệp nội phát triển sẽ nhiều hơn", ông Cung nhấn mạnh.
Còn theo chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan, Việt Nam chủ yếu mở cửa, tạo thuận lợi cho bên ngoài, nhằm lấy áp lực bên ngoài để cải cách trong nước.
"Các nhà đầu tư nước ngoài vào Việt Nam làm ăn rất thuận lợi, khó gây khó dễ cho họ được. Tuy nhiên, doanh nghiệp trong nước lại rất vất vả. Tiếng nói phản biện của doanh nghiệp FDI bao giờ cũng lớn hơn, được xem trọng hơn doanh nghiệp trong nước", bà Lan chia sẻ. Đồng thời, thẳng thắn nêu quan điểm "Tất nhiên, nói như vậy cũng không phải phủ nhận hết những cố gắng chuyển đổi của Việt Nam, nhưng việc chuyển biến chính sách còn chậm, doanh nghiệp tư nhân lớn mạnh còn ít".
Đồng thời, một bất cập về liên kết đầu tư nước ngoài là thực tế trong nhiều năm, song vấn đề này vẫn chưa được giải quyết một cách thấu đáo.
Mới đây, bà Trương Thị Chí Bình, Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hiệp hội Công nghiệp hỗ trợ Việt Nam (VASI) đánh giá 10 năm trở lại đây, công nghiệp điện tử phát triển mạnh, nhưng sử dụng nguyên phụ liệu trong nước ít, chủ yếu nhập khẩu tới 90%; riêng công nghiệp ô tô nhập khẩu 70%.
Qua khảo sát của VASI năm 2021, bà Bình cho biết chỉ có hơn 300 doanh nghiệp cấp 1 cung cấp linh kiện cho các tập đoàn đa quốc gia lớn và nhỏ ở Việt Nam, phân bố chủ yếu ở TP.HCM, Hà Nội. Bắc Ninh là khu vực các doanh nghiệp FDI đầu tư mạnh nhưng chỉ có 20 doanh nghiệp Việt cung cấp linh kiện cấp 1 cho khối ngoại.
Bà Bình đánh giá, doanh nghiệp Việt cũng tham gia vào chuỗi xe máy, ô tô và điện tử, nhưng khi nhìn vào thực trạng thì vẫn chưa mong đợi.
Theo ông Nguyễn Hoàng, Chủ tịch Tập đoàn N&G, cơ hội lần thứ nhất để phát triển công nghiệp hỗ trợ của Việt Nam đã trôi qua kể từ khi Việt Nam có chính sách đổi mới mở cửa thu hút các doanh nghiệp FDI (đặc biệt là các doanh nghiệp tập đoàn lớn của nước ngoài đã vào Việt Nam đầu tư như Toyota, Honda, Ford, Intel, Panasonic...). Ngay từ ngày đó, chúng ta chưa hoàn thiện đầy đủ chính sách thúc đẩy các doanh nghiệp Việt Nam tham gia vào chuỗi cung ứng sản xuất các linh kiện phụ trợ cho các tập đoàn FDI. Mặt khác cũng chưa có đủ các cơ chế để khuyến khích và thậm chí phải có định chế để ràng buộc các doanh nghiệp, tập đoàn này phải nội địa hóa các sản phẩm linh phụ kiện cho sản phẩm của họ được sản xuất tại Việt Nam...
"Việc kết nối các doanh nghiệp, tập đoàn quốc tế đang có mặt tại Việt Nam là hết sức quan trọng, thúc đẩy và kèm cặp để các doanh nghiệp FDI này đặt hàng với doanh nghiệp nội. Hỗ trợ các doanh nghiệp Việt Nam sản xuất linh phụ kiện cấp cho họ để từ đó các doanh nghiệp Việt Nam trực tiếp len chân vào chuỗi giá trị toàn cầu", ông Hoàng nhấn mạnh.
Ông Nguyễn Chí Dũng Bộ trưởng Bộ KH&ĐT Công nghiệp hỗ trợ Việt Nam chậm phát triển dẫn đến các khu công nghiệp của chúng ta cũng gặp khó khăn. Điều này khiến các doanh nghiệp FDI lớn, nhất là doanh nghiệp có trình độ công nghệ cao cũng không mặn mà vào khu công nghiệp. Điều này cho thấy cần phải triển khai hỗ trợ phát triển doanh nghiệp công nghiệp trong nước tham gia được vào chuỗi giá trị toàn cầu, đây mới là động lực để thu hút các doanh nghiệp FDI lớn tham gia đầu tư một cách tích cực và hiệu quả hơn tại Việt Nam. Ông Nguyễn Văn Thân Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam Thực sự mà nói nhiều khi chúng tôi rất chạnh lòng khi đến các địa phương xin đầu tư. Nhiều địa phương vẫn còn giữ thái độ thờ ơ, lạnh lùng đối với các doanh nghiệp nhỏ. Câu chuyện ở đây là phân biệt đối xử với các doanh nghiệp nhỏ.. Vì vậy, muốn đánh giá được hiệu quả cải cách hành chính thì phải để doanh nghiệp đánh giá, chứ các địa phương đừng tự đánh giá. Cải cách thủ tục hành chính không chỉ dừng ở hồ sơ, giấy tờ mà phải ở cả nhân sự. Ở đâu, người lãnh đạo giỏi, nhiệt tình với doanh nghiệp thì câu chuyện khác. PGS.TS. Bùi Quang Tuấn Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam Chính phủ cần khẳng định tinh thần kiến tạo cho doanh nghiệp nước ngoài đang ở thị trường Việt Nam nhưng cần cầu thị, lắng nghe sự phản ánh và mong mỏi của các nhà đầu tư nước ngoài tránh để phát sinh tư tưởng chuyển hoạt động của doanh nghiệp FDI sang thị trường khác. Đồng thời, cần tiếp tục tạo thuận lợi về môi trường kinh doanh để thu hút các doanh nghiệp FDI theo hướng chọn lọc, hướng tới những dự án có tính lan tỏa lớn (liên kết ngành) cho các doanh nghiệp trong nước (nhất là công nghiệp hỗ trợ), đi liền chuyển giao công nghệ phù hợp và khuyến khích FDI kéo doanh nghiệp trong nước tham gia hoặc tăng vị thế trong chuỗi giá trị toàn cầu. |
Nhật Linh