Thời gian qua, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc đã có những chỉ đạo rất quyết liệt về việc chậm trễ giải ngân vốn đầu tư công, yêu cầu các địa phương phải "nóng ruột" lên.
Xin được tiền, rồi lại xin trả lại tiền
Người đứng đầu Chính phủ nhấn mạnh: Nếu địa phương nào, ngành nào không giải ngân được vốn đầu tư công, kể cả vốn ODA, Thủ tướng có quyền điều chuyển sang ngành khác, địa phương khác.
Đoàn làm việc của Bộ KH&ĐT với tỉnh Quảng Nam để tháo gỡ những vướng mắc trong giải ngân vốn đầu tư công |
Trong bối cảnh dịch Covid-19 hoành hành, đầu tư công được kỳ vọng là đòn bẩy thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Tổng vốn đầu tư từ nguồn ngân sách trong năm 2020 dự kiến gần 700.000 tỷ đồng, gồm 470.600 tỷ đồng trong dự toán năm và 225.200 tỷ đồng chuyển tiếp từ năm 2019.
Bộ KH&ĐT đánh giá, giải ngân vốn đầu tư công 6 tháng đầu năm 2020 đã cao hơn so với cùng kỳ nhưng vẫn chưa đạt yêu cầu đề ra, ước đạt 156.000 tỷ đồng, bằng 33,1% kế hoạch. Do đây là giải pháp quan trọng hỗ trợ tăng trưởng kinh tế, nên trong các tháng cuối năm cần phải thực hiện các giải pháp mạnh, kiên quyết để thúc đẩy thực hiện và giải ngân.
Thực tế, thời gian vừa qua đang xảy ra tình trạng nhiều bộ ngành xin trả lại vốn vì không thể giải ngân. Trong khi đó, chỉ cần giải ngân thêm được 1% vốn đầu tư công, GDP năm nay có thể tăng thêm 0,06 điểm phần trăm. Điều đó có nghĩa, việc chậm giải ngân vốn đầu tư công không chỉ khiến nền kinh tế không tăng trưởng như kỳ vọng mà nó giống "nút thắt cổ chai" với nền kinh tế.
Ts. Phạm Thế Anh, Kinh tế trưởng Viện Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách (VEPR) nhìn nhận, tăng trưởng từ nay đến cuối năm sẽ phụ thuộc rất nhiều vào đầu tư công. Vấn đề này càng quan trọng hơn khi diễn biến đại dịch phức tạp trở lại gần đây trên thế giới, khiến triển vọng phục hồi của hoạt động xuất - nhập khẩu trở thành biến số không chắc chắn. Nếu giải ngân vốn đầu tư công tốt, GDP năm nay có thể đạt ngưỡng 5%.
Theo ông Nguyễn Bích Lâm, nguyên Tổng cục trưởng Tổng cục Thống kê, cần đẩy mạnh giải ngân các công trình quốc gia trọng điểm như sân bay quốc tế Long Thành, dự án mở rộng cảng hàng không quốc tế Tân Sơn Nhất, Nội Bài, dự án cao tốc Bắc - Nam... để hỗ trợ nền kinh tế vượt qua cú sốc Covid-19.
Vì vậy, một trong những giải pháp tiên quyết sắp tới là phải tìm ra được căn nguyên, trị được dứt điểm "căn bệnh" chậm giải ngân vốn đầu tư công. Bộ KH&ĐT đã thành lập đoàn công tác do Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng dẫn đầu đi tới các địa phương nhằm nắm bắt tình hình, tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong sản xuất - kinh doanh của doanh nghiệp, trong thu hút và giải ngân vốn đầu tư toàn xã hội, qua đó có giải pháp hữu hiệu để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế trong bối cảnh nền kinh tế đang chịu những tác động nặng nề của đại dịch Covid-19.
Đoàn kiểm tra này đã tới các tỉnh miền Trung, Tây Nguyên, với điểm đến đầu tiên là tỉnh Quảng Nam - một trong những địa phương có tăng trưởng tổng sản phẩm trên địa bàn (GRDP) âm trong 6 tháng đầu năm, khiến Thủ tướng Chính phủ rất sốt ruột.
Đoàn công tác của Bộ KH&ĐT đã đến kiểm tra tiến độ thi công dự án đường ven biển 129 đoạn qua huyện Núi Thành, dự án khu đô thị vịnh An Hòa 1 và vịnh An Hòa 2, cảng hàng không Chu Lai... Hy vọng sau những cuộc kiểm tra này, những nút thắt về giải ngân vốn đầu tư công sẽ phần nào được giải quyết.
Phải có người chịu trách nhiệm
Theo báo cáo của Bộ KH&ĐT, có rất nhiều nguyên nhân khiến giải ngân chậm chạp, trong đó phải kể tới như việc lập kế hoạch chưa sát với thực tế, khiến khả năng giao và giải ngân vốn của các bộ, cơ quan trung ương và địa phương không thể sát được với khả năng thực hiện trên từng dự án.
Với các dự án dù được thông qua chủ trương, nhưng tiền vẫn chưa giải ngân ra được xã hội thì lại thuộc trách nhiệm không nhỏ của người đứng đầu một số bộ, ngành, địa phương khi thiếu quyết liệt, đùn đẩy trách nhiệm.
Vì vậy, các chuyên gia kinh tế cho rằng, cần phải đưa ra những chỉ tiêu cụ thể từ nay đến cuối năm sẽ giải ngân được bao nhiêu vốn đầu tư tại các dự án hoàn thành thủ tục, không thể hô hào đẩy mạnh giải ngân mà không có trách nhiệm, chỉ tiêu đi kèm.
Ông Đỗ Thiên Anh Tuấn, giảng viên Trường Chính sách công và quản lý Fulbright nhìn nhận, việc giải ngân không đồng đều diễn ra ở các bộ, ngành, địa phương, có nơi làm rất tốt nhưng có nơi gần như làm không được. Điều này cho thấy nguyên nhân chính là ở khâu tổ chức thực hiện.
Do đó, vai trò, trách nhiệm của người đứng đầu rất quan trọng. Nhưng cơ chế thực hiện thì chưa có, nên không thấy ai vì làm chậm mà bị kỷ luật. Muốn đẩy mạnh đầu tư công, không chỉ hô hào là đủ, phải có chế tài kiên quyết xử lý nghiêm và kịp thời các tổ chức, cá nhân, lãnh đạo, cán bộ, công chức vi phạm...
Theo ông Tuấn, 1 đồng vốn đầu tư công có thể thu hút thêm từ 5 - 7 đồng vốn trong xã hội, kích thích doanh nghiệp khởi nghiệp. Ngoài ra, khi các công trình hạ tầng thiết yếu được hoàn thành sẽ có tác động lan tỏa mạnh với phát triển kinh tế. Do đó, khi giải ngân hết nguồn vốn đầu tư sẽ tác động lớn vào mục tiêu tăng trưởng vượt 5% như Chính phủ hướng tới.
Bộ trưởng Bộ KH&ĐT Nguyễn Chí Dũng cho biết, đẩy mạnh thu hút và giải ngân vốn đầu tư toàn xã hội, đặc biệt là vốn đầu tư công là giải pháp trọng yếu để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế trong 6 tháng cuối năm, trong đó tiếp tục thực hiện các giải pháp đã đề ra, xác định giải ngân vốn đầu tư công là nhiệm vụ chính trị trọng tâm năm 2020. Người đứng đầu các bộ, cơ quan trung ương và địa phương chịu trách nhiệm toàn diện trước Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ khi để xảy ra chậm trễ, không đạt mục tiêu giải ngân vốn đầu tư công năm 2020.
Bộ KH&ĐT đã trình Chính phủ giao Bộ này chủ trì, phối hợp với các bộ, cơ quan trung ương và địa phương rà soát tiến độ giải ngân của các dự án từ tháng 7/2020.
Lê Thúy