Cảnh báo cá tra phát triển “nóng”

Ông Nguyễn Minh Phương, Giám đốc công ty TNHH Minh Đức Thành (Cần Thơ), cho biết trong lịch sử phát triển ngành nuôi và chế biến cá tra xuất khẩu (XK), chưa bao giờ giá cá tra thịt lẫn giá cá giống đạt mức cao như hiện nay.

Nguy cơ cung vượt cầu

Ông Phương cho biết so với cùng kỳ năm ngoái, giá cá tra thịt (loại I) là 31.000 đồng/kg tăng 70%, còn cá tra giống loại 30 con/kg là 70.000 đồng/kg tăng 3 lần. Với mức giá này, ngư dân nuôi cá thịt lãi ít nhất 6.000 đồng/kg và cá giống lãi ít nhất 40.000 đồng/kg.

Theo ông Dương Nghĩa Quốc, Chủ tịch Hiệp hội Cá tra Việt Nam, hiện nhu cầu cá tra với sản lượng ước khoảng 1,2 triệu tấn/năm, nhu cầu con giống tối đa khoảng 2-2,5 tỷ con. Tuy nhiên, gần đây, nhiều nơi nhất là vùng Long An giáp với Đồng Tháp, có tình trạng san lấp, ủi đất, đào ao ươm cá giống có thể đẩy ngành này vào nguy cơ cung vượt cầu.

Cả doanh nghiệp (DN) và chuyên gia đều cho rằng đây là vấn đề rất nguy hiểm, do nhu cầu có giới hạn mà sản lượng cá giống sản xuất quá nhiều, dẫn đến tình trạng ứ đọng, xuống giá và gây thua lỗ cho các hộ nuôi.

Cho rằng nhu cầu thực tế cá tra giống vẫn rất lớn nhưng ông Phương khẳng định không nói trước được điều gì. Nếu thị trường Mỹ mở cửa, thị trường châu Âu và Trung Quốc phục hồi với đà như hiện nay, dự kiến nhu cầu sẽ còn tăng. Tuy nhiên, nếu thị trường Mỹ và châu Âu vẫn như vậy và thị trường Trung Quốc giảm sẽ kéo giá cá tra giảm.

Hơn nữa, dù cầu tăng nhưng bản thân DN cũng không tăng cung. Ông Phương cho biết hiện Mỹ vẫn tiếp tục đánh thuế chống bán phá giá trên sản phẩm cá tra, các thị trường khác luôn tiềm ẩn nhiều rủi ro, vì vậy, nuôi cá tra trong bối cảnh này thực sự không dám “đánh liều”.

Trung Quốc đang vươn lên là thị trường số một của cá tra Việt Nam, vượt Mỹ và châu Âu, tuy nhiên đây là thị trường nhiều rủi ro nên bản thân DN cũng rất thận trọng.

Đồng quan điểm, ông Quốc cho biết với thị trường Mỹ, ngành cá tra đang phải đối mặt với việc bị áp thuế chống bán phá giá lên đến 7,7 USD/kg, chưa kể phải thực thi theo chuẩn Farm Bill, việc XK sang Mỹ chắc chắn sẽ sụt giảm. Năm 2017, XK cá tra sang Mỹ giảm 11% so với 2016. Với tình hình trên, dự báo XK cá tra sang Mỹ 2018 sẽ giảm tiếp.

“Điều DN lo ngại nhất hiện nay là không biết đợt xem xét hành chính lần thứ 14 mà Bộ Thương mại Mỹ (DOC) đưa ra sẽ nâng mức thuế lên bao nhiêu. Chưa kể, nếu thị trường Mỹ gây khó khăn cho cá tra, thị trường khác lợi dụng cũng áp đặt rào cản, từ đó gây khó cho chúng ta”, ông Quốc lo lắng nói.

Để tránh rủi ro trong thời gian chờ xem xét của Tòa án Thương mại quốc tế Mỹ (CIT) về thuế chống bán phá giá cá tra vào thị trường Mỹ, ông Quốc cho biết các DN cá tra cần tìm thị trường thay thế như đẩy mạnh XK sang các nước Đông Nam Á, Trung Đông.

“Từ năm 2017 đến nay, Trung Quốc đang vươn lên là thị trường số một trong nhập khẩu cá tra của Việt Nam. Đây là thị trường tốt nhưng lại thiếu tính ổn định. Do đó, các DN sản xuất, chế biến và XK cá tra của Việt Nam cần phát triển đa dạng thị trường, tránh bỏ trứng vào một giỏ”, ông Quốc khuyến nghị.

Vasep kiến nghị Chính phủ xem xét và chỉ đạo thực hiện quản lý chất lượng theo chuẩn quốc tế đối với cá tra XK đi Trung Quốc bằng đường bộ

Quản “cá đi bộ” sang Trung Quốc

Ông Trương Đình Hòe, Tổng Thư ký Hiệp hội Chế biến và XK thủy sản Việt Nam (Vasep), chia sẻ: trong khi nhu cầu các sản phẩm cá tra chất lượng cao và hàng giá trị gia tăng có xu hướng hồi phục tại các thị trường lớn như châu Âu, Mỹ, tình hình khan hiếm nguyên liệu trong nước đang là vấn đề của ngành cá tra, nhất là khi thương lái Trung Quốc ra sức thu mua cá tra, bất kể chất lượng, đem gia công và chế biến tăng trọng để XK qua biên giới.

Theo ông Hòe, việc không quản lý chặt chẽ chất lượng cá tra XK đi Trung Quốc đang được gia công chế biến tràn lan sẽ gây tổn hại đến uy tín chất lượng cá tra Việt Nam tại các thị trường XK khác trong khi Việt Nam đang nỗ lực xây dựng lại hình ảnh và chất lượng cá tra thông qua việc thực thi các thông tư của ngành và Nghị định Chính phủ xây dựng ngành cá tra phát triển bền vững.

Quan trọng hơn, Trung Quốc không còn là thị trường hàng chất lượng thấp mà là một thị trường đang phát triển và nhạy cảm với các vấn đề an toàn vệ sinh thực phẩm, nên người tiêu dùng nước này đã tìm kiếm những sản phẩm nhập khẩu được chấp nhận tại thị trường Âu, Mỹ, trong đó có sản phẩm cá tra Việt Nam.

Cuối năm 2017, trên một trang báo điện tử chuyên ngành thủy sản của Trung Quốc (Xinhua News) đã đặt ra quan ngại về chất lượng cá tra Việt Nam, đồng thời đề cập đến hiện tượng cá nhân người Trung Quốc liên quan đến hoạt động buôn lậu cá tra.

Để việc XK cá tra ổn định và đạt kim ngạch XK dự kiến trên 1,8 tỷ USD, đồng thời tạo bàn đạp cho sự phát triển những năm tiếp theo, tránh những hậu quả như phụ thuộc thị trường, cạnh tranh không lành mạnh, Vasep kiến nghị rất cần các giải pháp quản lý chặt chẽ, đồng bộ ngành cá tra về sản xuất cũng như XK.

Đồng thời, Chính phủ xem xét và chỉ đạo thực hiện quản lý chất lượng theo chuẩn quốc tế đối với mặt hàng thủy sản XK đi Trung Quốc bằng đường bộ thông qua việc cấp và kiểm tra bắt buộc chứng thư chất lượng an toàn vệ sinh thực phẩm trước khi XK.

Bên cạnh đó, kiến nghị Chính phủ có chương trình kiểm tra điều kiện sản xuất của các cơ sở gia công, sơ chế thủy sản XK cho thị trường Trung Quốc hiện nay để đảm bảo chất lượng thủy sản XK.

Ông Quốc khuyến nghị các hộ chuyên sản xuất giống cần đăng ký tham gia chuỗi liên kết sản xuất giống cá tra 3 cấp. Theo đó, các DN, tổ chức, cá nhân có đủ điều kiện cung cấp đàn cá tra bố mẹ tuyển chọn các tính trạng tốt để chuyển giao cho đơn vị cấp 2; cấp 2 là các DN có cơ sở sản xuất giống, các trại giống,… trong quy hoạch liên kết sản xuất, cung cấp cá tra bột để từ đó cung cấp lại cho các vùng nuôi, các DN nuôi cá tra thành phẩm. Đối với các hộ nuôi nguyên liệu cần tham gia vào một liên kết nào đó với DN để đầu ra được thuận lợi.

Bà Tô Thị Tường Lan, Phó Tổng thư ký Vasep, bổ sung thêm, trong bối cảnh khan hiếm nguyên liệu như hiện nay sẽ diễn ra việc cạnh tranh thu mua nguyên liệu XK sang thị trường giá trị cao như Mỹ và EU và tiểu thương gom hàng để mua bán qua mậu biên, bỏ qua các vấn đề về chất lượng và an toàn thực phẩm.

“Tuy nhiên, chúng ta đừng nghĩ thị trường Trung Quốc không quan tâm vấn đề vệ sinh an toàn thực phẩm. Đây là thị trường nhạy cảm nên cần lấy chất lượng làm hàng đầu khi XK cá tra vào Trung Quốc như đã áp dụng cho thị trường Mỹ và EU”, bà Lan nói.

Lê Thúy