Dự án Luật Đầu tư sửa đổi đang được xem xét tại Kỳ họp thứ 10 của Quốc hội. Trong bối cảnh cạnh tranh thu hút FDI giữa các quốc gia ngày càng gay gắt và xu hướng dịch chuyển chuỗi cung ứng toàn cầu diễn ra mạnh mẽ, những điều chỉnh trong dự án luật được kỳ vọng không chỉ mang ý nghĩa tháo gỡ những hạn chế trước mắt mà còn có thể quyết định vị thế của Việt Nam trong chu kỳ đầu tư mới.
Dự án Luật Đầu tư sửa đổi: Tâm điểm cải cách
 |
|
Dòng vốn FDI thực hiện 11 tháng năm 2025 cao nhất trong 5 năm trở lại đây với 23,6 tỷ USD, phản ánh niềm tin của nhà đầu tư bất chấp bối cảnh biến động kinh tế thương mại thế giới. |
Theo Bộ Tài chính, Dự thảo Luật hoàn thiện theo hướng, thu hẹp và làm rõ phạm vi các dự án phải thực hiện chấp thuận chủ trương; tiếp tục đẩy mạnh phân cấp, phân quyền chấp thuận chủ trương đầu tư và tiếp tục đơn giản hóa thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư.
Dự thảo Luật cũng sửa đổi bổ sung quy định cho phép nhà đầu tư nước ngoài được thành lập doanh nghiệp trước khi được cấp giấy chứng nhận đăng ký đầu tư.
“Đây là quy định mới nhằm cải cách căn bản về thủ tục đầu tư đối với nhà đầu tư nước ngoài”, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng cho biết khi trình bày tờ trình trước Quốc hội.
Bên cạnh đó, dự thảo Luật cũng mở rộng đối tượng áp dụng thủ tục đầu tư đặc biệt (luồng xanh), cho phép các dự án đầu tư tại khu công nghiệp, khu chế xuất, khu công nghệ cao, khu công nghệ số tập trung, khu thương mại tự do và các khu chức năng trong khu kinh tế được thực hiện thủ tục đầu tư đặc biệt mà không hạn chế về ngành, lĩnh vực, trừ một số dự án lớn, quan trọng.
Các quy định về ưu đãi đầu tư và hỗ trợ đầu tư được nhận định là nhóm quy định có ý nghĩa then chốt thu hút dòng vốn đầu tư chất lượng cao, tạo lập động lực tăng trưởng mới, đồng thời đồng hành cùng doanh nghiệp.
Nhiều ý kiến chỉ ra, trong những năm qua, Việt Nam chủ yếu dựa vào ưu đãi tài chính như thuế thu nhập doanh nghiệp, miễn giảm thuê đất, khấu hao nhanh... Tuy nhiên, ưu đãi tài chính đang mất dần lợi thế cạnh tranh khi các quốc gia lân cận đồng loạt áp dụng, trong khi thuế tối thiểu toàn cầu làm giảm hiệu quả của công cụ này.
Bên cạnh đó, ưu đãi hiện nay không gắn với kết quả thực hiện, khiến nhiều dự án dù không đạt mục tiêu cam kết vẫn được hưởng lợi dài hạn. Việc chuyển giá, kê khai lỗ kéo dài vẫn xảy ra, tạo cạnh tranh không lành mạnh và làm thất thoát ngân sách.
Đại biểu Phan Thị Mỹ Dung, Đoàn ĐBQH tỉnh Tây Ninh nhấn mạnh, xu hướng quốc tế đang dịch chuyển mạnh sang ưu đãi phi tài chính, đặc biệt trong lĩnh vực công nghệ cao và Việt Nam đang thiếu nhóm ưu đãi này.
Nhiều đại biểu cho rằng, nếu ưu đãi lớn không kèm điều kiện chuyển giao công nghệ thì Việt Nam mãi chỉ làm công xưởng. Do đó, Luật Đầu tư cần bổ sung điều kiện tối thiểu về chuyển giao công nghệ, đào tạo lao động bậc cao cho Việt Nam mỗi năm. Nếu không hoàn thành cam kết, nhà đầu tư bị thu hồi ưu đãi và phải bồi hoàn.
Cơ hội chiến lược cho chu kỳ FDI mới
Sự cấp thiết của Luật Đầu tư sửa đổi càng trở nên rõ ràng khi dòng vốn FDI vào Việt Nam tiếp tục tăng trưởng ấn tượng, và thể hiện sự dịch chuyển rõ nét trong xu hướng đầu tư.
Báo cáo của Cục Thống kê, Bộ Tài chính cho thấy, tính từ đầu năm đến hết tháng 11, tổng vốn đầu tư nước ngoài đăng ký đạt 33,69 tỷ USD, tăng 7,4% so với cùng kỳ năm trước. Trong số này, vốn đăng ký mới đạt 15,956 tỷ USD, giảm 8,2% so với cùng kỳ; vốn điều chỉnh đạt 11,617 tỷ USD, tăng 17%; vốn đầu tư thông qua góp vốn, mua cổ phần đạt trên 6,117 tỷ USD, tăng 50,7% so với cùng kỳ năm ngoái.
Vốn FDI thực hiện 11 tháng ước đạt 23,6 tỷ USD, tăng 8,9% so với cùng kỳ năm trước. Đây là số vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài thực hiện cao nhất của mười tháng trong 5 năm qua, phản ánh niềm tin lớn của nhà đầu tư vào thị trường.
Đặc biệt, công nghiệp chế biến, chế tạo đạt 19,56 tỷ USD, chiếm 82,9% tổng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài thực hiện, phản ánh xu hướng dịch chuyển sang các ngành giá trị cao như điện tử, thiết bị công nghệ và bán dẫn
Trao đổi với Vnbusiness , ông Thomas Rooney, Phó Giám đốc Bộ phận Dịch vụ Công nghiệp, Savills Hà Nội cho biết, Savills đang chứng kiến sự quan tâm ngày càng lớn tới Việt Nam từ các nhà đầu tư trong lĩnh vực sản xuất công nghệ cao, linh kiện cơ khí chính xác và logistics.
Tuy nhiên theo ông, bước tiếp theo Việt Nam cần làm là đảm bảo các chính sách ưu đãi nhằm khuyến khích việc chuyển giao tri thức và phát triển các nhà cung cấp, “để chất lượng trở thành giá trị thực tế chứ không chỉ là khẩu hiệu".
Theo TS. Nguyễn Sĩ Dũng, nguyên Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội, việc sớm hoàn thiện và ban hành Luật Đầu tư sửa đổi sẽ tạo ra những hiệu ứng lan tỏa mang tính chiến lược cho cả giai đoạn phát triển 2025 - 2035.
Đối với FDI, sự cải thiện môi trường đầu tư là "tín hiệu xanh" cho thấy Việt Nam sẵn sàng đón nhận những dự án quy mô lớn và công nghệ cao.
"Làn sóng dịch chuyển đầu tư đang hướng mạnh vào những thị trường có thể cung cấp thủ tục nhanh, thể chế minh bạch và ưu tiên rõ ràng cho công nghệ cao. Nếu cải cách kịp thời, Việt Nam có cơ hội bứt lên như một điểm đến hàng đầu cho các tập đoàn bán dẫn, AI, công nghệ xanh… Ngược lại, sự chậm trễ có thể khiến cơ hội rơi vào tay các quốc gia trong khu vực", ông Dũng bình luận.
Ông Nguyễn Khắc Lịch, Cục trưởng Cục Công nghiệp công nghệ thông tin, Bộ Khoa học và Công nghệ Việt Nam cần tận dụng tối đa lợi thế địa chính trị để trở thành “điểm cộng một” trong chiến lược đa dạng hóa chuỗi cung ứng của các tập đoàn lớn đang dịch chuyển khỏi một số thị trường truyền thống. Việc xây dựng các cơ chế ưu đãi đặc biệt nhằm thu hút đầu tư trực tiếp vào những dòng chip mới chuyên dụng cho công nghiệp và sản xuất thông minh.
Ông Lê Hoàng Anh, Đoàn ĐBQH tỉnh Gia Lai Dự thảo Luật Đầu tư còn thiên về quy mô vốn lớn, nhiều lao động trong khi Việt Nam đang cần thu hút các dự án công nghệ cao, bán dẫn, trí tuệ nhân tạo, năng lượng xanh, kinh tế tuần hoàn. Ưu đãi phải chuyển từ quy mô sang chất lượng, đề nghị bổ sung các tiêu chí định lượng, tỉ lệ về đầu tư nghiên cứu và phát triển, tỉ lệ sử dụng năng lượng tái tạo, mức phát thải cacbon, tỷ lệ lao động chất lượng cao.
Ông Sùng A Lềnh, Đoàn ĐBQH tỉnh Lào Cai Thực tiễn cho thấy nhiều dự án được hưởng ưu đãi lớn nhưng không đạt mục tiêu cam kết về tiến độ, việc làm, chuyển giao công nghệ hoặc hiệu quả lan tỏa. Ban soạn thảo bổ sung một khoản quy định về cơ chế đánh giá định kỳ hiệu quả của chính sách ưu đãi đầu tư. Trong trường hợp dự án không đạt mục tiêu, chậm triển khai hoặc vi phạm các điều kiện, cơ quan có thẩm quyền cần quyết định thu hồi, điều chỉnh hoặc chấm dứt ưu đãi. |
Đỗ Kiều
