Bà Ngụy Thị Khanh, Giám đốc điều hành Trung tâm Phát triển Sáng tạo Xanh (GreenID) cho biết, mục tiêu của dự án là nâng cao khả năng tiếp cận điện của các hộ chưa có điện lưới, góp phần thúc đẩy ứng dụng các giải pháp xanh cho cộng đồng. Cơ chế hỗ trợ tài chính được áp dụng dựa vào kết quả, mỗi hộ gia đình phải tự chi đối ứng 50% chi phí lắp đặt pin mặt trời và được dự án hỗ trợ 50%.
Núi cao cũng có điện dùng
GreenID đã phối hợp với Ban quản lý dự án xác định tiêu chí các hộ gia đình thuộc đối tượng áp dụng để triển khai mô hình. Nhóm năng lượng xanh thực hiện các hoạt động truyền thông cho cộng đồng trước khi ứng dụng các giải pháp, sau đó các hộ gia đình sẽ đăng ký và nhóm thợ địa phương sẽ chịu trách nhiệm lắp đặt. Tại địa bàn dự án, hầu hết các hộ gia đình đều sinh sống ở khu vực sườn núi và ấp xa trung tâm, nên việc vận chuyển thiết bị, đi lại gặp nhiều khó khăn, việc lắp đặt cũng mất nhiều thời gian hơn.
 |
|
Mỗi hộ gia đình phải tự chi đối ứng 50% chi phí lắp đặt pin mặt trời và được dự án hỗ trợ 50%. |
Trên cao chót vót ở một góc sườn núi Dài thuộc địa phận ấp Rò Leng, xã Châu Lăng, chúng tôi ghé thăm ngôi nhà của ông Huỳnh Văn Boong, 68 tuổi.
Ông Boong cho hay, trên núi không có điện lưới. Ngay cả ấp Rò Leng ở dưới chân núi cũng chưa có điện lưới, hiện người dân ở đó chủ yếu dùng điện mặt trời. Tấm pin điện mặt trời tại nhà ông Boong có công suất 300 W, cùng với bộ sạc điện có giá 3 triệu đồng. Ông được dự án của GreenID hỗ trợ 50%, nên chỉ phải bỏ ra 1,5 triệu đồng.
“Trước kia, khi chưa lắp điện mặt trời, tôi có ắc quy mỗi tháng đem xuống chân núi sạc một lần, chỉ dùng để thắp một bóng điện, mỗi tối chỉ thắp một giờ. Nay có điện mặt trời, tôi dùng dư điện…”, ông Boong nói.
Trên núi Dài hiện có 13 hộ gia đình đã đầu tư lắp pin điện mặt trời, được dự án của GreenID hỗ trợ một nửa chi phí. Nhờ có điện, nhiều gia đình đã đầu tư mua ti vi, máy bơm nước, tủ lạnh phục vụ đời sống.
Xã Ô Lâm của huyện Tri Tôn cũng có hơn 99% dân số là người Khơme. Chị Bồ Kim My, cán bộ khuyến nông xã Ô Lâm cho hay, thống kê năm ngoái cả xã còn 110 hộ chưa có điện. Riêng ấp Phước Thọ có 40 hộ chưa có điện và dự án của GreenID đã hỗ trợ lắp đặt điện mặt trời được 5 hộ.
Ông Chau Ban, 65 tuổi ở phum Satơlkrắc thuộc ấp Phước Thọ phấn khởi cho biết: “Tháng 8/2020, dự án hỗ trợ 1,5 triệu đồng, gia đình tôi dành dụm 2,5 triệu đồng nữa nên lắp được một tấm năng lượng mặt trời trên mái nhà, từ đó có điện thắp sáng và quạt mát”.
Ông Chau Soi (sinh năm 1963) ở ấp Phước Long kể, trước đây, ông phải mua bình ắc quy thắp sáng bóng đèn nhỏ cho nhà nghèo đỡ tối tăm. Tháng 12/2020, cán bộ ấp giới thiệu dự án lắp đặt điện mặt trời, ông chỉ có 2,1 triệu đồng nhưng cũng được hỗ trợ gắn một tấm năng lượng mặt trời lên mái nhà. Từ đó, nhà ông có điện thắp sáng và chạy quạt máy.
Gia trại “2 trong 1”
Đến xã Châu Lăng, chúng tôi được tham dự Lễ khánh thành mô hình thử nghiệm “Kết hợp sản xuất nông nghiệp và điện mặt trời” tại gia đình ông Chau Hon - người Khơme ở ấp An Hòa.
 |
|
Mô hình thử nghiệm “Kết hợp sản xuất nông nghiệp và điện mặt trời” bước đầu mang lại hiệu quả cao, dự kiến sẽ được nhân rộng trong thời gian tới. |
Ông Chau Hon kể, vùng đất này trước đây thiếu nước, cuộc sống rất khó khăn. Từ khi Nhà nước làm hệ thống thủy lợi, bơm nước từ sông lớn vào thì một năm làm được 3 vụ lúa, cuộc sống đỡ khó khăn nhưng vẫn vất vả, tiết kiệm lắm mới đủ ăn. Bình quân một công đất làm lúa một năm lời 8-9 triệu đồng, vợ chồng ông có hơn 3 ha, tằn tiện mới nuôi được 3 đứa con dựng vợ gả chồng. Gần đây, ông đào ao trữ nước, lên liếp trồng rau màu 2 công đất để có tiền xoay xở hàng ngày.
Đầu năm 2020, Tổ chức GreenID đến trao đổi và đưa Công ty CS về đầu tư điện mặt trời trên 400 m2 đất. “Ban đầu, dự án và doanh nghiệp đến vận động liên kết theo mô hình hai bên cùng góp vốn đầu tư xây dựng nhà màng sản xuất nông nghiệp, lắp đặt các tấm pin điện áp mái trên mái nhà màng. Nhưng tôi không muốn bỏ vốn đầu tư, mà chỉ muốn cho thuê đất để họ làm”, ông Châu Hon nói.
Sau khi bàn bạc, phương án thống nhất được đưa ra là: ông Chou Hon cải tạo chuyển đổi 800 m2 diện tích đất trồng lúa, trong đó cho doanh nghiệp thuê đất trên diện tích 400 m2 để thử nghiệm mô hình. Gia đình ông được trả tiền thuê đất 11 triệu đồng/năm. Dự án và doanh nghiệp đầu tư tiền làm nhà màng và lắp đặt pin sản xuất điện mặt trời. Ông được phép trồng cây rau màu trong nhà màng, nhưng phải tuân thủ quy trình kỹ thuật do Dự án hướng dẫn. Toàn bộ rau màu thu hoạch, gia đình ông được bán và thu lợi nhuận.
Hệ thống điện mặt trời trên 400 m2 đất nông nghiệp của ông Châu Hon có vốn đầu tư 911.487.000 đồng, do Công ty CS góp 76%, GreenID 24%. Mô hình hệ thống điện mặt trời kết hợp sản xuất nông nghiệp tại hộ gia đình ông Chau Hon có công suất 45kWp, phía dưới là nhà màng trồng cây. Hiện, tại mô hình, Công ty CS đầu tư và thu tiền bán điện cho EVN đấu lưới từ tháng 12/2020; trung bình mỗi ngày, hệ thống sản xuất được 103 kWh điện. Từ tháng 1-3/2021, mô hình đã bán được hơn 4.471 kWh điện, tương đương hơn 22 triệu đồng.
Ông Chau Hon cho biết, trong nhà màng dưới hệ thống pin điện mặt trời, gia đình trồng thử nghiệm dưa leo từ tháng 2/2021, cây trồng trong nhà lưới dưới các tấm pin phát triển tốt hơn ruộng đối chứng bên ngoài, tỷ lệ đậu trái khá ổn định. Hiện tại, gia đình ông thu hoạch mỗi ngày hơn 40kg dưa leo, bán giá 6.000 đồng/kg. Trái có mẫu mã quả đẹp và dài, tươi ngon, được bạn hàng đánh giá cao. Ước tính mỗi lứa dưa trồng 2,5 tháng, cho thu nhập 8-10 triệu đồng. Trước kia, với 800 m2 đất, trồng lúa chỉ cho thu nhập 6-7 triệu đồng/năm, nhưng nay ước tính nếu trồng dưa 4 vụ/năm sẽ cho lợi nhuận 30-35 triệu đồng. Nếu cộng thêm tiền cho doanh nghiệp thuê mặt bằng để sản xuất điện mặt trời, tổng thu nhập sẽ đạt 40-45 triệu đồng/năm, cao gấp 7 lần so với trồng lúa trước đây.
Ông Trương Kiến Thọ, Phó Giám đốc Sở NN&PTNT tỉnh An Giang khẳng định, các nhà đầu tư đưa điện mặt trời về nông hộ đã trực tiếp thúc đẩy chuyển đổi cây trồng tạo ra lợi ích kép. Đặc biệt, tập huấn kỹ thuật cho nông dân và cả cán bộ quản lý với từng loại cây cụ thể kết hợp phát triển năng lượng sạch để nâng cao hiệu quả kinh tế, thật sự có ý nghĩa trên vùng đất khô cằn, thiếu nước sản xuất.
“Việc kết hợp sản xuất nông nghiệp và điện mặt trời là mô hình mới ở An Giang, cho thấy được hiệu quả bước đầu đã mang lại từ mô hình. Khi nhìn hình ảnh những tấm pin che trên diện tích đất nông nghiệp, nhiều người nghĩ không canh tác được, tuy nhiên nếu lựa chọn cây trồng phù hợp, năng suất, chất lượng lại đạt cao hơn. Cùng trên vùng đất khô cằn, nông dân vừa giữ được thu nhập từ trồng trọt, vừa thu thêm tiền điện bán hàng tháng. Một số cây trồng được hưởng lợi khi tăng mức độ che phủ, cho năng suất cao hơn, chất lượng sản phẩm tốt hơn. Đây là mô hình có thể giúp nhiều nông dân thoát nghèo bền vững, vươn lên khá giả”, ông Thọ nói.
Ông Koss Neefjes, người Hà Lan, là Giám đốc Công ty CS kể, ông đến An Giang từ 3 năm trước, mang theo giấc mơ tạo lợi ích cho nông dân vùng đất này. Công ty có quy mô nhỏ, nên mục tiêu kết hợp năng lượng mặt trời với sản xuất nông nghiệp khi triển khai trên thực tế gặp nhiều khó khăn, thử thách. Nhờ chính quyền địa phương hỗ trợ và người dân mạnh dạn tham gia mà các khó khăn, thử thách đang dần được vượt qua.
“Đây là mô hình ban đầu nên chi phí đầu tư còn cao, chúng tôi đã rút được kinh nghiệm để đảm bảo các hệ thống sau sẽ giảm. Chúng tôi sẵn sàng phổ biến những bài học kinh nghiệm, mong nhiều nhà đầu tư đến với các hộ nông dân để phát triển mô hình rộng rãi, đem lại lợi ích ngày càng nhiều”, ông Koss Neefijes bày tỏ.
Giám đốc điều hành GreenID Ngụy Thị Khanh chia sẻ, nghiên cứu tiềm năng điện mặt trời vùng Đồng bằng sông Cửu Long thấy rất lớn, nhiều người đã mơ ước đưa năng lượng xanh đến mọi nông hộ, ứng dụng vào sản xuất nông nghiệp để giải quyết thách thức kép là biến đổi khí hậu và dịch bệnh. Phát triển năng lượng sạch ở nông hộ còn mang lại sự công bằng, đó là các doanh nghiệp nhỏ cũng có cơ hội đầu tư, mọi nông hộ thì có thêm điều kiện nâng cao thu nhập.
Theo thỏa thuận tại mô hình nhà ông Chau Hon, thời hạn rút vốn đầu tư của Công ty CS là 10 năm. Sau đó, hệ thống giao cho GreenID và hộ dân quản lý sử dụng. Sau 20 năm, GreenID giao lại hộ dân toàn quyền sở hữu. Mô hình được mong đợi sẽ mang lại nhiều lợi ích đa phương về tài chính cho các bên tham gia và kêu gọi thêm nhà đầu tư mở rộng.
Nhóm dự án cho biết, sẽ tiếp tục phối hợp với các viện nghiên cứu để tính toán mức độ sinh trưởng của nhiều loại cây trồng dưới các tấm quang năng. Từ đó, phân tích các phương án kỹ thuật và tài chính kết hợp điện mặt trời với trồng rau màu, chăn nuôi, thủy sản. Kết quả nghiên cứu sẽ được tài liệu hóa để chia sẻ với các bên liên quan và thúc đẩy quá trình ban hành chính sách phát triển.
“Mong rằng trong 5 năm tới có chính sách phù hợp hơn khuyến khích ngân hàng - nhà đầu tư nhỏ - nông hộ tham gia rộng rãi, đem lại lợi ích lớn cho nông dân, nông nghiệp và đất nước”, bà Khanh bày tỏ.
Chu Khôi
