Trong những năm qua, cùng với doanh nghiệp (DN) nói chung, HTX là một thành phần kinh tế quan trọng trong cung cấp dịch vụ và kết nối sản xuất cho hàng chục triệu hộ gia đình để tạo ra sản phẩm có năng suất và chất lượng cao. Cả nước hiện có hơn 21.000 HTX, trong đó khoảng 30% là làm ăn hiệu quả, đóng góp khoảng 6% GDP.
Tăng thêm nguồn tài chính
Chính sách ưu đãi thuế giá trị gia tăng (GTGT) đối với HTX chủ yếu hướng vào lĩnh vực sản xuất nông nghiệp. Sản phẩm của HTX là sản phẩm trồng trọt, chăn nuôi, thủy sản... chưa qua chế biến thành các sản phẩm khác hoặc chỉ qua sơ chế thông thường bán ra thuộc đối tượng không chịu thuế GTGT.
Ngoài ra, khi bán cho DN, HTX khác không phải kê khai, tính nộp thuế GTGT. Ở khâu kinh doanh thương mại áp dụng mức thuế suất thuế GTGT 5% (mức thuế suất thông thường là 10%). Trường hợp các sản phẩm này của HTX đã qua chế biến thì thuộc đối tượng chịu thuế GTGT với thuế suất 10%.
Bên cạnh đó, những cải cách về chính sách thuế thu nhập doanh nghiệp (TNDN) nói chung, chính sách ưu đãi thuế TNDN đối với HTX nói riêng ngày càng công khai, minh bạch, phù hợp với thực tiễn và đến nay đã phát huy hiệu quả thiết thực, tạo động lực thúc đẩy gia tăng dòng vốn đầu tư vào các HTX trong các lĩnh vực ưu tiên khuyến khích đầu tư.
Thậm chí ở những vùng hay địa bàn khó khăn, ngoài việc được hưởng thuế TNDN thấp, các HTX còn được giảm 50% thuế TNDN; đối với các dịch vụ cung ứng thiết yếu đời sống của nông dân (là thành viên HTX) thì được miễn.
Đánh giá của Tổng cục Thuế cho thấy, chính sách thuế TNDN đối với HTX đã góp phần thúc đẩy sản xuất, kinh doanh (SX-KD), tạo điều kiện để HTX tăng thêm nguồn tài chính, tăng tích lũy nhằm đẩy mạnh đầu tư phát triển, nâng cao năng lực cạnh tranh, bảo đảm bình đẳng với mọi thành phần kinh tế, tạo việc làm cho người lao động.
Không chỉ ưu đãi về thuế GTGT, thuế TNDN, HTX còn có nhiều ưu đãi về thuế sử dụng đất nông nghiệp, thuế sử dụng đất phi nông nghiệp, thuế tài nguyên, lệ phí trước bạ.
Các chính sách ưu đãi về thuế đã khuyến khích, tạo điều kiện thúc đẩy phát triển HTX, tác động trực tiếp vào SX-KD của thành viên, cũng góp phần tăng cường năng lực cạnh tranh của kinh tế hộ, đặc biệt là kinh tế hộ nông dân và các cơ sở SX-KD quy mô vừa và nhỏ.
Chính sách ưu đãi thuế TNDN đối với HTX đã tạo bệ phóng thúc đẩy hoạt động SX-KD |
Cần nâng cao chuyên môn
Theo khảo sát của Tổng cục Thuế, chính sách ưu đãi thuế đối với HTX trong những năm gần đây đã được sửa đổi, bổ sung nhiều lần và hiện đang được đánh giá là quy định ưu đãi ở mức cao nhất đối với HTX. Số liệu báo cáo của Tổng cục Thuế cho thấy số tiền thuế miễn, giảm đối với HTX trong giai đoạn 2014 - 2016 trung bình khoảng gần 60 tỷ đồng/năm.
Về hoàn thuế, theo thống kê chưa đầy đủ của các cục thuế, số lượng HTX được hoàn thuế chỉ khoảng 30 - 40 HTX/năm với số tiền hoàn thuế GTGT trong 3 năm 2014 - 2016 khoảng 30 - 50 tỷ đồng/năm.
Ông Vũ Công Nhĩ - Vụ trưởng, Phó trưởng Ban Cải cách và hiện đại hóa (Tổng cục Thuế), đánh giá các ưu đãi về thuế GTGT và thuế TNDN khuyến khích được HTX sản xuất, sơ chế, chế biến sản phẩm nông nghiệp tại thị trường trong nước. Các HTX kinh doanh hàng nông sản trong thị trường nội địa cũng rất có lợi, vừa tiết kiệm được chi phí do không phải nộp thuế trước đối với hàng nông sản khi mua vào hoặc nhập khẩu, vừa bảo đảm được quyền khấu trừ thuế GTGT đầu vào đối với các chi phí ở khâu lưu thông khi làm tăng giá trị của hàng hóa nông sản như bảo quản, đóng gói, vận tải, quản lý...
Ts. Lê Đức Thịnh - Phó Cục trưởng Cục Kinh tế hợp tác và phát triển nông thôn (Bộ NN&PTNT) nhận định, chính sách ưu đãi thuế TNDN đối với HTX đã tạo bệ phóng thúc đẩy hoạt động SX-KD, giúp các HTX có thêm nguồn lực tài chính để đẩy mạnh đầu tư phát triển.
Tuy nhiên, dù nhận được rất nhiều ưu đãi, hỗ trợ từ các chính sách thuế, song theo đánh giá thì sự phát triển của các HTX thời gian qua còn chưa xứng với tiềm năng.
Thực tế, hiện đa phần kế toán của các HTX, đặc biệt là HTX nông nghiệp chỉ có 50% là có trình độ chuyên môn; trong đó chỉ có khoảng 20% là có bằng trung cấp trở lên. Điều đó khiến bộ phận kế toán của các HTX không cập nhật kịp thời và nắm bắt được hết các chính sách thuế mới.
Để khắc phục được nhược điểm này, Bộ Tài chính đã ban hành Thông tư 340/2016/TT-BTC hỗ trợ các HTX tuyển dụng lao động có trình độ đại học và cao đẳng về làm việc, trong đó có lao động làm việc trong lĩnh vực kế toán.
Bộ KH&ĐT cùng với sự hỗ trợ của Canada dự kiến trong năm 2018 sẽ hoàn thành phần mềm quản lý cơ sở dữ liệu cho HTX, để thống nhất với cơ quan thuế trong việc quản lý mã số thuế của các HTX.
Hồng Nhung