Trước đây, quả cà phê chủ yếu được lấy nhân để rang, xay thành sản phẩm, còn vỏ cà phê chỉ là phế phẩm bỏ đi. Nhưng nay, tại HTX Bích Thao, vỏ cà phê đã được nâng tầm thành sản phẩm có giá trị, đó là trà.
Nâng niu phế phẩm!
Ông Nguyễn Xuân Thao, Giám đốc HTX, cho biết thực tế trên thế giới, việc dùng vỏ cà phê làm trà khá phổ biến nhưng ở Việt Nam thì lại mới lạ vì ít đơn vị làm.
Với mong muốn không chỉ phục vụ thị trường trong nước mà còn đáp ứng các tiêu chuẩn xuất khẩu, các thành viên HTX đã phải đi thực tế ở một số cơ sở đã sản xuất thành công trà từ vỏ cà phê ở Tây Nguyên và mời các chuyên gia về hỗ trợ.
Khi làm ra loại sản phẩm này phải tuân theo quy trình hết sức nghiêm ngặt: 100% quả cà phê chín đỏ trên cây mới được thu hái. Thời gian thu hoạch cũng nằm trong khung giờ cố định từ 8 - 10 giờ sáng và 15 - 17 giờ chiều nhằm giữ được lượng đường tự nhiên trong vỏ cà phê.
Sau đó, quả cà phê được rửa và chỉ chọn những quả bảo đảm chất lượng, hong khô 2 - 4 giờ rồi thực hiện tách vỏ. Công đoạn tách vỏ không sử dụng nước nên tránh được ô nhiễm môi trường.
Khi tách vỏ cũng phải tuân thủ theo những yêu cầu nhất định để vỏ cà phê không bị dập nát. Do điều kiện trồng, cách chăm sóc ảnh hưởng đến chất lượng hương vị của vỏ cà phê, nên những cây cà phê được trồng để lấy vỏ thường hạn chế đến mức thấp nhất hoặc thậm chí là không sử dụng thuốc trừ sâu hóa học.
Vỏ cà phê được phơi trong nhà kính với thời gian nhất định. Lúc này, nắng là yếu tố rất quan trọng bởi nếu không được phơi đủ nắng thì vỏ cà phê rất dễ bị mốc và lên men. Người làm cũng phải đảo liên tục giúp vỏ cà phê khô đều. Phơi trong nhà kính, lượng đường sẽ ngấm dần vào từng thớ vỏ. Thời gian và nhiệt độ sẽ quyết định đến hương vị sản phẩm.
Sản phẩm của HTX đáp ứng nhu cầu tiêu thụ trong nước và xuất khẩu |
Vỏ cà phê được kiểm tra hàm lượng axit, đường sau khi phơi, khi nào đạt đúng tiêu chuẩn mới đưa vào bảo quản ở nơi mát, sau đó đóng hộp. Với hương thơm đặc trưng cùng vị chua chua, hậu vị khá ngọt nên sản phẩm của HTX đã làm “say lòng” nhiều khách hàng.
Ngoài trà vỏ thông thường, HTX còn làm trà siro vỏ cà phê nhằm đa dạng sản phẩm, đáp ứng nhu cầu của thị trường.
HTX liên tục nhận được các đơn từ khách hàng trong và ngoài nước. Do các công đoạn sản xuất trà từ vỏ cà phê đa phần đều làm thủ công nên giá thành khá đắt, gấp 7 - 8 lần so với giá hạt cà phê thô. Hiện, HTX vừa cung cấp cho thị trường trong nước, vừa xuất khẩu sang các nước Đức, Pháp, Mỹ…
Nâng cao giá trị, bảo vệ môi trường
Việc đầu tư chế biến trà từ vỏ cà phê đã góp phần nâng cao doanh thu của HTX, mỗi năm đạt trên 40 tỷ đồng. HTX tạo việc làm thường xuyên cho khoảng 10 lao động địa phương với thu nhập 5 - 6 triệu đồng/người/tháng.
Đặc biệt, vỏ cà phê từ một phế phẩm nay được nâng tầm thành sản phẩm có giá trị cao đã giải quyết vấn đề ô nhiễm môi trường. Theo Ban giám đốc HTX, toàn xã Hua La có gần 1.400 ha cây cà phê, sản lượng cà phê nhân hằng năm ước đạt 3.000 tấn. Thông thường, vỏ quả cà phê thường bị loại bỏ trong quá trình sơ chế, ước tính mỗi năm nông dân thải ra hàng trăm tấn vỏ. Khi gặp trời mưa, loại phế phẩm này sẽ lên men, gây mùi khó chịu và làm ô nhiễm môi trường nghiêm trọng.
Không chỉ tận dụng vỏ cà phê làm trà, một phần vỏ được HTX dùng ủ làm phân hữu cơ từ đó giải quyết triệt để chất thải từ vỏ cà phê.
HTX Bích Thao góp phần nâng cao giá tri cây cà phê trên đất Sơn La khi chú trọng sản xuất bền vững |
Đối với quy trình sản xuất cà phê xay, HTX cũng đầu tư hệ thống chế biến khép kín từ sơ chế bằng máy tách vỏ cà phê liên hoàn công nghệ cao đến bóc tách vỏ cà phê, phơi sấy, rang xay. Nước thải cà phê được xử lý bằng công nghệ túi khí, bể lọc không gây ô nhiễm nguồn nước ngầm.
Đáng chú ý là HTX đã nghiên cứu và sản xuất thành công một số loại máy móc phục vụ các công đoạn chế biến như máy tách vỏ tự chế giúp nâng cao năng suất lao động. Từ đó, HTX đã nhận được 300 - 400 đơn đặt hàng máy tách vỏ cà phê từ các nông dân trồng cà phê tại Sơn La, Điện Biên và Tây Nguyên hàng năm, mang về hàng chục tỷ đồng doanh thu cho HTX.
Năm 2019, sản phẩm cà phê bột nguyên chất và trà siro vỏ cà phê của HTX đã được TP Sơn La lựa chọn là sản phẩm từ cà phê đặc trưng địa phương trong chương trình Mỗi xã một sản phẩm (OCOP). Cùng với việc xúc tiến thương mại, quảng bá, giới thiệu sản phẩm, HTX còn mở rộng hệ thống đại lý bán sản phẩm trên toàn quốc. Nhờ đó, các sản phẩm của HTX Bích Thao nói riêng và cà phê Sơn La nói chung ngày càng được nhiều người tiêu dùng trong và ngoài nước biết đến.
Như Yến