Tại tỉnh Khánh Hòa, với đặc thù địa hình đa dạng từ đồng bằng ven biển đến miền núi cao, sự chênh lệch về trình độ sản xuất giữa các vùng miền vẫn còn là một bài toán nan giải.
Chuyển đổi tư duy sản xuất
Tuy nhiên, sự phát triển của các HTX không chỉ tạo ra cầu nối liên kết sản xuất và tiêu thụ nông sản thuần túy, mà đã trở thành những đơn vị tiên phong trong việc tiếp nhận và chuyển giao các tiến bộ kỹ thuật hiện đại.
Tỉnh Khánh Hòa hiện có hàng trăm HTX và hàng nghìn tổ hợp tác hoạt động đa ngành nghề. Tuy nhiên, để những con số này thực sự chuyển hóa thành giá trị kinh tế, các HTX đã phải bắt đầu một hành trình khó khăn nhưng đầy triển vọng: thay đổi tư duy của người nông dân.
Tại nhiều địa phương của tỉnh, phần lớn thành viên HTX là đồng bào dân tộc thiểu số (DTTS), việc đưa công nghệ vào sản xuất bắt đầu từ những thay đổi cơ bản nhất trong canh tác. Thay vì dựa hoàn toàn vào kinh nghiệm truyền thống với năng suất bấp bênh, các HTX đã chủ động áp dụng các quy trình sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP, GlobalGAP và hướng tới nông nghiệp hữu cơ.
 |
|
Các HTX đầu tư công nghệ phục vụ cho sản xuất. |
Điển hình là mô hình của HTX Nông nghiệp xanh Sơn Thái tại xã Nam Khánh Vĩnh. Tận dụng lợi thế khí hậu ôn hòa và đất đai màu mỡ, ban lãnh đạo HTX đã kiên trì vận động bà con thay đổi phương thức canh tác. Thay vì lạm dụng phân bón hóa học và thuốc bảo vệ thực vật gây hại cho môi trường và sức khỏe, HTX đã chuyển sang sử dụng các chế phẩm sinh học, áp dụng công nghệ tưới tiết kiệm và hệ thống quản lý dịch hại tổng hợp.
Kết quả là chi phí đầu vào giảm đáng kể nhờ hạn chế được việc mua sắm vật tư hóa học, trong khi giá trị nông sản lại tăng cao do đáp ứng được các tiêu chuẩn khắt khe về an toàn thực phẩm. Đây chính là minh chứng rõ nét cho việc khi người nông dân làm chủ được công nghệ, họ không chỉ thoát nghèo mà còn tự tin bước vào nền kinh tế tri thức.
Số hóa chuỗi giá trị
Một trong những rào cản lớn nhất của nông sản miền núi là tính thời vụ và khó khăn trong khâu bảo quản, vận chuyển. Để giải quyết triệt để vấn đề này, các HTX tại Khánh Hòa đã và đang nghiên cứu, học hỏi các mô hình thành công về chế biến sâu để kéo dài vòng đời sản phẩm và tăng giá trị thặng dư.
HTX Du lịch - Nông nghiệp Lâm Sơn (xã Lâm Sơn) thực hiện mô hình trồng cây ăn quả theo tiêu chuẩn VietGAP kết hợp du lịch sinh thái trải nghiệm. Qua 2 năm đi vào hoạt động, đến nay, HTX đã nâng diện tích sản xuất lên gần 53ha trồng các loại cây: Dừa, mít, chôm chôm, bưởi, sầu riêng, chuối, môn chỉ tím, chanh dây, đu đủ, lúa và 7ha phát triển du lịch sinh thái. Đặc biệt, có 16ha ứng dụng công nghệ IoT (internet vạn vật), tự động hóa quá trình sản xuất, chăm sóc cây trồng, tuân thủ nghiêm ngặt quy trình canh tác hữu cơ sinh học.
Ngoài sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP, HTX Lâm Sơn đặc biệt chú trọng việc sơ chế, bảo quản, bảo đảm sản phẩm đạt chất lượng đến tay người tiêu dùng. Hiện nay, HTX đang ở những khâu cuối cùng trong xây dựng xưởng sơ chế và chế biến nông sản phục vụ xuất khẩu.
Điều đặc biệt là sản phẩm do HTX sản xuất đều đạt tiêu chuẩn VietGAP, cùng với việc ứng dụng công nghệ cao trong khâu bảo quản, chế biến không chỉ giúp HTX tận dụng, khai thác triệt để giá trị sản phẩm, mà còn chủ động được đầu vào, cân đối được đầu ra, không lo tình trạng được mùa, mất giá. Giá trị nông sản sau chế biến hứa hẹn cao gấp 7 - 8 lần so với bán tươi.
 |
|
Nhiều nông sản ở Khánh Hòa rộng đầu ra nhờ áp dụng khoa học công nghệ. |
Ngoài ra, HTX cũng đang xây dựng xưởng cơ khí sản xuất nhà kính, nhà màng chuẩn nông nghiệp công nghệ cao cung cấp cho HTX và thị trường nội địa, dự kiến hoàn thành và vận hành vào cuối năm, sẽ giúp HTX nâng cao hơn doanh thu, lợi nhuận.
Tại Khánh Hòa, xu hướng nâng cao giá trị, đa dạng ngành nghề như HTX Lâm Sơn cũng đang được thúc đẩy mạnh mẽ thông qua việc khuyến khích các HTX đầu tư trang thiết bị máy móc vào khâu sau thu hoạch hay ứng dụng công nghệ, kỹ thuật để chuẩn hóa quy trình. Việc số hóa quy trình sản xuất, chế biến không chỉ giúp nâng cao chất lượng mà còn giúp HTX kiểm soát tốt giá thành.
Bên cạnh công nghệ sản xuất, chuyển đổi số trong kinh doanh và marketing cũng đang tạo ra những thay đổi mang tính đột phá. Các HTX không còn phụ thuộc hoàn toàn vào hệ thống thương lái truyền thống vốn thường xuyên xảy ra tình trạng ép giá. Thay vào đó, việc chủ động xây dựng website, fanpage và tham gia các sàn thương mại điện tử đã mở ra một kênh tiếp cận khách hàng trực tiếp và rộng lớn.
Tiêu biểu như HTX Nông nghiệp - Dịch vụ và Du lịch cộng đồng Khánh Hiệp (xã Trung Khánh Vĩnh), tính đến tháng 11/2025, kênh thương mại điện tử và bán hàng trực tuyến hiện đóng góp tới 50% tổng doanh thu của HTX. Nhờ kênh online, các sản phẩm đặc sản vùng núi của HTX đã tiếp cận được khách hàng ở xa thay vì chỉ phụ thuộc vào thương lái địa phương.
Chiến lược phát triển trong kỷ nguyên số
Mặc dù những lợi ích của việc ứng dụng KH-CN là không thể phủ nhận, nhưng thực trạng triển khai hiện nay vẫn đang đối mặt với nhiều thách thức mang tính hệ thống. Tỷ lệ HTX chuyển đổi số ở Khánh Hòa mới đạt khoảng 40%.
Điều này phản ánh một thực tế là phần lớn các đơn vị vẫn đang loay hoay với những khó khăn về tài chính, hạ tầng công nghệ và năng lực quản lý. Đặc biệt, phần lớn các HTX miền núi vẫn hoạt động với quy mô nhỏ, ít thành viên và thiếu vốn đầu tư dài hạn cho công nghệ. Năng lực quản trị của ban điều hành HTX, đặc biệt là kỹ năng về chuyển đổi số, vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu của thực tiễn.
Như tại HTX Lâm Sơn, HTX mong muốn phấn đấu mở rộng diện tích sản xuất lên 100ha; đồng thời tiếp tục hoàn thiện hệ thống nhà hàng, quán cà phê, khu vui chơi, lưu trú, phòng trưng bày OCOP và phát triển thêm nhiều mô hình du lịch - dịch vụ mới, hướng tới hình thành "Làng du lịch sinh thái Lâm Sơn" vào cuối năm 2030.
Để làm được điều này, HTX mong muốn nhận được định hướng, hỗ trợ từ các nhà đầu tư tiềm năng, chính quyền địa phương; được tiếp cận các nguồn vốn vay ưu đãi của Nhà nước để đầu tư vào trang thiết bị sản xuất hiện đại. Cùng đó, HTX mong muốn được tham gia các diễn đàn, hội thảo về khởi nghiệp với các chuyên gia; tham quan học tập các mô hình kinh doanh, phát triển kinh tế có hiệu quả về chuyển đổi số, ứng dụng khoa học công nghệ, nhằm nâng cao hoạt động sản xuất, kinh doanh, đóng góp vào phát triển kinh tế - xã hội của địa phương.
Có thể thấy, việc đẩy mạnh ứng dụng KH-CN trong khu vực KTTT không chỉ mang lại hiệu quả kinh tế thuần túy, tăng năng suất hay giảm chi phí, mà còn góp phần quan trọng vào việc thực hiện các mục tiêu chiến lược về phát triển kinh tế - xã hội.
Sự hỗ trợ kịp thời từ Nhà nước và tinh thần chủ động, sáng tạo của chính các thành viên HTX, việc ứng dụng khoa học công nghệ là hoàn toàn khả thi. Đây chính là con đường ngắn nhất và bền vững nhất để khu vực KTTT phát huy hiệu quả và đóng góp vào sự phát triển của địa phương.
Anh Tiến
