Tại Nghệ An, nhiều HTX đã xác định KH-CN là động lực cốt lõi để tồn tại và phát triển. Khi công nghệ được tích hợp vào tri thức bản địa, sức sản xuất sẽ được giải phóng, tạo ra những giá trị thặng dư bền vững cho người nông dân.
Tối ưu hóa chi phí đầu vào
Trong kinh tế nông nghiệp, chi phí sản xuất luôn là yếu tố quyết định đến biên lợi nhuận và khả năng cạnh tranh của sản phẩm. Tại những vùng khó khăn, việc duy trì canh tác thường đối mặt với rào cản về chi phí phân bón hóa học và thuốc bảo vệ thực vật ngày càng tăng cao. Tuy nhiên, sự thay đổi trong phương thức quản lý tại các HTX, trong đó có HTX dịch vụ nông nghiệp tổng hợp Hòa Sơn (xã Văn Hiến) đã mở ra một hướng đi mới thông qua việc ứng dụng công nghệ sinh học.
Thay vì phụ thuộc vào các loại vật tư nông nghiệp công nghiệp đắt đỏ và có hại cho đất, HTX Hòa Sơn đã chuyển sang sử dụng chế phẩm vi sinh và công nghệ sinh học để xử lý sâu bệnh. Quy trình này cho phép tận dụng các phụ phẩm nông nghiệp để ủ phân hữu cơ tại chỗ, vừa giúp cải tạo độ phì nhiêu của đất, vừa cắt giảm trực tiếp từ 20-30% chi phí mua vật tư đầu vào.
Việc kiểm soát dịch hại bằng phương pháp sinh học không chỉ giúp giảm chi phí phun thuốc mà còn đảm bảo an toàn cho sản phẩm, tránh được các rủi ro về tồn dư hóa chất khiến sản phẩm bị loại bỏ khỏi các kênh phân phối uy tín.
 |
|
Đầu tư máy móc, áp dụng công nghệ trong sơ chế và chế biến dược liệu tại HTX Tĩnh Sáng Đường. |
Sự tối ưu hóa chi phí tại HTX Hòa Sơn còn đến từ việc chuẩn hóa quy trình chăm sóc. Việc áp dụng các tiến bộ KH-CN trong việc đo đạc độ ẩm, nhu cầu dinh dưỡng của cây cam giúp việc bón phân và tưới nước trở nên chính xác, tránh lãng phí nguồn lực.
Đây là minh chứng rõ nét cho thấy KH-CN không nhất thiết phải là những máy móc phức tạp, mà chính là sự thay đổi trong phương thức sử dụng nguồn lực một cách khoa học.
Khi chi phí sản xuất được kéo giảm xuống mức tối thiểu trong khi chất lượng được kiểm soát, năng lực cạnh tranh của sản phẩm cam Quỳ Hợp trên thị trường được củng cố đáng kể, tạo nền tảng cho sự phát triển ổn định của các hộ thành viên.
Đột phá năng suất và giá trị thặng dư
Nếu như việc tối ưu chi phí giúp HTX tồn tại, thì việc tăng năng suất và giá trị thặng dư thông qua công nghệ chế biến sâu chính là con đường để bứt phá. Tại Tương Dương, HTX nông dược Tĩnh Sáng Đường là một điển hình cho sự kết hợp giữa tri thức bản địa của người Thái với các thiết bị hiện đại để nâng cao năng suất sản xuất dược liệu.
Trước đây, dược liệu chủ yếu được thu hái và sơ chế thủ công, phụ thuộc hoàn toàn vào thời tiết nên tỉ lệ hao hụt cao, năng suất thấp và chất lượng không đồng đều. Để thay đổi thực trạng này, HTX Tĩnh Sáng Đường đã đầu tư mạnh mẽ vào hệ thống nhà xưởng rộng 500 m² với các thiết bị đồng bộ như máy sấy nhiệt, sấy lạnh, máy nấu cao, máy nghiền bột và đóng gói tự động. Việc chuyển từ phơi nắng thủ công sang sấy lạnh giúp giữ nguyên dược tính của sản phẩm, đồng thời rút ngắn thời gian chế biến gấp nhiều lần. Đặc biệt, các thiết bị này được tích hợp vào phần mềm quản lý để theo dõi nhiệt độ và kiểm soát công đoạn sấy, giúp sản phẩm đạt chuẩn chất lượng cao một cách đồng nhất.
 |
|
Nông nghiệp công nghệ cao được nhiều HTX đầu tư. |
Sự chuyển mình từ quy mô hộ gia đình sang mô hình HTX công nghệ đã giúp Tĩnh Sáng Đường mở rộng vùng nguyên liệu lên hơn 20 ha với sự liên kết của hàng chục hộ dân.
Năng suất sản xuất tăng vọt giúp HTX không chỉ cung ứng cho hai cửa hàng tại chỗ mà còn đáp ứng đơn hàng cho hàng chục đại lý trên toàn quốc. Việc tăng năng suất ở khâu chế biến đã tạo ra "cú hích" cho khâu sản xuất thô, giúp người dân tham gia trồng dược liệu và nuôi ong tự nhiên có thu nhập từ 40 - 80 triệu đồng/năm. Đây là con số ấn tượng so với việc canh tác cây keo truyền thống, chứng minh rằng KH-CN đã thực sự làm thay đổi hiệu suất kinh tế trên cùng một đơn vị diện tích đất rừng.
Chìa khóa mở cửa thị trường hiện đại
Khâu cuối cùng và cũng là khâu quan trọng nhất trong chuỗi giá trị là tiêu thụ sản phẩm. Tại HTX như Nam Anh (Nam Đàn), tư duy về thị trường đã có sự chuyển dịch mạnh mẽ từ "bán những gì mình có" sang "bán những gì thị trường cần".
HTX Nam Anh đã tham gia sâu vào chuỗi cung ứng bằng việc ký kết hợp đồng cung cấp rau màu dài hạn với các chuỗi siêu thị và mở rộng kênh giới thiệu thông qua du lịch cộng đồng. Để làm được điều này, việc đạt chuẩn OCOP và ứng dụng mã QR truy xuất nguồn gốc là điều kiện tiên quyết.
Công nghệ truy xuất nguồn gốc thông qua mã QR không chỉ là một công cụ kỹ thuật mà còn là "bản cam kết" về chất lượng đối với người tiêu dùng. Chỉ cần một thao tác quét mã, khách hàng có thể biết toàn bộ hành trình từ cây giống, quy trình chăm sóc đến ngày thu hoạch và đóng gói. Sự minh bạch này đã giúp sản phẩm của HTX vượt qua rào cản tâm lý của khách hàng đô thị, tự tin bước vào các kệ hàng siêu thị.
Không chỉ HTX Nam Anh, sự bùng nổ của chuyển đổi số đã giúp các HTX xóa bỏ rào cản địa lý. Như tại HTX Tĩnh Sáng Đường, doanh thu từ thương mại điện tử (TikTok, livestream, website) hiện chiếm tới 70% tổng doanh thu. Việc triển khai mô hình cộng tác viên online trên toàn quốc giúp sản phẩm của HTX có thể đến tay người tiêu dùng cả nước chỉ bằng một cú nhấp chuột.
Sự thành công của các mô hình HTX tại Nghệ An cho thấy, KH-CN không phải là xa vời đối với nông dân, HTX. Khi được chính quyền địa phương đồng lòng hỗ trợ và bản thân các HTX mạnh dạn đầu tư, công nghệ sẽ trở thành công cụ hữu hiệu để nâng cao vị thế của nông sản. Việc đưa công nghệ vào các HTX, nhất là những HTX ở vùng sâu vùng xa không chỉ tăng thu nhập mà còn giảm chi phí, mở rộng đầu ra và nâng cao giá trị cho sản phẩm.
Theo thống kê, Nghệ An đã có 97 HTX có ứng dụng công nghệ cao (chiếm 3,85% số HTX công nghệ cao toàn quốc) và 129 HTX có sản phẩm đạt hạng sao OCOP với tổng 222 sản phẩm (chiếm khoảng 5,95% số HTX là chủ thể OCOP cả nước); có 278 hợp tác xã liên kết sản xuất gắn với tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp, chiếm 38,5% (cao hơn bình quân chung cả nước 20%).
Chú trọng ứng dụng công nghệ cao vào sản xuất nông nghiệp đang mở ra hướng phát triển mới cho các HTX và ngành kinh tế địa phương. Đặc biệt, các HTX như: HTX Nông nghiệp và dịch vụ Liên Thành, HTX Nông nghiệp và dịch vụ tổng hợp Thọ Thành, HTX Dịch vụ nông nghiệp và xây dựng Minh Thành, HTX Nông nghiệp và dịch vụ Diễn Đồng… nhờ áp dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật và công nghệ mới, đã gia tăng đáng kể cả về số lượng và chất lượng sản phẩm và đáp ứng tốt hơn các nhu cầu của các nhà phân phối lớn, các siêu thị, doanh nghiệp chế biến xuất khẩu.
Trong giai đoạn tới, để khu vực kinh tế tập thể Nghệ An phát triển bền vững hơn, việc tiếp tục đẩy mạnh ứng dụng KH-CN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là xu thế tất yếu. Đây không chỉ là giải pháp nâng cao hiệu quả kinh tế mà còn góp phần quan trọng vào việc xây dựng nền nông nghiệp hiện đại, hiệu quả, bền vững.
Anh Tiến
