Cách đây hai năm, đại diện Hiệp hội Các nhà sản xuất ô tô Việt Nam (VAMA) từng đề xuất, để phát triển ngành công nghiệp ô tô, giảm chi phí sản xuất, trước mắt cần thành lập ba cụm công nghiệp hỗ trợ ô tô ở khu vực Hải Phòng, Quảng Nam – Đà Nẵng và khu vực Đồng Nai – Tp.HCM – Bình Dương. VAMA nhận định, tất cả các khu vực này đều gần với cảng biển để dễ dàng xuất khẩu và cung ứng chi tiết – tổng thành ô tô cho các nhà sản xuất trong nước.
Chi phí vận chuyển cao
Tuy nhiên, kể từ lúc đề xuất đến nay, Việt Nam vẫn chưa có cụm công nghiệp ô tô nào đúng nghĩa. Do đó, nếu một chiếc xe ô tô cần 30.000 linh kiện, 70 – 80% phải nhập khẩu từ các nước xung quanh, một phần vì trong nước không sản xuất được, một phần vì ở xa, chi phí vận chuyển cao nên DN không “mặn mà”. Trên thực tế, trong khi nước ngoài hình thành cụm ô tô để giảm chi phí vận chuyển linh – phụ kiện ô tô, chi phí vận chuyển này ở nước ta vẫn cao vì phải nhập từ xa.
Nói về khó khăn này, ông Vũ Văn Long, Tập đoàn ô tô Trường Hải (Thaco), cho biết Thaco đã xây dựng cụm công nghiệp ở tỉnh Quảng Nam. Theo đó, có khoảng 23 công ty con phục vụ cho việc sản xuất, lắp ráp, nhưng cho đến nay mới chỉ sản xuất một lượng nhỏ linh – phụ kiện, còn lại vẫn nhập khẩu.
Nguyên nhân là vì những DN cung cấp phụ kiện đã ít song phần lớn lại tập trung chủ yếu ở Hà Nội, cho nên muốn mua phải tốn chi phí vận chuyển. Trong khi đó, chi phí logictics của Việt Nam cực tốn kém, cao hơn nước khác khoảng 20%.
“Ước tính một xe ô tô vận chuyển từ Thái Lan về mất 5 triệu đồng tiền phí nhưng cũng chiếc xe này từ Hà Nội về Hải Phòng phải tốn 3 – 4 triệu đồng, cộng thêm phí vận chuyển linh – phụ kiện cũng tương tự”, ông Long nói.
Theo đại diện công ty Toyota Việt Nam, Toyota đã từng mời các nhà sản xuất, cung cấp linh – phụ kiện của thế giới đầu tư vào Việt Nam nhưng họ không vào. Thậm chí, nhiều nhà cung cấp phụ tùng đầu tư vào nhưng họ chọn xuất khẩu vì thị trường ô tô Việt Nam nhỏ quá. “Có ngành công nghiệp phụ trợ nhưng tính chất kết nối không có nên họ hướng tới xuất khẩu”, vị đại diện của Toyota nêu vấn đề.
Ông Long cũng bổ sung: “Hiện tại, Việt Nam đã có những công ty nước ngoài đầu tư vào ngành công nghiệp phụ trợ ô tô. Họ ở các khu chế xuất và xuất khẩu sang Mỹ, Nhật Bản. Khi chúng tôi đặt vấn đề mua linh kiện của họ, nhiều DN không muốn vì bán cho chúng tôi, họ không được hưởng ưu đãi thuế”.
Phân tích cụ thể, ông Phạm Anh Tuấn, Trưởng tiểu ban chính sách VAMA, cho biết, để lắp ráp một chiếc ô tô cần 30.000 chi tiết, phần lớn mua từ nhà cung cấp. Nhà cung cấp chia thành bốn cấp độ: cấp 1 cung cấp linh kiện lớn cho nhà sản xuất, cấp 2 cung cấp cho cấp 1, cấp 3 cho cấp 2, cấp 4 sản xuất nguyên vật liệu…
Để phát triển ngành công nghiệp ô tô cần có các cụm công nghiệp ô tô đúng chuẩn
Vì vậy, để sản xuất, cần nhiều nhà cung cấp linh kiện, nếu có thể hình thành nhiều nhà cung cấp linh kiện, hiệu ứng lan tỏa vô cùng lớn, qua đó giảm được giá thành sản xuất.
Song hiện nay, sản lượng linh – phụ kiện cung cấp trong nước vẫn rất nhỏ nên chi phí sản xuất trên một đầu sản phẩm cao. Trong 30.000 chi tiết trên, số chi tiết cồng kềnh không nhiều nhưng đa số phải nhập khẩu, tỷ lệ nội địa hóa thấp và không đạt như mong đợi.
“Chính vì số lượng nhà cung ứng phụ kiện thấp, chi phí sản xuất cao nên khi thuế nhập khẩu về 0%, chúng ta có nguy cơ “dành” thị trường cho nhà nhập khẩu. Trong khi đó, nhà sản xuất ô tô nước ngoài có lợi thế hơn vì họ đã hình thành cụm công nghiệp ô tô với mục đích giảm chi phí vận chuyển, còn chúng ta nhập từ xa nên chi phí vận chuyển cao”, ông Tuấn nói.
Cần cụm công nghiệp
Vì vậy, theo ông Tuấn, thời gian tới, việc hình thành cụm công nghiệp ô tô là giải pháp, là cái đích chúng ta cần hướng tới. Cụm công nghiệp ô tô sẽ giúp chúng ta giải bài toán chi phí, giá thành sản xuất ô tô.
Bà Nguyễn Thị Tuệ Anh, Phó Viện trưởng Viện Quản lý kinh tế Trung ương (CIEM), cho biết Bộ Công Thương đang phối hợp với bộ, ngành khác để xây dựng một gói giải pháp liên quan đến việc giảm giá thành sản xuất ô tô ở Việt Nam.
Xuất phát từ tình hình thế giới cũng như Việt Nam, bà Tuệ Anh đánh giá vấn đề phát triển cụm công nghiệp ô tô đã nói từ lâu nhưng hiện nay vẫn chưa có chính sách phát triển cụm ngành.
“Trước mắt có thể chưa dùng, nhưng trong tương lai, nó sẽ góp phần làm giảm chi phí cho ngành ô tô, tạo liên kết ngang – dọc, thúc đẩy chuyên môn hóa, qua đó giảm chi phí, tăng năng suất. Có tiềm năng song đến nay, chúng ta vẫn loay hoay và chưa làm được, ảnh hưởng đến môi trường đầu tư”, bà Tuệ Anh nói.
Bà Nguyễn Thị Xuân Thúy, Viện Chiến lược và Chính sách công nghiệp (Bộ Công Thương), nhận định, việc hình thành các cụm công nghiệp ô tô chưa phải là vấn đề quá nóng nhưng đây cũng là hướng giải pháp để xem xét lâu dài trong việc tiếp cận và hình thành ngành công nghiệp ô tô của Việt Nam.
Ở Việt Nam đã thấy có dấu hiệu ban đầu của sự hình thành tích tụ, phía Bắc có Toyota, Honda; miền Trung có Thaco Trường Hải; tiềm năng hình thành cụm công nghiệp ô tô ở miền Bắc và miền Trung rất rõ, nhưng để hình thành mức độ tập trung như ở Thái Lan hay Nhật Bản chắc chắn là chưa.
“Điều này phần nào lý giải được vì sao công nghiệp ô tô không phát triển, không phải không muốn mà do không có thị trường. Theo đó, cùng một thiết bị sản xuất ở Thái Lan, chi phí thấp hơn nhiều, trong khi ở Việt Nam, chi phí lớn hơn bởi quy mô sản xuất và thị trường ở Việt Nam nhỏ hơn. Quy mô thị trường nhỏ khiến công nghiệp ô tô Việt Nam không phát triển”, bà Thúy nhấn mạnh.
Còn theo bà Tuệ Anh, chúng ta không nên nghĩ rằng chúng ta phải nhìn rộng ra, bởi ngành ô tô không thể nhìn trong chốc lát là được, nếu không xây dựng cụm công nghiệp sản xuất ô tô, chúng ta sẽ bỏ lỡ rất nhiều cơ hội phía trước.
Lê Thúy
Ông Trịnh Đình Dũng - Phó Thủ tướng Chính phủ Để phát triển ngành công nghiệp ô tô cần nhân rộng một số trung tâm, cụm công nghiệp ô tô tập trung trên cơ sở tổ chức, sắp xếp lại sản xuất. Đồng thời tăng cường liên kết, hợp tác giữa các DN sản xuất, lắp ráp ô tô, công nghiệp hỗ trợ, cơ sở đào tạo, nghiên cứu, ứng dụng nhằm nâng cao hiệu quả đầu tư và tăng cường khả năng chuyên môn hóa. Ông Phạm Anh Tuấn - Trưởng tiểu ban chính sách VAMA Về lâu dài, để giúp phát triển ngành công nghiệp ô tô, chính sách thuế phải phù hợp, phải phát triển công nghiệp hỗ trợ thông qua hình thành các cụm công nghiệp. Ngắn hạn nên bãi bỏ thuế nhập khẩu linh kiện, cần phải có ưu đãi với các nhà sản xuất để họ có đủ khả năng cạnh tranh khi thị trường không đủ lớn. Bà Nguyễn Thị Tuệ Anh - Phó Viện trưởng Viện Quản lý kinh tế Trung ương Nếu nói cụm công nghiệp ô tô là mục tiêu dài hạn, không có nghĩa là để dài hạn mới làm mà phải tiếp cận từ ngay bây giờ. Hiện nay, chúng ta đang làm một cách vĩ mô, phải có vai trò Nhà nước là trung ương, địa phương nhưng vai trò cụ thể của nó như thế nào lại không nói. Cứ đợi dung lượng thị trường lớn mới phát triển là không nên. Không nên chờ đợi. |