7 doanh nghiệp trong Đề án Phát triển doanh nghiệp Nhà nước (DNNN) có tổng tài sản trên 20 nghìn tỷ đồng trở lên bao gồm: 3 DN thuộc lĩnh vực công nghiệp công nghệ cao (Viettel, VNPT, MobiFone), 2 DN thuộc lĩnh vực năng lượng tái tạo (EVN, PVN), 1 DN thuộc lĩnh vực cảng biển và logistics là Tổng công ty Tân Cảng Sài Gòn và Vietcombank thuộc lĩnh vực ngân hàng.
'Dậm chân' vì cơ chế, sao dẫn dắt?
Ông Lê Mạnh Hùng, Cục trưởng Cục Phát triển DN (Bộ KH&ĐT), giải thích: Có tính chất mở đường được hiểu theo nghĩa là hướng đến các ngành, lĩnh vực mới, đáp ứng yêu cầu phát triển của đất nước, còn "dẫn dắt" theo nghĩa là hướng đến các ngành hình thành các chuỗi liên kết, chuỗi giá trị, thúc đẩy đổi mới sáng tạo gắn với sự tham gia của DN thuộc thành phần kinh tế khác, hướng tới xây dựng một nền kinh tế độc lập, tự chủ, bền vững.
Doanh nghiệp Nhà nước cho biết nhiều vướng mắc cơ chế đang cản trở họ phát triển. |
Về phía DN, ông Nguyễn Xuân Nam, Phó Tổng giám đốc Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN), cho biết kế hoạch của DN là nâng tổng công suất lên 102.000 MW vào năm 2025, hiện công suất là 69.000 MW. Tuy nhiên, DN vẫn đang đối mặt nhiều khó khăn do cơ chế chính sách chưa đồng bộ và còn bất cập. Công tác quy hoạch, tính đồng bộ giữa điện, đất đai và các lĩnh vực khác chồng chéo nhau. Sự phân cấp thì chưa rõ ràng.
Bên cạnh đó, DN cũng thiếu cơ chế đặc thù, bởi bây giờ cứ nói đến cơ chế đặc thù lại coi nó như là cái gì đó ban ơn. Ông Nam cho rằng trong mỗi ngành cần có một cơ chế đặc thù, đây không phải là sự ban ơn, ban lợi. Người ta nói đặc thù là nghĩ ngay đến đặc lợi, thì DN rất đau lòng.
Thêm nữa, cái khó của EVN hiện nay giống như các DN khác là vốn, quá khó để tiếp cận. Vay nước ngoài hiện nay bảo lãnh Chính phủ không có, ODA đắt đỏ. "Công trình 2 năm xây dựng nhưng vì vốn mà phải đình hoãn. Muốn dẫn dắt nhưng không dẫn dắt được, vì mình có chạy được đâu. Trong cơ chế, chúng tôi cũng không tự gỡ được thì nói gì đến cao xa", ông Nam chia sẻ.
Tương tự, ông Trương Việt Đông, Chủ tịch Hội đồng thành viên Tổng công ty Đầu tư phát triển đường cao tốc Việt Nam, chia sẻ VEC 100% vốn Nhà nước, là DN được Nhà nước xây dựng để nhằm đột phá về hạ tầng giao thông. Tuy nhiên từ khi xây dựng mô hình thí điểm, Nhà nước giao tài sản hơn 100.000 tỷ đồng, nhưng vốn điều lệ chưa đến 1.000 tỷ đồng. Chính vì vậy, rất khó vay vốn để phát triển các dự án.
"Cơ chế vận hành cho DN đầu tư qua 17 năm chưa có đánh giá, tổng kết xem mô hình có thực sự phù hợp trong quá khứ, hiện tại và tương lai hay không, hay trong tương lai, mô hình của mình sẽ cần phải làm gì", ông Đông nói.
Mong cơ chế phát triển giống DN tư nhân
Theo ông Đông, chúng ta muốn có những đường cao tốc lớn, hiện đại, thì phải cần có những DN lớn, đầu tàu phát triển. Vốn điều lệ tối thiểu cũng phải 2-3 tỷ USD mới đủ trở thành năng lực đầu tàu, phát triển các hệ thống đường cao tốc trải khắp cả nước.
"Suất đầu tư bình quân đường cao tốc 1 km là 200 tỷ đồng - rất lớn, trong khi đó quy định DN đầu tư đường cao tốc, có vốn vay ngân hàng không được quá 3 lần vốn điều lệ. Vốn điều lệ có 1.000 tỷ đồng thì đầu tư được mấy tuyến đường, mấy km? Cứ cho lớn, cứ cho làm nhưng không cho hành lang pháp lý thì làm làm sao", ông Đông nhấn mạnh.
Ông Lê Đăng Dũng, quyền Chủ tịch Tập đoàn Viettel thẳng thắn cho rằng những "tấm áo chật" của cơ chế đã, đang ràng buộc, tạo rào cản cho DNNN. Từ trước đến nay ở khía cạnh quản lý, các bộ, ngành, cơ quan quản lý cứ ngồi viết văn bản, giấy tờ là nghĩ ngay quản kiểm, trói DNNN.
Đại diện Viettel kiến nghị các bộ, ngành cố gắng làm sao để xem DNNN như DN tư nhân. Cái gì của họ thuộc về Nhà nước thì cứ để Nhà nước quản, nhưng riêng về cơ chế để họ phát triển thì chí ít phải giống tư nhân. Hãy giao quyền tự chủ cho người đứng đầu là các Chủ tịch hay Tổng Giám đốc.
Về vấn đề của DNNN, TS. Nguyễn Đình Cung, thành viên Tổ tư vấn kinh tế của Thủ tướng cho rằng, một khi DN còn phải xin ý kiến người nọ, người kia thì chưa phải là công ty. Khi nói tới quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm của DNNN thì phải quay trở lại khái niệm cơ bản, nếu không sẽ khó xử lý dứt điểm vấn đề.
Đơn cử, Nhà nước quản lý theo mục tiêu, giao nhiệm vụ năm nay DN phải đạt tăng trưởng 30% lợi nhuận, giá cổ phần lên mấy triệu.... Chủ quản lý không cần làm gì hết, chỉ cần ngồi theo dõi. DNNN được cơ cấu lại lao động, đầu tư không phải xin - cho nhiều. Ông Cung lo ngại, nếu vẫn tiếp tục bó hẹp DNNN thì có thể khiến khu vực này lụi tàn hơn.
Nhật Linh