Bàn giải pháp 'dưỡng thương' cho doanh nghiệp hậu COVID-19

Bộ KH&ĐT đang xây dựng chương trình phục hồi và phát triển kinh tế gắn với nâng cao năng lực nội tại và tính tự chủ của nền kinh tế giai đoạn 2022-2023. Theo ông Nguyễn Chí Dũng, Bộ trưởng Bộ KH&ĐT, Chương trình này được xây dựng trong bối cảnh kinh tế tăng trưởng chậm lại, quý III âm 6,17%, 9 tháng năm 2021 chỉ đạt 1,42%; hoạt động sản xuất, lưu thông hàng hóa, các chuỗi cung ứng, tiêu dùng bị gián đoạn, đứt gãy; chi phí sản xuất tăng cao; năng lực nội tại, sức chống chịu của nền kinh tế ngày càng giảm sút; nguồn lực của cộng đồng doanh nghiệp ngày càng bị bào mòn; đời sống của người dân, người lao động gặp nhiều khó khăn... 

Doanh nghiệp đã 'kiệt sức'

"Năm 2021 có thể nói là một năm với nhiều cung bậc cảm xúc mà ngành dệt may phải đối mặt", ông Trương Văn Cẩm, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Dệt may Việt Nam (VITAS), cho biết thời điểm quý I, nhiều doanh nghiệp ký được đơn hàng đến hết năm, song từ quý II đến nay, doanh nghiệp ngành dệt may đối mặt với rất nhiều khó khăn. Xuất khẩu dệt may suy giảm khá mạnh. Số lượng doanh nghiệp thực hiện được "3 tại chỗ" chỉ đạt 10-15%.

Du lịch được dự báo là ngành phục hồi nhanh nhất sau dịch COVID-19 nhưng đến nay khoảng 60% doanh nghiệp cho biết, họ rất khó hoạt động trở lại.

Trong 2 năm qua, chuỗi cung ứng dệt may bị đứt gãy nhiều lần. Khi dịch bệnh bùng phát ở Trung Quốc, nguồn cung nguyên liệu bị thiếu hụt. Đến khi dịch bệnh lan rộng đến Mỹ, EU, doanh nghiệp dệt may Việt Nam lại không có đơn hàng vì mất thị trường lớn. Còn lần dịch bùng phát tại Việt Nam hiện nay, chuỗi cung ứng sản xuất bị đứt gãy, doanh nghiệp không thể sản xuất được hàng. Nguy cơ đứt dòng tiền, doanh thu bằng 0.

"Có doanh nghiệp bình thường hơn 36 nghìn lao động, nhưng mấy tháng qua phải ngừng sản xuất, doanh nghiệp đứt dòng tiền", ông Cẩm cho biết. Theo đó, đại diện VITAS kiến nghị Chính phủ tạo điều kiện cho DN quay trở lại sản xuất, sống chung với dịch bệnh. Đề xuất Chính phủ cần phải giao cả chi tiêu khống chế dịch và phát triển kinh tế cho địa phương.

Trong khi đó, đại diện Hiệp hội Công nghiệp Hỗ trợ Việt Nam chia sẻ, các doanh nghiệp trong ngành này đang đứt gãy ở cả đầu vào và đầu ra. Nguyên liệu đầu vào như kim loại hiếm, cao su nhân tạo... đắt gấp 2 lần so với thời điểm trước dịch. Công nghiệp hỗ trợ Việt Nam mới dừng ở gia công, không tăng được giá trị.

Đại diện Hiệp hội Du lịch Việt Nam thì cho hay, đại dịch COVID-19 tác động nặng nề tới 50.000 doanh nghiệp, 2 triệu lao động trực tiếp và 4 triệu lao động gián tiếp của ngành này. Đến nay, 90% doanh nghiệp và lao động chịu ảnh hưởng nặng nề do dịch bệnh, có khoảng 60% doanh nghiệp rất khó phục hồi.

Góp ý về chương trình phục hồi nền kinh tế nói chung cũng như ngành du lịch nói riêng, đại diện Hiệp hội Du lịch cho rằng cần có những chương trình hỗ trợ chưa từng có tiền lệ cho ngành du lịch như chính sách hỗ trợ trực tiếp về vốn để tái thiết lại hoạt động sản xuất, vay trả lương người lao động, chính sách thu hút lao động trở lại...

Đồng thời cần xây dựng bộ khung an toàn với du khách, từng dịch vụ cho du khách từ lữ hành, vận chuyển, cơ sở lưu trú... cần sự chỉ đạo thống nhất cao cho cả nước, tránh tình trạng địa phương đang vùng xanh nhưng thờ ơ với mở cửa du lịch do lo ngại dịch bệnh. Có thể nói việc mở cửa, phục hồi ngành du lịch cần đẩy nhanh trong giai đoạn phục hồi. 

Với các doanh nghiệp FDI tại Việt Nam, Đại diện Amcham cho biết, quan trọng nhất là Chính phủ phải có lộ trình phục hồi kinh tế để doanh nghiệp dễ đoán, lên kế hoạch sản xuất kinh doanh. Các doanh nghiệp mong Chính phủ chỉ đạo địa phương thực hiện nhất quán đảm bảo hoạt động sản xuất.

Cần giải pháp cấp thiết

Đại diện AmCham tin rằng với tiến độ tiêm chủng vắc xin phòng COVID-19 như hiện nay thì trong 3-4 tháng, Việt Nam có thể phủ rộng được độ bao phủ vắc xin. Theo đó, trong 3-4 tháng tới, cần xây dựng hướng dẫn mới để sống chung với dịch bệnh, không phải hướng dẫn tạm thời. Còn những gì vướng, chưa phù hợp thì phải điều chỉnh thì mới mở được nền kinh tế. Theo đó, người lao động tiêm đủ 2 mũi thì cần cho đi làm ngay, để tránh ảnh hưởng tới hoạt động của doanh nghiệp.

Theo TS.Nguyễn Đình Cung, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế trung ương, hiện nay các thị trường, đối tác lớn của Việt Nam như Trung Quốc, Mỹ, EU đã dần phục hồi kinh tế. Mở ra cơ hội lớn trong làm ăn, hợp tác với Việt Nam. Vì vậy, ở trong nước, chúng ta cần phải đẩy nhanh phục hồi kinh tế, cần đánh giá thực chất, thẳng thắn, nói thật hơn về thực trạng mà nền kinh tế đang phải đối mặt.

"Ở các nước GDP giảm nhưng GDP trên đầu người vẫn không đổi nên cầu vẫn bùng nổ sau đại dịch. Còn ở Việt Nam thì khác, chúng ta lại bị tổn thất, nhiều ngành tê liệt và hàng triệu lao động mất việc. Cầu giảm mạnh, năng lực phục hồi cả cầu và cung rất yếu. Hàng trăm nghìn lao động về quê khó trở lại lập nghiệp trong thời gian tới", ông Cung nêu vấn đề. 

Trước thực tế trên, chuyên gia Nguyễn Đình Cung cho rằng cần phải có giải pháp tổ chức lại hoạt động sản xuất, vừa chống dịch vừa đảm bảo sinh kế cho người lao động. Hỗ trợ doanh nghiệp, hợp tác xã, hộ kinh doanh vượt qua đại dịch như giảm chi phí, tìm thị trường cho doanh nghiệp, giảm tiền điện. Chương trình kích cầu tiêu dùng và hỗ trợ an sinh xã hội...

Dưới góc độ cơ quan xây dựng chương trình, ông Nguyễn Chí Dũng, Bộ trưởng Bộ KH&ĐT, thừa nhận thời gian qua, được sự ủng hộ của Quốc hội, Chính phủ đã ban hành nhiều chính sách hỗ trợ, chia sẻ khó khăn với doanh nghiệp, người dân. Chính sách hỗ trợ chủ yếu bao gồm cả chính sách tài khóa và tiền tệ về thuế, phí, lệ phí, khoanh nợ, giãn nợ, gia hạn và giảm lãi suất các khoản vay, chi ngân sách nhà nước với quy mô khoảng 6,7 tỷ USD. Nếu tính cả các khoản hỗ trợ qua các kênh khác như Quỹ Bảo hiểm thất nghiệp, các khoản miễn, giảm cước viễn thông, điện, nước, học phí, quy mô các gói hỗ trợ năm 2021 là khoảng 10,45 tỷ USD, tương đương 2,84% GDP. Tuy nhiên so với nhiều nước trong khu vực như Thái Lan (11,4% GDP), Malaysia (5,3% GDP) thì mức hỗ trợ này vẫn là mức thấp...

Tuy nhiên, Bộ trưởng Bộ KH&ĐT đánh giá chính sách hỗ trợ của Việt Nam vẫn chủ yếu nhằm giải quyết khó khăn ngắn hạn. Về tài chính của doanh nghiệp, người dân, chủ yếu tác động về phía cung của nền kinh tế, thiếu các giải pháp mang tính tổng thể, dài hạn, đồng bộ với nguồn lực đủ lớn để thúc đẩy quá trình phục hồi kinh tế gắn với cải cách cơ cấu, cải thiện năng lực cạnh tranh, sức chống chịu của nền kinh tế trước các cú sốc trong tương lai.

Hiện nay, Việt Nam đã bắt đầu thay đổi cách tiếp cận với dịch COVID-19 theo hướng “thích ứng an toàn, linh hoạt và kiểm soát hiệu quả dịch bệnh COVID-19” để thực hiện vừa phòng, chống dịch hiệu quả, vừa khôi phục và thúc đẩy phát triển kinh tế- xã hội. Độ bao phủ, tiến độ tiêm vắc-xin ngày càng khả quan cũng tạo điều kiện tốt để mở cửa, khôi phục lại các hoạt động kinh tế.

Do đó, ông Dũng nhấn mạnh, chương trình phục hồi và phát triển kinh tế là rất cấp thiết để có được những chính sách đúng đắn, tập trung mọi nguồn lực nhanh chóng, kịp thời và hiệu quả nhất để kiểm soát dịch bệnh, hỗ trợ người dân, người lao động, nền kinh tế vượt qua khó khăn, thử thách. Từ đó, nắm bắt các thời cơ, xu hướng mới để nhanh chóng phục hồi và phát triển trong trạng thái bình thường mới. "Bộ KH&ĐT sẽ tiếp thu phản ánh của doanh nghiệp để hoàn thiện chương trình", người đứng đầu Bộ KH&ĐT nói. 

Lê Thúy