Đây là ý kiến của ông Nguyễn Văn Toàn, Phó Chủ tịch Hiệp hội doanh nghiệp (DN) đầu tư nước ngoài (VAFIE) khi bình luận về việc sửa đổi Luật Đầu tư.
Ông Toàn nhấn mạnh, Luật Đầu tư còn một số vấn đề cần sửa mạnh mẽ, riêng đầu tư nước ngoài, VAFIE hoan nghênh sửa luật tạo hành lang pháp lý thuận lợi để nhà đầu tư nước ngoài hoạt động tại Việt Nam; phân biệt giữa nhà đầu tư nước ngoài có hiệu quả và nhà đầu tư chưa đem lại hiệu quả cho Việt Nam.
Những con số đầu tư khiêm tốn
Sắp tới, Bộ Chính trị sẽ ban hành Nghị quyết về thu hút đầu tư nước ngoài. Tuy nhiên, có thể thấy sau 30 năm, Việt Nam cần thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) có chọn lọc, theo chất lượng và hiệu quả cao hơn đối với sự phát triển kinh tế Việt Nam, cũng như tăng cường liên kết giữa DN nội địa với khối FDI.
Điều đó có nghĩa thu hút đầu tư nước ngoài phải có chọn lọc, nâng cao hiệu quả, tạo ra nhiều giá trị gia tăng tại Việt Nam. Nhà đầu tư nước ngoài cần làm ăn lâu dài, tạo lợi thế cho riêng họ và cho nền kinh tế Việt Nam.
Theo ông Toàn, hiện nay, Việt Nam chưa thu hút được nhiều dự án đầu tư công nghệ cao, công nghệ nguồn, lan toả giữa nhà đầu tư nước ngoài với DN Việt Nam còn hạn chế. Vì vậy, sửa đổi Luật Đầu tư cần phải khắc phục hạn chế, khuyến khích nhà đầu tư đem công nghệ cao, công nghệ nguồn vào Việt Nam.
Hiện nay, các DN đến từ những nền kinh tế phát triển nhất thế giới như Mỹ, EU đầu tư vào Việt Nam hết sức dè dặt. Đơn cử, vốn đầu tư của Mỹ xếp thứ 11 trong bảng xếp hạng những nhà đầu tư lớn nhất vào Việt Nam. Mỗi năm, Mỹ đầu tư khoảng 300 tỷ USD ra nước ngoài nhưng chỉ đầu tư vào Việt Nam chưa đến 1 tỷ USD.
Hay trong khối EU, Đức xếp thứ 15 trong bảng xếp hạng những nhà đầu tư lớn nhất vào Việt Nam. Năm 2018, Đức đầu tư ra nước ngoài khoảng 80 tỷ USD nhưng chỉ đầu tư vào Việt Nam khoảng 500 triệu USD.
Đây là những con số đầu tư cực kỳ khiêm tốn so với tiềm năng của Việt Nam. Trong khi đó, Việt Nam còn được đánh giá là một trong 12 quốc gia thu hút đầu tư nước ngoài hiệu quả. Phải chăng môi trường đầu tư Việt Nam chưa phù hợp để thu hút nguồn vốn công nghệ cao, công nghệ nguồn…? Đây là vấn đề mà khi sửa Luật Đầu tư phải giải quyết được.
Nhà đầu tư nước ngoài đang gặp rắc rối vì những quy định bất hợp lý tại Luật Đầu tư |
Nhiều quy định bất hợp lý
Cùng với đó, nhiều nhà đầu tư nước ngoài vẫn phàn nàn về những quy định bất hợp lý đang được quy định tại Luật Đầu tư.
Luật sư Nguyễn Kim Dung, Giám đốc pháp chế Apollo Vietnam và Đại học Anh quốc Việt Nam, cho hay Điều 23 chưa quy định rõ số vốn bao nhiêu thì được gọi là đầu tư nước ngoài, gây nên sự chồng chéo và khó hiểu cho nhà đầu tư và cả cơ quan cấp phép khi thực hiện thủ tục cấp phép đầu tư.
Điều 23 chỉ đề cập về thủ tục đầu tư khi có số vốn điều lệ từ 51% trở lên thì thực hiện theo thủ tục đầu tư của nhà đầu tư nước ngoài, còn nếu dưới thì thực hiện theo thủ tục đầu tư trong nước.
Quy định tại điều này tạo nên sự không đồng nhất, chồng chéo với các luật chuyên ngành, gây khó hiểu cho nhà đầu tư.
Cụ thể: với nhà đầu tư nước ngoài trong lĩnh vực giáo dục, nếu là nhà đầu tư nước ngoài thành lập trường mầm non sẽ chỉ được tuyển số học sinh Việt Nam dưới 50% và làm thủ tục đầu tư tại cơ quan cấp sở; còn nếu là nhà đầu tư trong nước sẽ không bị ràng buộc bởi tỷ lệ này và làm thủ tục tại cơ quan cấp phòng.
Tuy nhiên, điều 23 Luật Đầu tư lại cho phép nếu số vốn dưới 50% thì thực hiện theo thủ tục đầu tư trong nước. Do vậy, sự không rõ ràng này dẫn tới cạnh tranh không lành mạnh là nhà đầu tư nước ngoài có số vốn điều lệ dưới 50% sẽ làm thủ tục đầu tư trong nước và hưởng điều kiện của nhà đầu tư trong nước, trong khi theo WTO, Việt Nam chưa mở cửa cho nhà đầu tư nước ngoài.
Bà Dung đề nghị sửa đổi theo hướng làm rõ thế nào là nhà đầu tư nước ngoài, để nhà đầu tư, cơ quan cấp phép thống nhất nội dung tham chiếu khi áp dụng.
Đặc biệt, liên quan tới quản lý các giao dịch mua bán và sáp nhập (M&A) có vốn ngoại, ông Nguyễn Tiến Lập, thành viên công ty Luật NHQuang và Cộng sự, Trọng tài viên Trung tâm trọng tại quốc tế Việt Nam (VIAC), đánh giá đây là lĩnh vực rắc rối nhất và trở thành khó hiểu đối với các nhà đầu tư cả trong nước và nước ngoài.
Nó đi ngược với cả chính sách thu hút FDI nói chung và thông lệ đầu tư quốc tế, theo đó M&A đã và đang là xu thế phổ biến. Quy định hiện hành yêu cầu nhà đầu tư nước ngoài phải đăng ký để được chấp thuận, tức xin giấy phép con, trước khi tiến hành mua cổ phần của DN trong nước.
Điều này được lý giải bởi lý do rà soát các điều kiện mở cửa thị trường trong cam kết hội nhập. Tuy nhiên, nếu vậy, nhà đầu tư có thể tự rà soát mà không cần việc làm thay của cả một bộ máy các cơ quan nhà nước.
"Tại sao chúng ta không làm theo thông lệ các nước khi họ coi M&A là hoạt động thông thường và tự do và chỉ kiểm soát các trường hợp đặc biệt vì lý do an ninh quốc gia và lợi ích công cộng, hoặc nếu có vi phạm luật tự do cạnh tranh và chống độc quyền?", ông Lập nêu vấn đề.
Ông Lập kiến nghị, việc sửa đổi luật cần tiếp thu cách làm đó, theo nguyên tắc chọn – bỏ, chỉ liệt kê các tình huống và điều kiện mà một giao dịch M&A cần phê duyệt để có hiệu lực, bổ sung thêm quyền can thiệp và "veto – phủ quyết" của cơ quan nhà nước cao nhất là Thủ tướng Chính phủ hoặc Quốc hội khi phát hiện một giao dịch có vấn đề.
Thy Lê