Kết thúc quý I/2020, tổng sản phẩm trong nước (GDP) ước tính chỉ tăng 3,82% so với cùng kỳ năm trước - là mức tăng thấp nhất của quý I trong các năm giai đoạn 2011-2020, trong đó khu vực nông lâm nghiệp và thủy sản chỉ tăng 0,08%.
Đóng góp của khu vực HTX vào GDP của cả nước hiện nay chiếm khoảng 4%, chưa tính đóng góp gián tiếp của khu vực kinh tế hợp tác, HTX lên kinh tế cá thể, hộ gia đình (chiếm trên 30% GDP cả nước). Như vậy, tình hình dịch bệnh đã ảnh hưởng đến toàn bộ nền kinh tế, đặc biệt các nhóm yếu thế như khu vực kinh tế hợp tác, HTX.
Tác động đa chiều
Theo số liệu của Bộ KH&ĐT, tính đến ngày 31/12/2019, cả nước có 24.448 HTX, 85 liên hiệp HTX và 110.000 tổ hợp tác (THT), trong đó có 15.312 HTX nông nghiệp và 9.136 HTX phi nông nghiệp. Phần lớn các đối tượng này đều chịu ảnh hưởng từ dịch bệnh với các mức độ khác nhau như nhiều HTX phải tạm dừng hoạt động, hoạt động cầm chừng, giảm quy mô. Tình trạng lao động mất việc làm, tạm ngừng hoặc thiếu việc làm tăng lên...
Đối với nhóm HTX nông nghiệp, là các HTX đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển vùng sản xuất nông nghiệp hàng hóa quy mô lớn phục vụ chế biến, xuất khẩu. Nhóm HTX này chịu ảnh hưởng cả tiêu cực và tích cực từ diễn biến của dịch bệnh Covid-19.
Trong thời kỳ dịch bệnh, các HTX cần đẩy mạnh tiêu thụ tại thị trường trong nước (Ảnh: Internet) |
Tuy nhiên, cán cân đang nghiêng về phía các HTX bị ảnh hưởng tiêu cực nhiều hơn khi nhóm này chiếm khoảng 60% về số lượng và khoảng 80% giá trị sản xuất của các HTX nông nghiệp.
Cụ thể, do dịch bệnh Covid-19 nên thị trường xuất khẩu truyền thống là Trung Quốc, Đài Loan, Nhật Bản, Hàn Quốc, Mỹ và các nước châu Âu của một số sản phẩm mà các HTX đang cung cấp như: trái cây, nguyên liệu dược liệu, đồ gỗ... đều bị hạn chế.
Trong khi đó, tại thị trường trong nước, nhiều nhà hàng, bếp ăn tập thể, trường học... tạm thời đóng cửa khiến nhu cầu các mặt hàng rau, củ, quả tươi, nước ngọt cũng suy giảm. Các hợp đồng cung cấp sản phẩm dù đã ký kết đều phải tạm ngừng bất khả kháng dẫn đến lượng dư thừa lớn.
Các sản phẩm gia cầm tiêu thụ khó khăn do hạn chế đi lại, vận chuyển giữa các tỉnh, nhất là các tỉnh miền núi phía Bắc; nguồn nhập khẩu thức ăn chăn nuôi cũng gặp khó trước những tác động của dịch bệnh.
Điểm sáng của nhóm HTX nông nghiệp là các HTX sản xuất lúa gạo, HTX chăn nuôi lợn và các HTX dịch vụ nông nghiệp do nhu cầu nhu yếu phẩm của người dân tăng cao.
Đối với nhóm HTX phi nông nghiệp, các HTX kinh doanh trong lĩnh vực vận tải, cung cấp các dịch vụ liên quan đến du lịch bị ảnh hưởng mạnh nhất từ dịch bệnh, đặc biệt là từ khi áp dụng cách ly toàn xã hội theo Chỉ thị 16 của Thủ tướng Chính phủ.
Theo thống kê của Cơ quan thường trực Ban chỉ đạo, phát triển KTTT, HTX, các HTX thương mại, dịch vụ, du lịch đã giảm khoảng 40% doanh thu chỉ trong quý I/2020. Tình trạng tương tự cũng xảy ra đối với các HTX xây dựng, công nghiệp – tiểu thủ công nghiệp, HTX đầu tư kinh doanh quản lý chợ...
Chủ động chống dịch
Cũng theo Bộ KH&ĐT, hiện nay, dù các giải pháp phòng chống dịch của Chính phủ đang phát huy hiệu quả, tuy nhiên, với những diễn biến khó lường của dịch bệnh sẽ khó đoán định được tương lai của nền kinh tế nói chung cũng như khối kinh tế hợp tác, HTX nói riêng.
Do đó, để thích ứng với tình hình, Bộ KH&ĐT đề xuất, trong thời gian dịch bệnh vẫn chưa kết thúc, cần tăng cường tiêu thụ nội địa, phục vụ thị trường Việt Nam thông qua hệ thống các siêu thị lớn (Hapro, Coop Mart, Big C, Aeon...), chợ nông sản, các địa điểm dễ tiếp cận người tiêu dùng như chung cư, các khu đô thị, cơ quan..., mua bán online.
Các HTX cũng chủ động giảm sản lượng, chỉ sản xuất các mặt hàng có sức tiêu thụ tốt, đầu ra thuận lợi; các cơ quan liên quan đẩy mạnh triển khai các chương trình xúc tiến thương mại quốc gia phục vụ hoạt động xuất khẩu nông sản, đơn giản hóa thủ tục hải quan, giảm chi phí vận chuyển cho các mặt hàng của HTX. Đồng thời, hỗ trợ các HTX, thành viên HTX thỏa mãn điều kiện tiếp cận các gói hỗ trợ của Chính phủ.
Hiện, còn quá sớm để có thể đánh giá được khi nào dịch bệnh sẽ kết thúc, nhưng cần lên phương án chỉ đạo các địa phương chủ động tái cơ cấu sản phẩm và định hướng lại đầu tư, sản xuất kinh doanh trong trung hạn để có thể bắt tay làm luôn ngay sau khi đẩy lùi được Covid-19.
Mục tiêu sẽ chuyển sang sản xuất các sản phẩm có lợi thế địa phương, điều chỉnh cơ cấu sản xuất gắn với thị trường, nâng cao tỷ trọng sản phẩm chế biến sâu. Ngoài ra, chủ động nghiên cứu, đề xuất các thị trường thay thế phù hợp, mở rộng thị trường xuất khẩu đối với các mặt hàng bị ảnh hưởng bởi dịch Covid-19.
Bên cạnh đó, tiếp tục nâng cao năng lực của các HTX, tập trung phát triển các mô hình HTX sản xuất theo chuỗi giá trị; sớm ban hành các Nghị định về tổ chức và hoạt động của hệ thống Quỹ hỗ trợ phát triển HTX từ trung ương tới địa phương nhằm hỗ trợ các HTX dễ dàng tiếp cận nguồn vốn.
Cơ quan thường trực Ban chỉ đạo cũng đề xuất tạo lập gói tín dụng ưu đãi trung hạn 2-3 năm cho các HTX để xây dựng kho bãi, nhà xưởng, chế biến và bảo quản nông sản. Đồng thời, hỗ trợ chi phí bảo quản hàng hóa, nông sản cho các HTX gặp khó khăn về tiêu thụ sản phẩm trong thời kỳ dịch bệnh.
Vân Linh