Theo đề án do Cục Đăng kiểm Việt Nam trình Bộ GTVT dự kiến sẽ áp dụng trước mắt tại 5 thành phố lớn đầu tiên, sẽ kiểm tra xe lưu thông từ 15 năm; rồi đến xe 10 năm và 5 năm trở lên, thời hạn kiểm tra 2 năm/lần. Dự kiến, phí kiểm định từ 100.000 – 150.000 đồng/xe. Muộn nhất đến năm 2025 sẽ áp dụng đối với tất cả mô tô, xe máy (trừ xe máy của công an, quân đội, xe dùng cho người khuyết tật).
Lo ngại thất bại
Trao đổi với phóng viên, chuyên gia giao thông, Ts. Nguyễn Xuân Thủy cho biết, theo báo cáo hiện trạng môi trường quốc gia cho thấy 70 – 90% ô nhiễm không khí đô thị xuất phát từ các hoạt động giao thông. Từ số liệu trên, ông Thuỷ nhận định, xe máy là nguồn chính thải ra phần lớn các chất gây ô nhiễm, không đơn thuần do tập trung đông lượng xe tham gia giao thông mà mỗi xe cũng là nguồn phát thải rất lớn do chưa được kiểm soát khí thải.
Tuy nhiên, ông Thuỷ cho rằng mức 100 – 150.000 đồng/xe/2 năm không phải quá cao nhưng vấn đề được đặt ra là làm thế nào để kiểm soát được người nào đóng hay không đóng? “Nếu không kiểm soát tốt thì Đề án này sẽ lặp lại như việc thu phí bảo trì đường bộ cuối cùng phải bác bỏ”, ông Thuỷ nói.
Trước đó, câu chuyện về thu phí bảo trì đường bộ với xe máy cũng được các đơn vị chức năng rất quyết liệt để thực hiện nhưng sau đó thất bại vì người dân không ủng hộ, đặc biệt là bất cập trong việc kê khai và thu phí giữa các tỉnh thành trong cả nước khiến cơ quan chức năng không thể kiểm soát và quản lý nổi.
Nếu không kiểm soát tốt thì dự án này sẽ lặp lại như việc thu phí bảo trì đường bộ cuối cùng phải bác bỏ.
Nêu vấn đề, ông Bùi Danh Liên, Chủ tịch Hiệp hội vận tải Hà Nội, nói: như ô tô thì có quy định 6 tháng kiểm tra một lần nhưng còn xe máy thì ai thu, vấn đề này rất phức tạp. Thu chính chủ, không chính chủ, tạm trú, tạm vắng, từ thành phố về nông thôn… không quản lý được, cuối cùng là không thu được”, ông Liên phân tích.
Vị Chủ tịch Hiệp hội Vận tải ô tô Hà Nội nhấn mạnh: “Còn có một hình thức nữa là thu qua xăng dầu thì mọi người phải chịu hết, nhưng còn một kẽ hở, đó là còn liên quan đến ô tô, máy nổ, máy phát điện,… đấy là một vấn đề khó”.
“Tôi ủng hộ về chủ trương nhưng Nhà nước phải xây dựng kế hoạch về việc thu cho hợp lý để đạt được kết quả. Trong thời điểm này chưa nên triển khai vì chưa thể giải quyết được, phương án nào cũng tồn tại vướng mắc. Bởi vậy hiện nay nên tập trung vào những vấn đề nhức nhối hơn như thực phẩm bẩn độc, rác thải, ô nhiễm môi trường”, ông Liên bày tỏ quan điểm.
Cần có thời gian
Hầu hết các chuyên gia giao thông đều cho rằng, chủ trương của đề án kiểm soát khí thải với xe máy rất cần thiết. Thậm chí, nguyên Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng còn quyết định Việt Nam đóng góp với Liên Hợp Quốc 1 triệu USD để giảm khí thải toàn cầu. Vì vậy, việc các Bộ, ngành đưa ra kế hoạch kiểm soát khí thải là đúng với chủ trương Nhà nước.
Tuy nhiên, bên cạnh đó các chuyên gia cũng cho rằng đề án chưa có tính khả thi. Bởi vậy cần phải xem lại và chưa nên ban hành quy định vào thời điểm này, làm ảnh hưởng đến đời sống, phát sinh chi phí cho người lao động, giờ còn nhiều việc lớn hơn cần phải giải quyết.
Phân tích vấn đề này, ông Liên cho rằng: “Hiện nay, người dân đang phải chịu ảnh hưởng của nhiều chi phí quá, bây giờ chồng thêm phí đó thì sẽ tạo nên gánh nặng cho người dân, đặc biệt là lao động nghèo. Những chiếc xe máy đó không phải điều gì xa xỉ mà đó là phương tiện lao động cần thiết”.
Lo lắng đề án không khả thi, ông Liên đưa ra hàng loạt câu hỏi: “Với kiểm soát khí thải xe máy, chúng ta có quyết định rồi thì sao? Liệu có thực hiện được hay không? Chế tài cụ thể thế nào? Chúng tôi không phản đối việc này nhưng đưa ra thì phải thực hiện được. Rõ ràng là cơ quan quản lý chưa đưa ra được chế tài để kiểm soát việc này”.
Nếu cơ quan quản lý cố ban hành quy định nhưng cuối cùng không khả thi sẽ dẫn đến “nhờn” hay vô hiệu hóa các quy định của pháp luật. Chưa kể, hàng triệu xe máy lưu thông, cơ quan quản lý liệu có đủ người để quản lý và kiểm soát, nhất là những người không tự giác đi kiểm định.
Vì vậy, ông Liên cho rằng Chính phủ cần đưa ra giải pháp để giảm khí thải của toàn xã hội. Đó là bảo vệ môi trường, sử dụng những năng lượng tái tạo. “Nếu Bộ GTVT cứ kiên quyết làm thì tôi tin chắc sẽ thất bại như quy định thu phí bảo trì đường bộ đối với xe máy mà thôi” – ông Liên nhấn mạnh.
Có chuyên gia còn lập luận, các loại xe Hàn Quốc, Nhật Bản, xe tiêu chuẩn châu Âu thì người ta dùng 10 năm còn chưa hỏng, còn xe Trung Quốc thì cũng phải xem lại, vì vậy tùy theo loại phương tiện mà có những quy định thời gian kiểm định khác nhau.
“Xe mua 100 triệu phải khác cái xe mua 1 tỷ và tùy thuộc vào ngành nghề người ta làm việc. Việt Nam mình còn mới mẻ quá chứ đâu phải nói là làm luôn được, tất cả còn phải nhập khẩu, ta làm cập rập thì chỉ làm giàu cho nước ngoài, tác động tới nhập siêu, còn chưa giải quyết được vấn đề gì”, vị chuyên gia này bày tỏ quan điểm.
Thực tế, đây không phải là đề xuất mới, bởi trước đó, đề án “Kiểm soát khí thải mô tô, xe gắn máy tham gia giao thông tại các đô thị” đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt bằng Quyết định 909/QĐ-TTg ngày 17/6/2010. Tuy nhiên, đến nay, đề án chưa được thực hiện.
Lý giải việc này, Cục Đăng kiểm Việt Nam cho rằng việc kiểm tra khí thải xe máy là vấn đề phức tạp, nhạy cảm, liên quan đến nhiều thành phần xã hội; mặt khác, thiếu căn cứ pháp lý đủ mạnh và các cấp chính quyền chưa vào cuộc quyết liệt.
Ông Bùi Văn Quản, Chủ tịch Hiệp hội Vận tải Tp.HCM ------------------------------- Hiện nay, người dân đã phải chịu phí môi trường qua giá xăng rồi, vì vậy không nên phát sinh thêm chi phí khác, còn việc xả thải ra môi trường thì phải cần có lộ trình áp dụng để người dân chuẩn bị trước khi mua sắm các phương tiện, cũng phải vài ba năm chứ không phải nói là làm luôn được. Ông Nguyễn Hữu Trí, Phó cục trưởng Cục Đăng kiểm Việt Nam ------------------------------- Chúng tôi đang đề xuất sử dụng các đại lý được ủy quyền chính thức của các hãng sản xuất, lắp ráp xe máy tham gia kiểm định khí thải như Honda, Yamaha, SYM, Piaggio và Suzuki. Tại 5 thành phố trực thuộc trung ương, các hãng này có 529 đại lý, sẽ đủ kiểm định khí thải cho 8,7 triệu xe máy vào năm 2022. Bà Phạm Chi Lan, Chuyên gia kinh tế Việc kiểm soát khí thải xe máy là rất cần thiết, đặc biệt trong bối cảnh loại phương tiện này còn tiếp tục phổ biến như hiện nay. Tuy nhiên, Nhà nước nên có biện pháp khuyến khích người dân để họ tự nguyện phối hợp thực hiện. Thu phí kiểm định khí thải có thể sẽ khiến họ hiểu lầm rằng Nhà nước đặt ra các dịch vụ để thu tiền của dân. |
Thanh Hoa