Cục Quản lý thị trường (Bộ Công Thương) cho biết tình hình sản xuất, tiêu thụ phân bón giả, kém chất lượng vẫn có chiều hướng gia tăng khi hàng năm phát hiện đến hơn 3.000 vụ việc, tịch thu gần 1.000 tấn phân bón vi phạm. Riêng 11 tháng 2015, lực lượng quản lý thị trường (QLTT) cả nước đã thu giữ hơn 800 tấn phân bón vi phạm.
Theo phản ánh của các chi cục QLTT ở phía Nam, việc phát hiện và xử lý hàng giả, hàng kém chất lượng, vi phạm sở hữu trí tuệ còn gặp nhiều hạn chế trong việc liên hệ và phối hợp của các doanh nghiệp. Trong hoạt động kiểm tra, xử lý phân bón, vướng mắc lớn nhất chính là công tác xử lý vi phạm hành vi sản xuất phân bón kém chất lượng.
Những kẽ hở về luật làm cho phân bón giả vẫn còn đất sống
Lúng túng xử lý phân giả
Ônh Nguyễn Minh Trung, Phó chi cục trưởng Chi cục QLTT tỉnh Đồng Tháp, cho biết có một thực tế là giữa doanh nghiệp và cơ quan chức năng hiện vẫn chưa có sự đồng hành ở lĩnh vực bảo vệ thương hiệu và chống hàng giả, trong đó có phân bón giả.
Theo ông Trung, một số doanh nghiệp chưa cung cấp đầy đủ các thông tin về hàng thật của mình bị làm giả, cũng như một số dấu hiệu nhận biết ban đầu để phân biệt hàng giả.
Mặt khác, doanh nghiệp chưa mạnh dạn tố giác với cơ quan chức năng về hàng hoá, sản phẩm của mình lưu thông trên thị trường bị làm giả, sợ bị ảnh hưởng đến uy tín, hàng hoá không tiêu thụ được.
Tại Hội nghị phòng chống phân bón giả do Cục QLTT phối hợp với Tổng công ty Phân bón và Hoá chất Dầu khí (PVFCCo) tổ chức ở Bà Rịa – Vũng Tàu hôm 4/12 vừa qua, bà Vũ Thi, Trưởng Ban Tiếp thị – Truyền thông PVFCCo, cho rằng muốn ngăn ngừa tốt thì phải biết “xây và chống”. Trước hết, phải “xây” từ chính doanh nghiệp mình, như: Đăng ký sở hữu trí tuệ, bảo hộ của pháp luật về nhãn hiệu, logo, slogan, kiểu dán công nghiệp…
Đồng thời, doanh nghiệp phải tổ chức hệ thống phân phối thông suốt, không bị “đứt hàng”, không tạo ra “đất sống” cho hàng giả, hàng nhái. Hơn nữa, cần tuyên truyền tới các đại lý và bà con nông dân về các dấu hiệu nhận biết hàng chính hãng, nơi bán hàng chính hãng; các hệ lụy, những thiệt hại không đáng có khi kinh doanh hoặc sử dụng sản phẩm giả, nhái.
Bà Vũ Thi cho biết thêm, để “chống” hiệu quả, doanh nghiệp phải luôn theo sát thị trường, phát hiện kịp thời các trường hợp vi phạm nhằm kịp thời sử dụng các biện pháp đấu tranh, sử dụng các công cụ pháp lý, kết hợp với cơ quan chức năng để đấu tranh với các cá nhân, đơn vị có các hành vi làm hàng giả, nhái hoặc xâm phạm sở hữu trí tuệ.
Cần bịt kẽ hở về luật
Theo nhận định chung của lực lượng QLTT và thanh tra chuyên ngành phân bón cho thấy kẻ hở của văn bản pháp luật đối với vi phạm về chất lượng nói chung và mặt hàng phân bón nói riêng là hầu như chưa áp dụng được hết biện pháp hiệu quả. Nguyên nhân là hàng hoá đã bán hết trong thời gian chờ kết quả kiểm nghiệm, vì theo quy định hiện hành, quy trình kiểm tra về chất lượng, lấy mẫu kiểm nghiệm thì không được tạm giữ hàng hoá, chờ kết quả kiểm nghiệm có vi phạm mới được tạm giữ.
Đơn cử như tại tỉnh Đồng Tháp, trong 11 tháng năm 2015, lực lượng QLTT đã kiểm tra đến 424 vụ kinh doanh phân bón, lấy 130 mẫu phân bón gửi phân tích, kiểm tra chất lượng so công bố nhãn. Tuy nhiên, cơ quan chức năng chỉ xử lý được 21 vụ kinh doanh phân bón không đạt chất lượng so với công bố trên nhãn, hàng hoá nhập khẩu không có nhãn phụ bằng tiếng Việt, phân bón nhập lậu, quá hạn sử dụng
Cho nên, sau khi có kết quả để xử lý thì chỉ còn áp dụng hình phạt chính là phạt tiền, còn biện pháp khắc phục hậu quả hàng hoá trả lại cơ sở sản xuất để tái chế lại không thực hiện được. Điều này vô tình chung đã tạo điều kiện thuận lợi cho các đối tượng đưa ra thị trường tiêu thụ một lượng không nhỏ hàng hoá kém chất lượng, làm thiệt hại rất lớn đến nền kinh tế, đặc biệt là nông dân.
Ông Phạm Văn Cường, Chi cục trưởng Chi cục Quản lý thị trường tỉnh Lâm Đồng, kiến nghị nên sớm sửa đổi, bổ sung, điều chỉnh Nghị định 163/2013/NĐ-CP theo hướng bổ sung thẩm quyền cho lực lượng quản lý thị trường, cho UBND các cấp, Thanh tra chuyên ngành. Đồng thời cần sớm ban hành Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về phân bón và quy chế phối hợp kiểm tra chất lượng sản phẩm hàng hoá lưu thông trên thị trường phù hợp với tình hình mới.
Nhằm tháo gỡ các vướng mắc, ông Đỗ Văn Phước, Chi cục trưởng Chi cục QLTT tỉnh Tiền Giang, đề xuất nên sớm sửa đổi, bổ sung Nghị định số 63/2013/NĐ-CP theo hướng sửa đổi, bổ sung Khoản 3 Điều 22 thành “tịch thu phân bón đối với hành vi vi phạm quy định tại Khoản 1, Khoản 2 Điều này”.
Đồng thời, ông Phước đề nghị bổ sung các điểm thuộc Khoản 2, 3 Điều 38; Khoản 2, 3 Điều 3 của Nghị định này theo hướng quy định Chủ tịch UBND cấp huyện, cấp tỉnh; Thanh tra chuyên ngành có thẩm quyền tịch thu đối với “phân bón kinh doanh đã quá thời hạn sử dụng, phân bón đã bị đình chỉ sản xuất, đình chỉ tiêu thụ.
Về phía Cục QLTT, Phó cục trưởng Đỗ Thanh Lam cho rằng các địa phương cần phải nhận thức tầm quan trọng của việc kiểm tra xử lý phân bón giả. Các cơ quan chức năng cần triển khai nhiều giải pháp đồng bộ, xây dựng đề án phòng chống phân bón giả trong thời gian tới và nên có một thông tư riêng về ghi nhãn hàng hoá vì tình trạng này vẫn còn rất mập mờ…
Thế Vinh