Kể từ đầu tháng 3 đến nửa đầu tháng 5/2016, nhu cầu NK thịt lợn của Trung Quốc liên tục tăng cao. Việt Nam trở thành thị trường NK chủ lực và các thương lái Việt được dịp chạy đua gom hàng, XK lợn thịt sang Trung Quốc tại các cửa khẩu phía Bắc.
“Cơn sốt” đột ngột giảm
Theo thống kê trong các tháng 3, 4 và đầu tháng 5/2016, mỗi ngày các cửa khẩu thuộc tỉnh Lạng Sơn, Quảng Ninh, Cao Bằng đón từ 70 - 200 lượt xe tải chở lợn tiến hành các thủ tục giao thương sang thị trường Trung Quốc.
Nhu cầu cao của thị trường Trung Quốc góp phần “kích” giá lợn hơi tại Việt Nam tăng nhanh, đem lại lãi cao cho NCN (bình quân từ 700.000 - 900.000 đồng/tạ lợn hơi) và nguồn thu lớn cho thương lái (từ 13 - 20 triệu đồng/xe tải lợn).
Nhu cầu thị trường cao, giá cả tăng không chỉ tạo ra một cuộc đua gom hàng, XK lợn thịt tại các cửa khẩu giữa các thương lái, mà còn tạo ra một cuộc “chạy đua” nuôi lợn của NCN trong nước.
Khảo sát trên địa bàn huyện Lục Nam (Bắc Giang) - một “vựa lợn” lớn bậc nhất miền Bắc, có thể thấy nhiều cơ sở, hộ chăn nuôi đang đẩy mạnh mở rộng diện tích chuồng trại, tăng đàn, dù giá lợn giống đang rất cao, từ 1 - 1,8 triệu/con 20 ngày tuổi và chưa biết rõ thị trường đầu ra trong tương lai. Hiện trạng tương tự cũng xảy ra tại nhiều vùng chăn nuôi lớn ở các tỉnh đồng bằng sông Hồng.
Nhưng sau hơn hai tháng tạo “cơn sốt”, nhu cầu của thị trường Trung Quốc đã đột ngột giảm. Các cửa khẩu tại Lạng Sơn bị Trung Quốc hạn chế tối đa, khiến hàng trăm xe tải lợn của thương lái Việt Nam ùn ứ, buộc phải “thoái lui” về thị trường nội địa, hoặc chuyển hướng sang các cửa khẩu tại Quảng Ninh, hay Cao Bằng, để xuất theo đường tiểu ngạch.
Ông Lê Minh - một thương lái chuyên thu mua lợn tại địa bàn xã Ngọc Lũ (huyện Bình Lục, Hà Nam), chia sẻ: “Kể từ cuối tháng 5 tới nay, nhu cầu lợn thịt của Trung Quốc đã giảm mạnh, mỗi ngày chỉ có 2 - 3 xe qua được cửa khẩu, có ngày không được xe nào. Nhiều thương lái phải bán cắt lỗ, giá tụt từ 60.000 - 61.000 đồng/kg xuống chỉ còn hơn 50.000 đồng/kg. Nhiều nhà buôn gom hàng số lượng lớn chịu lỗ hàng chục tỷ”.
|
Thị trường thịt lợn trong nước đang chịu ảnh hưởng tiêu cực sau “cơn bão” XK sang Trung Quốc
Những “biến chứng” nguy hại
Không chỉ khiến các thương lái Việt Nam “ôm hận”, việc Trung Quốc đột ngột cắt NK lợn thịt cũng đang khiến thị trường thịt lợn tại Việt Nam xảy ra nhiều biến động. Giá lợn hơi giảm mạnh từ 6.000 - 8.000 đồng/kg, chỉ còn khoảng 48.000 - 52.000 đồng/kg so với xấp xỉ 60.000 đồng/kg trước đó. Các thương lái cũng “mất tích” tại các vựa lợn miền Bắc.
Nhu cầu thị trường đột ngột giảm khiến những NCN đang như “ngồi trên đống lửa”. Ông Nguyễn Thái Viết (xã Chu Điện, Lục Nam, Bắc Giang) - chủ một trang trại lợn hơn 300 con, chia sẻ: “Thương lái đặt hàng của nhà tôi cách đây gần một tháng, giờ chưa thấy quay lại, liên lạc thì tắt máy. Không riêng nhà tôi, mà cả xã giờ đang rất lo lắng. Nếu tình hình không được kiểm soát thì chúng tôi có thể sẽ thua to trong vụ này”.
Trung Quốc đột ngột giảm thu mua lợn đang làm rối loạn “cung - cầu” của thị trường trong nước, ảnh hưởng lớn đến đầu ra của NCN. Theo dự báo của Cục Chăn nuôi (Bộ NN&PTNT), hiện số lượng lợn thịt đang chuẩn bị được xuất chuồng rất lớn. Nếu trong thời gian tới, Trung Quốc tiếp tục đóng cửa thị trường và không tìm ra các nguồn tiêu thụ khác, NCN có thể đối mặt với nguy cơ thua lỗ.
Không chỉ ảnh hưởng đến người chăn nuôi, tình trạng trên còn tác động trực tiếp đến lợi ích của NTD. Theo cơ quan QLTT, việc không qua được cửa khẩu khiến hàng trăm xe tải buộc phải “quay đầu” lại thị trường nội địa với lợn chất lượng thấp, thậm chí lợn chết (do vận chuyển lâu ngày, thời tiết khắc nghiệt) có thể gây ảnh hưởng đến sức khỏe của NTD.
Ông Nguyễn Văn Trọng - Phó Cục trưởng Cục Chăn nuôi (Bộ NN&PTNT), nhận định: “Tình trạng ồ ạt gom lợn xuất sang Trung Quốc đã tồn tại nhiều năm nay, đặc biệt từ năm 2013. Cục Chăn nuôi cũng đã nhiều lần đưa ra cảnh báo những rủi ro có thể gặp phải, nhưng tình trạng ồ ạt gom hàng rồi sau đó chịu lỗ vì thương lái Trung Quốc lật lọng vẫn tồn tại. Nếu không có được sự ủng hộ, hợp tác từ người chăn nuôi, thương lái, thì cơ quan chức năng rất khó để kiếm soát tình hình”.
Các vụ việc thương lái Trung Quốc “lật kèo” gây rối loạn thị trường, khiến người dân “khóc hận” đã xảy ra với rất nhiều các loại nông sản khác. Những bài học cay đắng đã trải qua buộc người nông dân phải “tự thân vận động”, nâng cao cảnh giác khi giao thương với thương lái Trung Quốc.
Tuy nhiên, để bảo đảm lợi ích của người dân, trách nhiệm của cơ quan chức năng trong việc “siết” chặt quản lý là đặc biệt quan trọng. Chỉ khi nào nông sản Việt không phải phụ thuộc vào thị trường Trung Quốc, khi đó, quyền lợi của người nông dân mới được bảo đảm.
Hiến Nguyễn
