Bồ đề là cây được trồng nhiều nhất ở Ninh Bình, vùng đất nổi tiếng với các khu du lịch tâm linh và đạo phật. Từ những nguyên liệu sẵn có, các thành viên HTX Sinh Dược (Gia Sinh, Gia Viễn) đã tạo nên những tác phẩm nghệ thuật từ xương lá bồ đề.
Để lá không trở về với đất
Ông Phạm Văn Phương, Giám đốc HTX Sinh Dược là một trong những người đầu tiên khởi xướng việc làm tranh từ lá bồ đề ở xã Gia Sinh. Bắt đầu từ trăn trở, làm sao để tận dụng được nguồn nguyên liệu sẵn có, cũng như tận dụng được nguồn công nhân nông nhàn ở địa phương, ông Phương đã đi tìm hiểu và học hỏi ở mọi nơi với mong muốn nắm được bí quyết làm tranh từ xương lá bồ đề.
Những chiếc lá bồ đề vốn là đặc trưng của Ninh Bình, qua bàn tay khéo léo và sự tài hoa của bàn tay con người đã sắp đặt thành những tác phẩm nghệ thuật độc đáo, hút khách.
Lá bồ đề ngay từ khi đâm chồi, nảy lộc cho đến khi xả úa luôn ẩn chứa một vẻ đẹp khó tả. Lá dày dặn, xanh mướt tựa như sức sống trường tồn của vạn vật. Chiếc lá có hình trái tim, râu (đuôi) kéo dài tượng trưng cho ngón tay thon thả của người phật tử đang chắp tay niệm phật. Đến khi rụng xuống, dù thịt lá có bị mục nát thì xương lá lại mang một vẻ đẹp mong manh như cánh con chuồn chuồn và trở thành nguồn nguyên liệu để làm những tác phẩm say lòng người.
Tuy nhiên, để làm ra một tác phẩm từ tranh xương lá bồ đề cần rất nhiều thời gian và trải qua nhiều công đoạn khác nhau, gói ghém trong đó tất cả tình cảm, sự chăm chút của mỗi người thợ.
Những chiếc lá bồ đề được HTX chọn lựa để làm tranh phải đạt tiêu chí: đủ “độ chín”, cân đối hai bên, lá khỏe có màu xanh thẫm, có râu thon dài. Sau khi hái trực tiếp từ cây, lá được rửa sạch, ngâm nước vôi trong 60 ngày để lấy xương lá. Tiếp đó, người thợ phải dùng bàn chải nhỏ, tỉ mỉ và cẩn trọng chà những phần thịt ở thân và cuống lá. Công đoạn này không kém phần quan trọng đòi hỏi mỗi người sự cẩn thận đến từng thao tác bởi chỉ một sơ xuất nhỏ sẽ làm rách phần xương khiến chiếc lá không còn giá trị sử dụng. Tuy nhiên khi được ngồi chải những chiếc lá, những người con vùng đất Gia Sinh luôn cảm thấy tĩnh tâm và an bình đến lạ.
 |
|
Xương lá bồ đề mỏng manh như cánh chuồn chuồn. |
Xương lá bồ đề sau khi chải sạch sẽ có màu trắng ngà. Để có thể tạo màu sắc cho chúng, các thành viên HTX Sinh Dược đã nghiên cứu, tìm tòi những loại dung dịch tạo màu an toàn từ thiên nhiên. Tiêu biểu màu vàng được tạo ra từ bột nghệ. Những chiếc xương lá sau khi ngâm trong dung dịch nghệ sẽ có màu vàng óng ả, bắt mắt. Từ đây, người thợ có thể sáng tác nên những bức tranh sinh động khác nhau, gửi gắm vào đó là tâm tư, tình cảm.
Có những bức tranh đơn giản được tạo hình từ một vài xương lá nhưng cũng có những bức tranh được làm nên từ hàng trăm, nghìn xương lá bồ đề với hai màu chủ đạo là vàng và trắng ngà. Thời gian để hoàn thành một tác phẩm quả là công phu. Có những bức tranh, thành viên HTX phải dành đến 4-5 tháng mới có thể hoàn thành. Điều đó càng làm tăng thêm ý nghĩa và giá trị của sản phẩm... Đặc biệt hiện nay, ngoài chất liệu xương lá bồ đề, nhiều chất liệu khác như gỗ, vàng, bột giấy, kim tuyến… được đưa vào để tạo nên những bức tranh gợi tả.
Ông Phạm Văn Phương cho biết, mới đầu chỉ là những ý tưởng đơn giản, không quá khó và phần lớn theo nhu cầu của khách hàng. Tuy nhiên, với tình yêu nghề, sự tinh tế và kinh nghiệm tích lũy được, các thành viên dần tạo ra những bức tranh với kích cỡ lớn, kỳ công theo ý tưởng riêng cho từng sản phẩm. Ngoài tranh xương lá bồ đề với các kích cỡ khác nhau, đôi bàn tay của các thành viên còn làm ra đồ lưu niệm, trang trí, sản phẩm lọc trà… từ xương lá bồ đề.
“Vẻ đẹp của thiên nhiên không bao giờ là giới hạn, khi sắp xếp chúng thành những tác phẩm nghệ thuật thì thiên nhiên có thể giúp cảm xúc của con người thăng hoa và cao hơn là mỹ hóa cuộc đời”, ông Phương tâm tình. Chính vì lẽ đó là các thành viên HTX Sinh Dược luôn cố gắng lưu lại vẻ đẹp mong manh của những chiếc xương lá bồ đề để cuộc sống thêm ý nghĩa hơn.
Biểu tượng tâm linh, gắn liền với đạo phật
Thay vì những bức tranh có hai màu vàng, trắng, HTX còn tạo ra những bức tranh từ xương lá bồ đề mạ vàng sau đó viết thư pháp với các chữ như: Phúc, Lộc, Thọ, Tài, An, Nhẫn hay hình tượng Phật...
Theo các thành viên HTX Sinh Dược, tác phẩm lá bồ đề mạ vàng với phần cốt là những chiếc xương lá bồ đề mỏng manh, tự nhiên cùng với lớp vàng cứng cáp óng ánh bọc bên ngoài vừa sang trọng lại không mất đi giá trị của bồ đề.
Các bức tranh này dù làm từ nhiều hay một xương lá bồ đề thì trong tâm thức nhiều người, nó có thể mang lại những ngụ ý tốt đẹp, bình an, hạnh phúc cho chủ nhân, gia đình. Đặc biệt với những bức tranh mạ vàng thư pháp được làm từ 1 lá bồ đề có kích cỡ từ 3-5cm, nhỏ gọn, có thể bỏ vừa ốp điện thoại, phong bao, ví tiền,... nên được nhiều người lựa chọn làm quà tặng, lì xì ngày Tết.
Nhưng không chỉ có những bức tranh mạ vàng được ép plastic và in chữ thư pháp, xương lá bồ đề còn được các nghệ nhân chính tay tạo hình thành những bức tranh như hoa mai, hoa cúc… rồi đóng khung, thuận tiện để trang trí.
Mỗi một chiếc lá mang một vẻ đẹp, một dáng vẻ nhưng đều chung một ý nghĩa về sự cư trú bình yên trong chốn an lạc. Sở hữu một chiếc lá bồ đề hay một bức tranh bồ đề đều tượng trưng cho sự tỉnh thức, giúp con người nhận biết được những điều tốt xấu để giúp chúng ta có những hành động đúng trong cuộc sống.
 |
|
Bộ tranh làm từ xương lá bồ đề. |
Từ xa xưa, cây bồ đề đã là biểu tượng tâm linh, gắn liền với đạo phật, mang lại cảm giác bình an, may mắn. Cũng có ít loại lá cây nào có vẻ đẹp lạ và bền như lá bồ đề khi mang hình dáng của một trái tim, tượng trưng cho tình cảm của con người dành cho nhau. “Chính vì thế, nhiều gia đình rất thích mua các tác phẩm nghệ thuật từ lá bồ đề, đặc biệt là dịp đầu năm mới”, ông Phương chia sẻ.
Tuy nhiên, để làm tác phẩm từ lá bồ đề, ông Phương cho rằng người làm phải có tâm vì đây là dòng sản phẩm mang ý nghĩa tâm linh. Nếu không, tác phẩm sẽ gần như chỉ mang tính chất thương mại, không có giá trị về mặt tinh thần. Bên cạnh đó, người làm cần phải có tính cần cù, chịu khó, tỉ mỉ, lắng nghe và biết tiếp thu ý kiến một cách có chọn lọc để vừa nâng cao giá trị và tính thẩm mỹ trong mỗi sản phẩm.
Nhờ tâm huyết và kiên trì theo đuổi đam mê, đến nay tranh và các sản phẩm từ xương lá bồ đề của HTX Sinh Dược được xem là sản phẩm ý nghĩa, gắn liền với các khu du lịch tâm linh không chỉ ở Ninh Bình mà còn ở nhiều tỉnh thành trên cả nước. Đây là sản phẩm đặc trưng, giàu tiềm năng của Ninh Bình, có ý nghĩa kết nối tâm linh con người ở nhiều quốc gia trên thế giới.
Như Yến
