Nhờ sự quan tâm của Đảng, Nhà nước cùng các chương trình mục tiêu quốc gia, giai đoạn 2021 – 2025, tỉnh Quảng Ngãi huy động hơn 7.000 tỷ đồng để xây dựng 98 công trình hạ tầng, triển khai 260 dự án sinh kế, hỗ trợ nhà ở cho hơn 3.900 hộ nghèo, cận nghèo, kết nối việc làm cho hơn 800 lao động và đưa hơn 400 người đi làm việc ở nước ngoài. Tỷ lệ hộ nghèo giảm bình quân 1,76%/năm, riêng đồng bào dân tộc thiểu số giảm 6,42%/năm; tại các huyện nghèo, mức giảm tới 9,25%/năm.
Tạo việc làm từ trồng dược liệu
Không chỉ giảm nghèo về thu nhập, chất lượng cuộc sống của người dân cũng được cải thiện rõ rệt: hạ tầng thiết yếu như đường giao thông, trường học, trạm y tế, điện, nước được đầu tư đồng bộ; các mô hình sinh kế phù hợp được nhân rộng, gắn với đào tạo nghề, giải quyết việc làm. Các chỉ tiêu về y tế, giáo dục, nhà ở, nước sạch, thông tin đều đạt và vượt kế hoạch.
Nhiều mô hình HTX kiểu mới đã ra đời tạo việc làm, nâng cao thu nhập cho người dân vùng đồng bào dân tộc thiểu số.
Điển hình như HTX Thương mại tổng hợp trồng và chế biến dược liệu An Thành, xã Tu Mơ Rông. HTX được thành lập từ năm 2022 đã và đang trở thành điểm tựa sinh kế cho nhiều nông dân trên địa bàn. Với định hướng phát triển sản xuất gắn với chế biến sâu, HTX không chỉ giúp bà con có đầu ra ổn định cho cây dược liệu mà còn góp phần nâng cao giá trị nông sản bản địa.
Chị Cù Thị Hồng Nhung – Giám đốc HTX An Thành cho biết: "Ngay từ những ngày đầu thành lập, HTX đã chủ động liên kết với nông dân các xã để trồng, chăm sóc và thu mua dược liệu. Ban đầu, sản phẩm chủ yếu bán thô như sâm dây, sâm Ngọc Linh, sơn tra, ngũ vị tử cho các thương lái trong tỉnh. Tuy nhiên, trước nhu cầu ngày càng cao của thị trường, HTX đã nghiên cứu công thức, xây dựng quy trình chế biến trà thảo dược, rượu dược liệu, sản phẩm sấy khô… vừa đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm, vừa phù hợp thị hiếu người tiêu dùng".
 |
|
Dược liệu của HTX An Thành đã có mặt tại nhiều tỉnh, thành trong cả nước. |
Để mở rộng sản xuất, HTX đã đầu tư hơn 1,2 tỷ đồng xây dựng nhà xưởng, trang bị dây chuyền máy móc hiện đại phục vụ chế biến và đóng gói sản phẩm. Đến nay, nhiều sản phẩm đặc trưng như rượu sâm dây, rượu ngũ vị tử, mứt sâm dây, trà sâm dây, trà khổ qua rừng, mật ong rừng... đã được thị trường đón nhận và được công nhận OCOP 3 sao. Đây là bước tiến quan trọng, mở ra cơ hội đưa sản phẩm vươn xa ra thị trường trong và ngoài tỉnh.
“Việc đầu tư chế biến sâu giúp HTX tiết kiệm chi phí thuê nhân công, đồng thời tạo thêm việc làm ổn định cho bà con vùng cao. Thu nhập và sản lượng bán ra tăng đều qua từng năm, tạo động lực để nông dân gắn bó lâu dài với cây dược liệu” – chị Nhung chia sẻ.
Tại xã Long Phụng, HTX Sản xuất và kinh doanh nấm Đức Nhuận cũng đang phát huy vai trò liên kết với nông dân để mở rộng sản xuất. Với nguồn vốn vay ưu đãi 800 triệu đồng từ Qũy hỗ trợ phát triển HTX của Liên minh HTX tỉnh (giải ngân vào quý II năm 2025), HTX chủ động mở rộng quy mô nhà xưởng từ 2.000 m2 lên 3.000m2. HTX đã cải tiến mẫu mã bao bì, đầu tư trang thiết bị, máy móc phục vụ sản xuất. HTX đẩy mạnh tham gia xúc tiến thương mại, ký hợp đồng tiêu thụ sản phẩm với doanh nghiệp ngoài tỉnh.
Theo Giám đốc HTX Lê Giang Phong, mô hình phát triển nấm gắn với vùng nguyên liệu quy hoạch bài bản giúp mỗi nông dân trở thành một mắt xích quan trọng trong chuỗi giá trị nông nghiệp hiện đại.
HTX Đức Nhuận hiện phối hợp với nông dân mở rộng diện tích trồng, đa dạng hóa giống nấm, ổn định nguồn nguyên liệu chế biến nhằm đáp ứng nhu cầu ngày càng lớn của thị trường. Bên cạnh đó, quá trình mở rộng quy mô còn thúc đẩy doanh nghiệp địa phương liên kết giao thương, chia sẻ hệ thống logistics, xây dựng một hệ sinh thái sản xuất – kinh doanh năng động, sáng tạo và bền vững.
Có thể thấy, mô hình HTX gắn với chế biến dược liệu hay sản xuất nấm không chỉ tạo công ăn việc làm, nâng cao thu nhập mà còn góp phần thay đổi tư duy sản xuất của bà con vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Đây chính là hướng đi quan trọng để phát triển sinh kế lâu dài, đưa nông sản miền núi vươn ra thị trường.
"Điểm sáng" nông nghiệp công nghệ cao
Thành lập năm 2020 tại xã Ia Chim, HTX Nông nghiệp và Thương mại Dịch vụ Ia Chim đã nhanh chóng khẳng định vị thế là mô hình sản xuất nông nghiệp công nghệ cao tiêu biểu, gắn phát triển kinh tế với xây dựng nông thôn mới. Với sứ mệnh tổ chức sản xuất, liên kết tiêu thụ nông sản theo hướng hữu cơ, bền vững, HTX vừa nâng cao thu nhập cho thành viên, vừa góp phần đưa nông sản Việt vươn xa thị trường quốc tế.
Hiện nay, HTX quy tụ gần 50 thành viên là nông dân, kỹ thuật viên và cán bộ quản lý giàu kinh nghiệm. Tổng diện tích canh tác đạt hơn 85ha, trong đó 67,6ha chuyên trồng sầu riêng chất lượng cao như Monthong, Ri6, Musang King – những giống được ưa chuộng tại thị trường trong và ngoài nước.
Để đảm bảo chất lượng, HTX đồng bộ áp dụng tiến bộ khoa học – kỹ thuật, đặc biệt là hệ thống tưới nhỏ giọt tự động, vừa tiết kiệm chi phí, nước tưới, vừa nâng cao năng suất. Quy trình canh tác tuân thủ nghiêm ngặt tiêu chuẩn VietGAP, hướng tới GlobalGAP: chỉ dùng phân hữu cơ, vi sinh; thuốc bảo vệ thực vật sinh học; định kỳ phân tích đất, nước; ghi chép nhật ký đồng ruộng đầy đủ.
 |
|
Quy trình canh tác tuân thủ nghiêm ngặt các tiêu chuẩn đã giúp cho sầu riêng của HTX có chỗ đứng vững chắc trên thị trường. |
Nhờ đó, sản phẩm sầu riêng của HTX đã được Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật cấp 4 mã số vùng trồng phục vụ xuất khẩu sang Trung Quốc – bước tiến quan trọng khẳng định uy tín và chất lượng. Sản phẩm có truy xuất nguồn gốc rõ ràng, mẫu mã đẹp, chất lượng đồng đều, được các doanh nghiệp đánh giá là nguồn hàng uy tín, ổn định, có khả năng mở rộng trên thị trường quốc tế.
Chỉ sau vài năm hoạt động, HTX đã ghi dấu ấn bằng những con số ấn tượng: Năm 2022 đạt diện tích 67,6ha, năng suất 8 tấn/ha, sản lượng 540 tấn, doanh thu 27 tỷ đồng, lợi nhuận trên 15 tỷ đồng. Năm 2024: năng suất 15 tấn/ha, sản lượng gần 1.000 tấn, doanh thu trên 50 tỷ đồng, lợi nhuận hơn 30 tỷ đồng. Dự kiến 2025: năng suất đạt 18 tấn/ha, sản lượng gần 1.217 tấn, doanh thu hơn 60 tỷ đồng, lợi nhuận trên 40 tỷ đồng.
Không chỉ đem lại hiệu quả kinh tế, HTX còn tạo việc làm ổn định cho khoảng 160 lao động địa phương với thu nhập ổn định, góp phần nâng cao đời sống bà con. Ghi nhận những thành tích nổi bật, HTX Ia Chim đã vinh dự được tuyên dương, khen thưởng tại Đại hội Thi đua yêu nước tỉnh Quảng Ngãi lần thứ I (2025 – 2030) tổ chức ngày 25/8 vừa qua.
Tạo lực đẩy cho HTX bứt phá
Bên cạnh các hoạt động hỗ trợ đào tạo chuyển đổi số, vốn vay, xúc tiến thương mại cho các HTX tại tỉnh Quảng Ngãi, Liên minh HTX Việt Nam còn có những chính sách hỗ trợ đặc biệt cho các mô hình HTX kiểu mới như việc bàn giao dự án “Mô hình cải tạo và phát triển chăn nuôi cá Tầm” cho HTX Nông nghiệp và Dịch vụ Sơn Tây với 25 hộ tham gia, gồm 12.000 con cá tầm giống Nga và Siberi cùng 20 tấn thức ăn công nghiệp (diễn ra vào đầu tháng 3/2025). Dự án có tổng kinh phí hơn 3,2 tỷ đồng...
Đóng vai trò hỗ trợ tích cực cho sự phát triển của các HTX là Liên minh HTX tỉnh Quảng Ngãi. Năm 2024, Liên minh đã giải ngân hơn 4,3 tỷ đồng cho 9 HTX và hộ thành viên vay vốn, đồng thời hỗ trợ 74 lượt HTX tham gia hội chợ, xúc tiến thương mại với hơn 200 mặt hàng được giới thiệu. Bên cạnh đó, hàng loạt lớp đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng quản trị cũng được tổ chức nhằm nâng cao chất lượng nguồn nhân lực HTX…
Giai đoạn 2026 – 2030, khi mô hình chính quyền hai cấp được triển khai, Quảng Ngãi sẽ tập trung giảm nghèo gắn với chuỗi giá trị, thích ứng biến đổi khí hậu, đào tạo nghề gắn với việc làm tại chỗ và xuất khẩu lao động. Lãnh đạo tỉnh cũng nhấn mạnh việc phân cấp thực chất theo phương châm “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm”, lồng ghép hiệu quả nguồn lực, tránh dàn trải, tăng cường ứng dụng chuyển đổi số trong quản lý, giám sát và chi trả chính sách...
Có thể khẳng định, việc phát triển các HTX gắn với chế biến nông sản, ứng dụng khoa học kỹ thuật và mở rộng thị trường tiêu thụ đã và đang trở thành chìa khóa quan trọng giúp Quảng Ngãi thực hiện hiệu quả mục tiêu giảm nghèo bền vững. Đây không chỉ là câu chuyện về sinh kế, mà còn là hành trình khẳng định giá trị nông sản bản địa, nâng cao đời sống đồng bào dân tộc thiểu số và góp phần xây dựng nông thôn mới. Trong giai đoạn tới, với quyết tâm đổi mới, tinh thần “địa phương quyết – địa phương làm – địa phương chịu trách nhiệm”, Quảng Ngãi kỳ vọng sẽ tiếp tục phát huy mô hình HTX kiểu mới, tạo động lực phát triển kinh tế - xã hội toàn diện, thích ứng với biến đổi khí hậu và hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng.
Ngọc Huyền
