Do đó, chính sách tích tụ ruộng đất là để nông dân, HTX và tổ hợp tác (THT) trở thành chủ thể chính của quá trình tích tụ, đồng thời giúp họ sở hữu tư liệu sản xuất, sản xuất được những hàng hóa đủ sức cạnh tranh.
Cơ sở hình thành chuỗi giá trị
Hộ nông dân, HTX, doanh nghiệp (DN) hình thành chuỗi giá trị là hình thức được áp dụng phổ biến ở các địa phương trên cả nước. Theo hình thức này, hộ gia đình liên kết lại với nhau để hình thành HTX, THT, các thành viên cùng nhau góp đất đai, vốn liếng để tổ chức sản xuất, trong đó HTX, THT thực hiện vai trò cung cấp dịch vụ cung ứng vật tư đầu vào, dịch vụ kỹ thuật sản xuất, DN thực hiện tiêu thụ sản phẩm do các thành viên làm ra.
Điểm nổi bật của hình thức này là mô hình cánh đồng lớn, là mô hình được kế thừa từ rất nhiều các mô hình sản xuất nông nghiệp trước đây. Mục đích của cách làm này là khắc phục tình trạng ruộng đất manh mún, không đồng nhất, gắn kết chuỗi sản xuất nông nghiệp từ khâu sản xuất đến khâu tiêu thụ sản phẩm. Cánh đồng lớn là hình thức canh tác tập trung, cùng thực hiện quy trình canh tác thống nhất, nông dân, HTX, DN cùng lên kế hoạchsản xuất, tiêu thụ sản phẩm, cung ứng đồng đều và ổn định về số lượng và chất lượng sản phẩm theo yêu cầu của thị trường. Đây là nhân tố tích cực tác động mạnh đến nhận thức tích tụ ruộng đất của các hộ nông dân, HTX.
Tích tụ ruộng đất trong sản xuất nông nghiệp là xu thế tất yếu của hội nhập kinh tế và phân công lao động quốc tế (Ảnh: Internet) |
Theo Cục trồng trọt (Bộ NN&PTNT), từ khi phát động mô hình cánh đồng lớn đã nhận được sự hưởng ứng mạnh mẽ của nhiều địa phương, được coi là hướng mở ra cho nhiều nông sản hàng hóa trong giải quyết bất cập về đất đai manh mún của hộ nông dân và yêu cầu tập trung quy mô lớn của sản xuất hàng hóa. Diện tích cánh đồng lớn tăng lên nhanh chóng, từ năm 2018 đến vụ Đông Xuân năm 2020 đã có hàng nghìn mô hình cánh đồng lớn được liên kết, xây dựng ở các địa phương với diện tích khoảng 556.000 ha, trong đó vùng Đồng bằng sông Cửu Long có diện tích thực hiện liên kết lớn nhất với 450.000 ha.
Giám đốc HTX nông nghiệp Gò Gòn (huyện Tân Hưng, tỉnh Long An) Trương Hữu Trí cho biết, tích tụ ruộng đất, xây dựng cánh đồng lớn sẽ hình thành những vùng sản xuất tập trung, từ đó ứng dụng đồng bộ các tiến bộ khoa học - kỹ thuật để sản xuất ra nông sản với khối lượng lớn. Với 560 ha đất nông nghiệp được tích tụ từ thành viên HTX và hộ nông dân, mỗi mùa vụ doanh nghiệp thu mua lúa với giá cao hơn thị trường từ 200 - 500 đồng/kg.
Thực hiện tốt công tác quy hoạch
Việt Nam có diện tích đất nông nghiệp vào loại thấp, trong khi số lượng lao động nông nghiệp còn đông nên bình quân diện tích đất nông nghiệp rất thấp. Đất nông nghiệp ít lại chia nhỏ và manh mún, do vậy cần có các quy định và sự giám sát chặt chẽ về việc lập, điều chỉnh và thực hiện quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất. Trước hết, việc lập quy hoạch và kế hoạch sử dụng đất phải đảm bảo chất lượng (đòi hỏi phải có tầm nhìn, chiến lược dài hạn để hạn chế tối đa việc thay đổi, điều chỉnh quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất), có chế tài đủ mạnh buộc các cấp phải thực hiện theo đúng quy hoạch, trong đó gắn chặt trách nhiệm của các cá nhân, tổ chức thẩm định, phê duyệt. Việc điều chỉnh quy hoạch, kế hoạch và mục đích sử dụng đất chỉ được áp dụng trong những điều kiện đặc biệt, có phạm vi ảnh hưởng lớn trong toàn vùng hoặc quốc gia.
Để thực hiện tốt công tác quy hoạch sử dụng đất cần phải có tầm nhìn chiến lược và kế hoạch dài hạn (Ảnh: Internet) |
Việc thu hồi đất để phát triển kinh tế, xã hội cần đạt được thỏa thuận với tối thiểu 95% người có đất bị thu hồi đồng ý với phương án bồi thường được đưa ra. Sự rộng quyền hiện nay, cùng với hệ thống giám sát không đủ mạnh có thể dễ dàng tạo ra sự tùy tiện trong việc thực thi pháp luật về đất đai, qua đó làm cho các quyền tài sản và quyền sử dụng đất đai của các hộ gia đình, HTX không được đảm bảo đầy đủ.
Theo ông Trần Công Thắng, Viện Chính sách và Chiến lược phát triển nông nghiệp nông thôn, công tác quy hoạch đất phải tính đến quy mô, quy hoạch lớn hơn như quy hoạch theo vùng, theo khu vực, cùng với đó là tăng thời gian cho kỳ kế hoạch sử dụng đất, công khai khu vực nào được và không được tham gia giao dịch trên thị trường quyền sử dụng đất.
Minh Thành