Tuy đạt được một số thành tựu nhất định, nhưng nhìn chung khu vực kinh tế tập thể (KTTT), HTX phát triển chưa tương xứng với tiềm năng. Sự tồn tại, hạn chế thể hiện ở cơ chế chính sách, tổ chức thực hiện, bản thân HTX và công tác thực hiện chức năng quản lý nhà nước về KTTT, HTX.
Nhiều kết quả tích cực
Theo Phó Chủ tịch Liên minh HTX Việt Nam Nguyễn Văn Thịnh, tính đến hết năm 2018, cả nước có 22.861 HTX, tăng 3.700 HTX so với thời điểm Luật HTX có hiệu lực (ngày 31/7/2013), thu hút gần 6 triệu thành viên tham gia. Tổng số lao động thường xuyên trong HTX là 1.215.490 người, tăng 115.972 người so với thời điểm Luật có hiệu lực. Doanh thu bình quân mỗi HTX là 4,477 tỷ đồng/năm, tăng 1,905 tỷ đồng/năm. Thu nhập bình quân của lao động thường xuyên là 36,6 triệu đồng/năm, tăng 15 triệu đồng/năm so với thời điểm Luật HTX có hiệu lực.
“Hoạt động khu vực KTTT, HTX có chuyển biến tích cực về quy mô, công nghệ và thị trường. Quy mô của HTX được thể hiện qua số lượng thành viên và phạm vi hoạt động, chất lượng thành viên cải thiện đáng kể. Người dân tham gia HTX trên tinh thần tự nguyện, cùng góp vốn, cùng chịu trách nhiệm về hoạt động, nhiều HTX có phạm vi hoạt động toàn xã, thậm chí toàn huyện”, Phó Chủ tịch Nguyễn Văn Thịnh nhấn mạnh.
Theo đánh giá của Bộ KH&ĐT, Luật HTX 2012 thể hiện rõ bản chất tổ chức HTX, phân biệt HTX với doanh nghiệp và với tổ chức xã hội, từ thiện, làm rõ nội hàm “hợp tác” của tổ chức HTX, đồng thời tăng cường vai trò người chủ và lợi ích của thành viên khi tham gia HTX, bảo đảm tính chất phục vụ thành viên của tổ chức HTX. Luật cũng thể hiện tư duy mới về mô hình HTX kiểu mới với hạt nhân là hợp tác, góp phần hoàn thiện quan hệ sản xuất, phù hợp với cơ chế thị trường trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế và cạnh tranh ngày càng gay gắt. Các quy định của Luật phù hợp với điều kiện phát triển HTX tại Việt Nam và tương đồng với quy định về HTX của Liên minh HTX quốc tế.
Kể từ khi thực hiện Luật HTX 2012 đến nay, số lượng các HTX áp dụng KH-CN mới, hiện đại vào sản xuất, kinh doanh, tham gia sản xuất nông nghiệp công nghệ cao ngày càng nhiều. Đặc biệt, các HTX nông nghiệp đã hoạt động gắn với các sản phẩm chủ lực của vùng, thực hiện liên kết chuỗi, nhiều HTX liên kết với các siêu thị doanh nghiệp lớn để mở rộng thị trường tiêu thụ, góp phần nâng cao chất lượng sản phẩm, khả năng cạnh tranh.
Thứ trưởng Bộ KH&ĐT Võ Thành Thống cho biết một số HTX đã chủ động nghiên cứu, mở rộng thị trường không những trong nước mà còn xuất khẩu. Một số HTX có quy mô lớn, phạm vi hoạt động rộng trên phạm vi nhiều tỉnh, doanh thu cao hàng trăm tỷ đồng đã xuất hiện tại các địa phương, như HTX Evergrowth (Sóc Trăng) HTX Bò sữa Tân Thông Hội (Tp. HCM)... Đây là những mô hình HTX kiểu mới làm ăn có hiệu quả cần được nghiên cứu đánh giá để nhân rộng.
 |
|
Lãnh đạo Đảng, Nhà nước tham dự Hội nghị Tổng kết toàn quốc 15 năm Thực hiện Nghị quyết Trung ương 5, khóa IX |
Cần sửa đổi, bổ sung
Tuy đạt được một số thành tựu nhất định, nhưng nhìn chung khu vực KTTT, HTX vẫn còn những khó khăn, hạn chế. Một số quy định của luật còn chưa được hướng dẫn cụ thể hoặc có hướng dẫn nhưng chưa khả thi dẫn đến khó khăn trong triển khai như thủ tục giải thể bắt buộc đối với HTX, hướng dẫn chuyển đổi HTX sang các loại hình tổ chức khác, công tác kiểm toán đối với HTX...
Luật HTX 2012, Nghị định 193/2013/NĐ-CP quy định 11 chính sách ưu đãi, hỗ trợ cho các HTX nhưng thực tế các chính sách này đi vào cuộc sống chưa nhiều. Có chính sách đến năm 2019 mới thực hiện được, như chính sách hỗ trợ về kết cấu hạ tầng. Một số chính sách thực hiện chưa hiệu quả, như: Chính sách ưu đãi tín dụng; hỗ trợ chế biến sản phẩm...
Một số chính sách phân tán, chưa đồng bộ, thiếu tính khả thi, nhiều HTX chưa được đào tạo, tập huấn sâu về pháp luật HTX nên chưa tiếp cận được chính sách hỗ trợ, ưu đãi của Nhà nước, chưa phát huy hết tiềm năng, thế mạnh; bộ máy quản lý nhà nước về KTTT, HTX vừa thiếu, vừa yếu, đa phần là cán bộ kiêm nhiệm, chức năng quản lý nhà nước về KTTT, HTX tại địa phương dàn trải, công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ quản lý nhà nước về KTTT, HTX các cấp chưa đáp ứng được yêu cầu...
Trước thực tế này, Bộ KH&ĐT kiến nghị Thủ tướng Chính phủ giao Bộ KH&ĐT Tổng kết 10 năm thi hành Luật HTX 2012, trên cơ sở đó xây dựng Đề án sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật HTX 2012 cho phù hợp với tình hình mới, nhất là trong cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0 hiện nay. Trong đó, tập trung vào các nội dung như: mở rộng đối tượng điều chỉnh là THT cho thống nhất và phù hợp với tinh thần Nghị quyết số 13/NQ- TW là “KTTT với hình thức phổ biến là THT và HTX”; rà soát các chính sách về KTTT hiện đang được ban hành phân tán tại nhiều văn bản còn thiếu tính đồng bộ, chưa khả thi để sửa đổi, bổ sung, đồng bộ hoá và cụ thể hoá trong Luật HTX; mở rộng quy mô và tiềm năng phát triển HTX để phù hợp với tiến trình phát triển khách quan, phù hợp với quy luật kinh tế; đơn giản hóa hơn nữa các thủ tục hành chính đối với HTX, THT như thành lập, đăng ký, giải thể HTX; tạo điều kiện thúc đẩy sự phát triển của các loại hình HTX, THT áp dụng khoa học tiến bộ kỹ thuật, tăng sức cạnh tranh của các thành phần KTTT trong giai đoạn hiện nay.
Phương Nam
