Nghị định 46/2016 về xử phạt VPGT trong lĩnh vực đường bộ và đường sắt vừa được Thủ tướng Chính phủ ký quyết định ban hành, thay thế Nghị định số 171/2013 và Nghị định số 107/214. Có hiệu lực từ 1/8/2016, Nghị định 46 ngoài bổ sung xử phạt nhiều vi phạm mới, sẽ áp dụng tăng mức xử phạt nặng với nhiều lỗi vi phạm.
Mức phạt “khắc nghiệt”
Các hành vi vi phạm liên quan đến chất ma túy và nồng độ cồn, những nguyên nhân chính dẫn đến tai nạn giao thông (TNGT), sẽ có mức phạt “khủng khiếp” nhất, có thể chuyển thành xử lý hình sự.
Cụ thể, người điều khiển xe trong hơi thở có cồn, gây tai nạn, hoặc không chấp hành hiệu lệnh sẽ bị phạt 18 – 20 triệu đồng (với ô tô), 3 – 4 triệu đồng (với mô tô, xe máy) và tước bằng lái 4 – 6 tháng. Người điều khiển xe có nồng độ cồn vượt quá quy định, không chấp hành hiệu lệnh kiểm tra nồng độ cồn, chất ma túy bị phạt 16 – 18 triệu đồng.
Các vi phạm khác như tránh, vượt, không giữ khoảng cách an toàn, lạng lách, đánh võng, đuổi nhau trên đường, dùng chân điều khiển vô lăng, chạy quá tốc độ, đi ngược chiều,… cũng có mức phạt “khắc nghiệt”, 7 – 8 triệu đồng, tước bằng lái 2 – 6 tháng.
Các hành vi dừng đỗ xe sai quy định, gây tai nạn bỏ trốn, không cấp cứu người gặp nạn, không chấp hành đèn tín hiệu, hiệu lệnh có mức phạt từ 1,2 – 6 triệu đồng, tước bằng 1 – 4 tháng. Ngoài ra, các lỗi như tổ chức đua xe, rượt đuổi, chở quá 150% tải trọng cho phép,… có thể chuyển hồ sơ cho công an xử lý.
Ông Hoàng Thế Tùng – Phó Vụ trưởng Vụ An toàn giao thông (Bộ GTVT), cho biết: “Mục đích của Nghị định mới là tăng sức răn đe để thay đổi hành vi của người điều khiển xe, đặc biệt với những vi phạm là nguyên nhân chính dẫn đến TNGT như bia rượu, tốc độ, tải trọng,…”.
Những lo ngại về việc mức tăng phạt một số vi phạm tăng quá cao, vượt quá khả năng của người điều khiển phương tiện, ông Tùng phân tích: “Tất cả các mức xử phạt đều đã được Ban soạn thảo cân nhắc kỹ lưỡng về mức độ phổ biến và nghiêm trọng,… để đảm bảo tăng sức răn đe, tính khả thi khi áp dụng vào thực tế”.
Tăng mức phạt khi nhận thức chưa cao chỉ khiến người dân thêm ám ảnh, sợ hãi, tìm cách đối phó
Nhiều nghi ngại nảy sinh
Việc tăng mức phạt hợp lý là cần thiết để giảm tai nạn và đảm bảo trật tự ATGT. Tuy nhiên, nhiều chuyên gia lo ngại mức phạt càng cao thì tiêu cực càng nhiều, bởi nếu không quản lý tốt, tình trạng “chung chi” sẽ gia tăng vì nhiều người vi phạm chấp nhận “thỏa hiệp” để tránh bị lập biên bản.
Lấy ví dụ, theo Nghị định 46, mức phạt nặng nhất của người điều khiển xe máy có thể lên tới 15 triệu đồng. Nếu chiếu theo giá trị xe máy bình quân của người Việt hiện tại thì mức phạt ngang bằng, thậm chí là cao hơn. Vì vậy, nhiều người sẽ tìm cách “thỏa thuận” thay vì nhận biên bản đi nộp phạt.
Ông Nguyễn Văn Thạch – Vụ trưởng Vụ ATGT (Bộ GTVT), thừa nhận: “Để thay đổi ý thức của người dân, chỉ tăng mức phạt cao là chưa đủ. Cần kết hợp thêm công tác chấn chỉnh lực lượng CSGT thi hành nhiệm vụ, loại bỏ vấn nạn xin – cho. Đồng thời, tăng cường tuyên truyền, giáo dục để nâng cao ý thức của người dân”.
Thực tế cho thấy, công tác giáo dục nhận thức cần phải được ưu tiên hơn thay vì gia tăng các mức phạt. Bởi xét theo mức thu nhập của người dân Việt Nam, các mức phạt hiện tại đã đủ mức độ răn đe. Nhiều người dân chia sẻ rằng CSGT là nỗi ám ảnh bởi khi lưu thông trên đường; họ còn “sợ CSGT hơn là sợ bị TNGT”.
Một vướng mắc còn tồn tại hiện nay là tại Việt Nam chưa có quy định rõ ràng về các hình thức giáo dục người vi phạm như lao động công ích, cải tạo, kiểm tra kiến thức và giáo dục tại chỗ,… Đây là một giải pháp nhiều ưu điểm cần bổ sung để cải thiện ý thức của người vi phạm.
“Bên cạnh trách nhiệm của cơ quan chức năng, bản thân người tham gia giao thông cũng cần chủ động nâng cao hiểu biết pháp luật, luật giao thông đường bộ, nâng cao ý thức, tuân thủ đúng quy định pháp luật, hiệu lệnh của CSGT,…” – ông Nguyễn Văn Thạch, nhấn mạnh.
Nhận thức thay đổi hành vi, nhận thức đúng sẽ có hành vi đúng. Tăng mức phạt khi nhận thức chưa cao chỉ khiến người dân thêm ám ảnh, sợ hãi, tìm cách đối phó và gây ra những vụ va chạm giữa người dân và lực lượng CSGT. Do đó, tuyên truyền, giáo dục phải là giải pháp được ưu tiên hàng đầu.
Hiến Nguyễn