Sầu riêng bắt đầu vào mùa thu hoạch, tuy nhiên đang gặp khó khăn về đầu ra do chưa được phép xuất khẩu (XK) chính thức vào Trung Quốc. Việc Trung Quốc ngưng thông quan những container sầu riêng từ Việt Nam đã khiến giá thu mua loại quả này rớt mạnh.
Tại Tiền Giang, nếu các năm trước, sầu riêng có giá 60.000- 70.000 đồng/kg, nay giảm một nửa. Điều này một lần nữa gióng lên hồi chuông cảnh báo về tình trạng bất cập trong sản xuất nông sản.
Nhiều mặt hàng mất giá
Không riêng sầu riêng, Cục Chế biến và Phát triển thị trường nông sản (Bộ NN&PTNT) vừa có báo cáo về thị trường nông sản tháng 11/2018. Kết quả cho thấy nhiều mặt hàng nông sản Việt đang rơi vào tình trạng mất giá.
Đơn cử, với sản phẩm sắn, Trung Quốc vẫn là nước nhập khẩu (NK) sắn và sản phẩm từ sắn lớn nhất của Việt Nam với 2,8 triệu tấn trong 10 tháng đầu năm, chiếm tới 88% tổng giá trị XK sắn và sản phẩm từ sắn của Việt Nam. Tuy nhiên, XK sang thị trường này có xu hướng giảm so với năm 2017, với mức giảm 10,9% về khối lượng và 12,3% về giá trị.
Nguyên nhân là do Trung Quốc xả kho dự trữ ngô sử dụng cho thức ăn chăn nuôi và ngành công nghiệp, đồng thời loại bỏ các hỗ trợ giá đối với ngô, khiến giá ngô trong nước trở nên cạnh tranh hơn với các sản phẩm thay thế sắn lát NK. Bên cạnh đó, nhu cầu tại thị trường Trung Quốc giảm do nhiều nhà máy đã mua đủ lượng hàng cho các tháng kế tiếp và lượng hàng mua chính ngạch từ Thái Lan trước đó dồn về.
Cũng theo Cục Chế biến và Phát triển thị trường nông sản, tháng 11/2018 là thời điểm thu hoạch nhiều loại trái cây có múi như cam, bưởi, quýt tại nhiều tỉnh trên cả nước. Điều kiện thời tiết năm nay lại tương đối thuận lợi, sản lượng trái cây có múi đều tăng so với năm trước.
Tại khu vực Đồng bằng sông Cửu Long, giá bưởi da xanh giảm mạnh. Hiện thương lái đến tận vườn thu mua bưởi loại 1 (mã đẹp, trọng lượng 1,4-1,8 kg/ quả) với giá 32.000 – 35.000 đồng/kg, loại 2 20.000 – 23.000 đồng/ kg, giảm hơn 50% so với hai tháng trước.
Bưởi da xanh giảm giá là do nhiều nguyên nhân, như trái bưởi không đạt, thị trường Trung Quốc cũng có bưởi nên hạn chế mua hàng của Việt Nam. Ngoài ra, bưởi da xanh còn bị cạnh tranh với một số trái cây có múi khác như cam, quýt hiện cũng đang ở mức giá thấp.
Bên cạnh đó, giá cam sành tại Đồng bằng sông Cửu Long liên tiếp sụt giảm. Hiện, giá cam sành tại đây chỉ ở mức 3.000 – 4.000 đồng/ kg. Nguyên nhân là do hiện nay vào thời điểm thu hoạch trong khi rất ít thương lái tìm mua. Hơn nữa, vì muốn thu lợi nhuận nhanh, nông dân trồng cam chỉ hơn một năm là đã ép cho trái, khiến chất lượng quả không đạt và cây bị bệnh nhiều.
"Với những khó khăn từ thị trường Trung Quốc, dự báo giá trị XK rau quả năm 2018 sẽ có tốc độ tăng trưởng khoảng 10% so với năm trước, thấp hơn nhiều so với con số 42,4% của năm 2017. Trong khi đó, nhiều mặt hàng đang và sẽ bước vào vụ thu hoạch rộ như sầu riêng, chôm chôm, măng cụt, mít, xoài, thanh long, dưa hấu, bưởi… với năng suất cao, khiến giá nhiều mặt hàng sẽ tiếp tục giảm", Cục Chế biến và Phát triển thị trường nông sản cho biết.
Sầu riêng bắt đầu vào mùa thu hoạch nhưng giá rớt thảm |
Vai trò tiên phong của DN
Ông Đinh Ngọc Minh, Phó Vụ trưởng Vụ Kinh tế Nông nghiệp (Bộ KH&ĐT), cho rằng không riêng Việt Nam gặp phải tình trạng được mùa mất giá. Vừa qua, một số quốc gia như Pháp, Đức… cũng xảy ra tình trạng dư thừa sản phẩm sữa. Tuy nhiên, họ khác Việt Nam ở chỗ tình trạng này chỉ "năm thì mười họa" mới xảy ra và chỉ một số sản phẩm gặp phải.
Trong khi đó, tại Việt Nam, vấn đề của thị trường cho nông sản luôn được đặt ra qua nhiều năm nhưng mất giá thường xuyên xảy ra, không trừ ngành hàng nào.
Để phát triển thị trường nông sản, ông Minh cho rằng doanh nghiệp (DN) phải đi tiên phong tìm hiểu thị trường, từ đó phổ biến tới người nông dân sản phẩm nào thị trường có nhu cầu. Muốn như vậy cần phải hình thành liên kết giữa DN và nông dân. Trong đó, người nông dân đừng nên vì lợi nhuận mà phá bỏ hợp đồng với DN, cũng như DN đừng vì lợi ích mà bẻ kèo với nông dân.
Bên cạnh đó, để biết được rằng nông sản nào dư hay không dư, sản xuất vào thời điểm nào là thích hợp, Nhà nước nên xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu lớn (big data) về từng mặt hàng nông sản.
"Ví dụ, Nhà nước xây dựng được cơ sở dữ liệu như ai đang trồng cà phê, diện tích bao nhiêu, quy trình nào. Qua nghiên cứu thị trường, cơ quan chức năng khuyến cáo người nông dân rằng vụ này chỉ nên sản xuất từng này sản lượng. Có như vậy mới giảm được tình trạng được mùa mất giá", ông Minh chia sẻ.
Ông Huỳnh Văn Thòn, Chủ tịch HĐQT kiêm Tổng Giám đốc Tập đoàn Lộc Trời, cho rằng trong vòng liên kết giữa các bên, DN và nhà nông có vai trò quan trọng, DN đóng vai trò trung tâm, chủ động ký kết hợp đồng, hướng dẫn, giúp đỡ nhà nông trong việc áp dụng kỹ thuật, hỗ trợ vay vốn và vật tư nông nghiệp, thực hiện bao tiêu sản phẩm với giá thỏa thuận bảo đảm lợi ích của cả hai bên.
Nhà nước tham gia mối liên kết với vai trò hỗ trợ, điều phối thông qua các chính sách khuyến khích và đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng, quy hoạch vùng nguyên liệu, chuyển giao tiến bộ khoa học kỹ thuật, xúc tiến thương mại, đồng thời là người kiểm tra, giám sát và bảo đảm tính pháp lý cho việc thực hiện hợp đồng giữa các bên.
Nhấn mạnh vai trò của chính quyền địa phương trong phát triển thị trường nông sản, Ts. Phạm S, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Lâm Đồng, chia sẻ bí quyết của tỉnh này. Đó là thực hiện một số giải pháp quy hoạch và quản lý quy hoạch. Sau đó, triển khai tuyên truyền đến người dân về những loại cây trồng nào phải xác định đồng bộ từ khâu trồng trọt đến chế biến, xác định tiêu thụ ở đâu. Lấy an toàn thực phẩm là then chốt trong phát triển sản phẩm. Cuối cùng là tổ chức liên kết sản xuất – DN là hạt nhân, nông dân là chủ thể. Người dự báo thị trường chính là DN.
Sau khi tham dự hội chợ NK quốc tế Trung Quốc mới đây, ông Võ Quan Huy, Giám đốc công ty TNHH Huy Long An, cho hay Trung Quốc hiện vẫn là thị trường có nhu cầu NK nông sản rất lớn. Tuy nhiên, muốn phát triển ở thị trường Trung Quốc, nông sản Việt phải xây dựng, tiếp thị sản phẩm nhiều hơn.
"Tiếp thị sản phẩm qua con đường du lịch như các hãng hàng không đãi khách bằng sản phẩm nông sản Việt Nam; chương trình quốc gia mỗi tháng giới thiệu một sản phẩm nông sản giúp tăng khí thế sản xuất, sản phẩm nông sản Việt Nam được mọi người biết đến nhiều hơn. Đồng thời, xây dựng chuẩn chất lượng cho từng mặt hàng, giúp giảm rủi ro cho nông sản Việt", ông Huy đề ra nhiều giải pháp.
Lê Thúy
Ông Võ Quan Huy - Giám đốc công ty TNHH Huy Long An Cơ quan ngoại giao, tham tán thương mại tại Trung Quốc phải cảnh báo cho được quốc gia này đã chủ động được các loại nông sản nào, mùa vụ cũng như yêu cầu sản phẩm ra sao, những loại sản phẩm nào của Việt Nam có thể bị ảnh hưởng. Ví dụ như Trung Quốc trồng được thanh long, thanh long Việt Nam có thể bị dội chợ không và nên trồng vào thời điểm nào là hợp lý. Có như vậy mới tránh được tình cảnh nông sản Việt ùn ứ ở biên giới. Ông Huỳnh Văn Thòn - Chủ tịch HĐQT kiêm Tổng Giám đốc Tập đoàn Lộc Trời Một trong những thách thức lớn nhất đối với sản xuất nông nghiệp là thường xuyên gặp rủi ro như giảm giá nông sản, tăng giá đầu vào, được mùa mất giá. Các mô hình liên kết đóng vai trò giúp giảm thiểu rủi ro không đáng có nhờ cơ chế chia sẻ trách nhiệm, thông tin giữa các bên tham gia, từ đó góp phần nâng cao hiệu quả hợp tác sản xuất, kinh doanh để tăng lợi nhuận. Ts. Nguyễn Đỗ Anh Tuấn - Viện trưởng Viện Chính sách và Chiến lược phát triển nông nghiệp nông thôn Nông nghiệp Việt Nam không thể tiếp tục duy trì lợi thế cạnh tranh bằng khai thác tài nguyên và giá rẻ. Ngành này cần chuẩn bị sẵn sàng năng lực cạnh tranh mới khi tham gia hội nhập quốc tế ngày một sâu rộng, cũng như phát triển công nghiệp chế biến nông thủy sản, xây dựng liên kết chuỗi giá trị và có chính sách bảo hiểm thích hợp để xử lý rủi ro, biến động thị trường ngày càng mạnh. |