Kiểm toán Nhà nước (KTNN) vừa gửi đến Quốc hội kết quả kiểm toán trong năm 2019. Trong đó, cơ quan kiểm toán tiếp tục chỉ ra nhiều bất cập, vi phạm trong các dự án BT, BOT.
Giảm thời gian thu phí 56,4 năm
Kết quả kiểm toán 9 dự án BOT trong năm 2019 cho thấy, Bộ GTVT cho phép lập dự án trước khi Chính phủ chấp thuận chủ trương, không thực hiện quy trình lập, phê duyệt và công bố danh mục, phê duyệt dự án BOT trước khi có báo cáo đánh giá tác động môi trường.
Đơn cử là dự án cải tạo nâng cấp luồng sông Sài Gòn, đoạn từ cầu đường sắt Bình Lợi tới cảng Bến Súc theo hình thức hợp đồng BOT. Ở dự án mở rộng Xa lộ Hà Nội và Quốc lộ 1, đoạn từ ngã ba trạm 2 cũ đến nút giao Tân Vạn đã không công bố danh mục dự án, không tổ chức đấu thầu rộng rãi để lựa chọn nhà đầu tư và hầu hết chỉ định nhà thầu thi công.
Một số dự án xác định sai khi tăng tổng mức đầu tư như dự án đầu tư xây dựng tuyến đường bộ ven biển đoạn qua địa bàn thành phố Hải Phòng và 9 km trên địa bàn tỉnh Thái Bình theo hình thức đối tác công tư (PPP) 45,4 tỷ đồng, dự án Đường cao tốc Trung Lương - Mỹ Thuận giai đoạn 1 theo hình thức BOT (kiểm toán đợt 2) 61,9 tỷ đồng, dự án cải tạo nâng cấp luồng sông Sài Gòn đoạn từ cầu đường sắt Bình Lợi tới cảng Bến Súc theo hình thức hợp đồng BOT 7,7 tỷ đồng… .
Công tác thu xếp vốn tín dụng của Nhà đầu tư ở dự án cao tốc Trung Lương - Mỹ Thuận giai đoạn 1 (kiểm toán đợt 1), dự án cao tốc Bắc Giang - Lạng Sơn (đoạn Km 45+100 Km108+500) chưa đảm bảo quy định hợp đồng BOT và chưa cập nhật chi phí sử dụng trạm thu phí không dừng theo hướng dẫn của Bộ GTVT và Chính phủ. Dự án cao tốc Trung Lương - Mỹ Thuận (giai đoạn 1) thi công một số gói thầu trước khi lựa chọn nhà thầu.
Bên cạnh đó, dự án BOT An Sương - An Lạc sử dụng nguồn vốn thu phí BOT để hoàn vốn cho hạng mục cầu Tân Kỳ Tân Quý không thuộc trên tuyến đường dự án với tổng mức đầu tư 312 tỷ đồng.
Ngoài ra, một số dự án lập thiết kế - dự toán còn sai sót, tiến độ thực hiện chậm so với kế hoạch, thanh toán còn sai sót. Đơn cử như dự án mở rộng Xa lộ Hà Nội và Quốc lộ 1, đoạn từ ngã ba trạm 2 cũ đến nút giao Tân Vạn theo hình thức BOT 22,186 tỷ đồng. Dự án cao tốc Trung Lương - Mỹ Thuận cả 2 giai đoạn sai dự toán 58 tỷ đồng)…
Kết quả kiểm toán các dự án BOT trong năm 2019 đã giảm trừ chi phí đầu tư thực hiện 665,6 tỷ đồng, kiến nghị xử lý 925 tỷ đồng, trong đó có dự án tỷ lệ xử lý lớn ở Tp.HCM và Hà Nội. Đồng thời kiến nghị giảm thời gian thu phí hoàn vốn của 7/9 dự án với 56,4 năm so với phương án ban đầu.
 |
|
Dự án nâng cấp tuyến đường Pháp Vân - Cầu Giẽ thành phố Hà Nội theo hình thức hợp đồng BOT có nhiều sai sót (Ảnh: TL) |
29 dự án BT kiến nghị xử lý 5.228 tỷ đồng
Kết quả kiểm toán 29 dự án BT tại các địa phương, trong đó thành phố Hà Nội có 5 dự án, Bắc Ninh và Tp. HCM mỗi địa phương 4 dự án. Hầu hết các dự án đều chỉ định nhà đầu tư, có dự án chỉ định nhà đầu tư sau khi triển khai thi công.
Nhiều dự án chủ yếu do nhà đầu tư đề xuất (Bắc Ninh có 72/83 dự án) và đưa vào danh mục đầu tư, chuyển đổi hình thức đầu tư từ sử dụng vốn ngân sách nhà nước sang hình thức PPP.
Một số dự án do nhà đầu tư đề xuất không lấy ý kiến các bộ, ngành theo quy định như dự án Công viên hồ điều hòa Văn Miếu và dự án đầu tư xây dựng Nhà máy nước mặt thành phố Bắc Ninh. Có những dự án lựa chọn nhà đầu tư hạn chế năng lực tài chính nên phải thay đổi từ hình thức thanh toán bằng đất sang bằng tiền như dự án xây dựng đường kết nối với cầu Phú Mỹ.
Tại Hà Nội, hầu hết các dự án xác định tổng mức đầu tư ban đầu lớn hơn nhiều so với giá trị thực tế triển khai. Điển hình là dự án xây dựng tuyến đường từ đê Ngọc Thụy đến khu đô thị mới Thượng Thanh, dự án xây dựng đường 2,5 đoạn Đầm Hồng - QL1A, dự án cải tạo và xây dựng hệ thống cống nối thông hồ Vục, hồ Đầu Băng và hồ Tư Đình, quận Long Biên. Giảm 26 tỷ đồng, chi phí đền bù GPMB gần 60 tỷ đồng.
Đáng lưu ý còn tình trạng phê duyệt diện tích và giá đất tạm tính vượt giá trị dự án BT, hầu hết các dự án BT và các dự án đối ứng đều chậm tiến độ so với hợp đồng. Cụ thể tại Thanh Hóa, phê duyệt diện tích và giá đất tạm tính vượt giá trị dự án BT 875,5 tỷ đồng (vượt giá trị dự án BT 735 tỷ đồng). Tại Khánh Hòa, để xảy ra việc triển khai dự án hệ thống tuyến đường nhánh (GĐ2) khu du lịch bắc bán đảo Cam Ranh trước khi cấp giấy chứng nhận đầu tư..
Nhiều địa phương như Thanh Hóa, Vĩnh Phúc, Hưng Yên còn giao đất cho nhà đầu tư thanh toán dự án BT khi đã có văn bản tạm dừng của Bộ Tài chính. Các tỉnh Bắc Ninh, Thanh Hóa và thành phố Hà Nội còn giao đất cho nhà đầu tư thực hiện dự án đối ứng không qua đấu giá theo quy định của Luật Đất đai 2013. Bên cạnh đó còn tình trạng nhiều địa phương xác định đơn giá đất chưa phù hợp với quy định.
Kết quả kiểm toán 29 dự án BT kiến nghị xử lý 5.228 tỷ đồng (tăng thu NSNN 112 tỷ đồng, giảm chi NSNN hơn 1.262 tỷ đồng, thu hồi nộp NSNN thanh toán vượt giá trị dự án BT 552,3 tỷ đồng, giảm giá trị hợp đồng BT 2.246,4 tỷ đồng…), trong đó có dự án tỷ lệ xử lý lớn (chiếm25%) so với giá trị được kiểm toán.
Hải Sơn
