Nói về cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực môi trường, Bộ Tài nguyên & Môi trường (TN&MT) mới đây cho biết Dự thảo Nghị định quy định chi tiết một số điều của Luật Bảo vệ môi trường 2020 đã giảm 18 thủ tục hành chính so với quy định hiện hành (giảm 34%), tích hợp 7 loại giấy phép, xác nhận.
Mong chuyển sang hậu kiểm
Theo Bộ TN&MT, nếu như trước đây thay vì phải thực hiện nhiều giấy phép đơn lẻ thì theo Dự thảo Nghị định, doanh nghiệp (DN) chỉ cần thực hiện 1 thủ tục là đề nghị cấp Giấy phép môi trường.
Các DN mong muốn việc quản lý về môi trường cần đơn giản hoá tiền kiểm và tăng hậu kiểm. |
Tuy nhiên, dù nêu cao quan điểm cải cách thủ tục, nhưng bản mới nhất của Dự thảo Nghị định này vẫn đang làm cho nhiều DN lo lắng. Đó là lý do mà hôm 12/10/2021 đã có đến 11 hiệp hội gửi thư khẩn thiết đề nghị Thủ tướng Chính phủ lắng nghe góp ý, kiến nghị của cộng đồng DN về 6 nội dung bất cập lớn tại Dự thảo Nghị định quy định chi tiết một số điều của Luật Bảo vệ Môi trường 2020.
Các hiệp hội này góp ý là “Cần đơn giản, minh bạch hóa thủ tục cấp giấy phép môi trường (GPMT) và chuyển sang hậu kiểm thay vì chỉ tiền kiểm, do thủ tục cấp GPMT trong Dự thảo rất phức tạp, phát sinh nhiều thủ tục hành chính, không rõ ràng, rất dễ tạo cơ chế xin-cho ảnh hưởng đến môi trường đầu tư-kinh doanh tại Việt Nam mà không đạt được mục đích bảo vệ môi trường tốt hơn, và chỉ dựa vào tiền kiểm, nên không có nhiều hiệu quả quản lý”.
Qua trao đổi giữa VnBusiness với nhiều DN, họ cho rằng việc quản lý về môi trường rất cần mạnh dạn chuyển từ tiền kiểm sang hậu kiểm, thay vì còn e ngại, chưa tin DN như hiện nay. Bởi lẽ, với các quy định còn đặt nặng thủ tục về tiền kiểm vừa gây tốn kém cho DN vừa khiến cơ quan quản lý khó làm xuể.
Về GPMT như dự thảo có nêu, nhiều DN cho biết họ chưa thấy có sự cải cách thủ tục hành chính trong giấy phép này.
Nhất là việc hậu kiểm vẫn chưa thấy trong Dự thảo Nghị định, trong khi tiền kiểm đã thể hiện rõ những 2 lần: 2 lần thẩm định hồ sơ đánh giá tác động môi trường (ĐTM) và GPMT, 2 lần kiểm tra thực địa “trong trường hợp cần thiết”. Như vậy là đi ngược lại Nghị quyết 18/2018/NĐ-CP của Chính phủ mà Bộ TN&MT đã nhắc đến “chuyển từ chủ yếu tiền kiểm sang chủ yếu hậu kiểm”.
Trái lại, theo Bộ TN&MT, ý kiến cho rằng phần lớn DN phải trải qua 2 lần thẩm định và 02 lần kiểm tra thực địa (khi thẩm định ĐTM và khi thẩm định, cấp GPMT) là không phản ánh đúng nội dung của Luật Bảo vệ môi trường 2020 cũng như quy định chi tiết nội dung này trong Dự thảo Nghị định.
Bởi vì, theo quy định tại khoản 4 Điều 34 Luật Bảo vệ môi trường 2020, trong trường hợp cần thiết cơ quan thẩm định Báo cáo ĐTM mới tổ chức khảo sát thực tế khu vực dự kiến triển khai dự án để phục vụ công tác thẩm định ĐTM, đây không phải là hoạt động kiểm tra.
Nên đơn giản hóa khâu tiền kiểm
Đối với việc cấp GPMT, Dự thảo Nghị định cũng chỉ quy định trong trường hợp cần thiết đối với các dự án thuộc nhóm I, nhóm II, cơ quan cấp GPMT mới thành lập đoàn kiểm tra.
Mặc dù đã giải thích như vậy, nhưng trên thực tế các DN chưa thể yên tâm. Họ thấy vẫn còn khá nhiều nội dung lớn trong Dự thảo Nghị định không phù hợp với các Luật hiện hành và điều kiện thực tiễn Việt Nam. Những nội dung này không chỉ gây khó khăn cho DN, mà đặc biệt là phát sinh thủ tục hành chính.
Bàn về chuyện hậu kiểm hay tiền kiểm, trong góp ý mới đây đối với Dự thảo Nghị quyết về hỗ trợ và phát triển DN giai đoạn 2021 – 2025, về xây dựng thể chế (điểm 2 của Dự thảo), Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) bày tỏ việc Dự thảo đưa ra quan điểm "đơn giản hóa khâu tiền kiểm, tăng cường hậu kiểm dựa trên tiêu chuẩn, tiêu chí rõ ràng, minh bạch và hợp lý" là phù hợp.
Điều này, theo VCCI, sẽ tạo ra cơ chế quản lý vừa đảm bảo mục tiêu quản lý của Nhà nước vừa tạo thuận lợi cho DN. Thời gian qua, “nguyên tắc quản lý rủi ro” được áp dụng và đã cho thấy hiệu quả trong quản lý nhà nước.
Vì vậy, VCCI đề nghị bổ sung thêm nguyên tắc này trong cơ chế quản lý thời gian tới. Cụ thể là “đơn giản hóa khâu tiền kiểm, tăng cường hậu kiểm theo nguyên tắc quản lý rủi ro dựa trên tiêu chuẩn, tiêu chí rõ ràng, minh bạch và hợp lý”.
Trở lại chuyện hậu kiểm hay tiền kiểm liên quan đến dự thảo Nghị định hướng dẫn Luật Bảo vệ môi trường 2020, giới chuyên gia cho rằng chỉ có hậu kiểm mới giúp được môi trường tốt lên. Thay vì “ngồi nhà” cấp Giấy phép môi trường mà thiếu đi việc tăng cường hậu kiểm thì môi trường sẽ chịu hậu quả mà bài học trong thời gian qua đã thấy rõ.
Ngoài ra, ngành môi trường cũng nên chấp nhận các cam kết của DN khi cấp GPMT, bãi bỏ kiểm tra thực địa khi cấp GPMT, thay bằng hậu kiểm, kiểm tra đột xuất việc chấp hành các nội dung GPMT được cấp.
Bên cạnh đó, khi tăng cường hậu kiểm cũng cần lưu ý có quá nhiều đợt kiểm tra, thanh tra DN dưới nhiều hình thức khác nhau, làm cho DN cảm thấy “bất an” trong quá trình hoạt động sản xuất, kinh doanh vốn đang đầy rẫy khó khăn do tác động của đại dịch Covid-19.
Thế Vinh